Ngành bác sĩ tâm lý và những cơ hội làm việc khi ra trường

Bác sĩ tâm lý là gì?

Bác sĩ tâm lý hay còn được gọi là nhà tâm lý học đều phải trải đào tạo trường lớp bài bản về tâm lý học. Khi trở thành một bác sĩ tâm lý, họ phải có đầy đủ kỹ năng, kiến thức và những tố chất như: biết lắng nghe, thấu hiểu và chia sẻ các vấn đề với bệnh nhân của mình. Sau đó, họ sẽ đưa ra những phương án giải quyết cũng như chia sẻ với bệnh nhân của mình cái nhìn bao quát để đưa quyết định hoặc lựa chọn cho riêng mình.

Trên thực tế, bác sĩ tâm lý chính là những nhà tâm lý học chứ không phải là một bác sĩ có kiến thức về y khoa, vì thế một nhà tâm lý có thể đưa ra những nghi ngờ chẩn đoán chứ không được phép đưa ra chẩn đoán cụ thể. Trong quá trình làm việc những nhà tâm lý sẽ luôn liên kết với những bác sĩ thần kinh (tâm thần), vì họ mới là người đưa ra được chuẩn đoán chính xác nhất. Bên cạnh đó, với những bệnh nhân cần sử dụng thuốc thì bác sĩ là người quyết định kê đơn và xem có cần can thiệp tâm lý hay không.

Hiểu theo một cách đơn giản bác sĩ tâm lý là người hỗ trợ trực tiếp và tác động đến con đường cảm xúc, tinh thần cho thân chủ của mình. Trong quá trình này cần phải kết hợp với bác sĩ thần kinh mới thực sự mang lại hiệu quả cao và giúp cho người bệnh nhanh chóng khỏi bệnh với những phương pháp đúng đắn. 

Tiêu chuẩn thế giới khi cấp phép hành nghề bác sĩ tâm lý 

Trên thế giới, để trở thành một nhà tâm lý học hay bác sĩ tâm lý thì với mỗi quốc gia, khu vực khác nhau sẽ có những yêu cầu riêng để cho phép bác sĩ tâm lý được hoạt động và hành nghề chữa trị cho bệnh nhân như sau: 

Anh

Ở Anh nhà tâm lý học và nhà tâm lý học hành nghề đã trở thành một danh hiệu được chính phủ bảo vệ. Bên cạnh đó một số chức danh chuyên môn sau cũng được pháp luật bảo vệ như:  nhà tâm lý học lâm sàng, nhà tâm lý học giáo dục, nhà tâm lý học sức khỏe, nhà tâm lý học tư vấn, nhà tâm lý học nghề nghiệp và thể thao và tập thể dục nhà tâm lý học, nhà tâm lý học pháp y. Các nhà tâm lý học hành nghề ở Anh sẽ được quản lý bởi Hội đồng Chuyên môn Chăm sóc Sức khỏe và Chăm sóc (HCPC). Yêu cầu để trở thành bác sĩ tâm lý là họ phải đăng ký làm nhà tâm lý học lâm sàng, tư vấn hoặc giáo dục là một tiến sĩ chuyên nghiệp và phải có những bằng cấp để đáp ứng yêu cầu.  

Úc

Theo Đạo luật của Nghị viện, Quy định về hành nghề y tế (sắp xếp hành chính) Luật 2008, theo thỏa thuận giữa chính phủ tiểu bang và lãnh thổ thì nghề tâm lý học và việc sử dụng định danh nhà tâm lý học sẽ được bảo vệ. Hội đồng Tâm lý học Úc sẽ là cơ quan quản lý nhà tâm lý học. Một số yêu cầu cơ bản để có thể sử dụng danh hiệu nhà tâm lý học là phải có bằng cấp tâm lý học bốn năm được APAC phê duyệt, bằng thạc sĩ hai năm hoặc hai năm hành nghề được giám sát bởi một nhà tâm lý học được chính phủ công nhận. Sau khi học đại học 4 năm hóa sẽ tiếp tục phải học một năm sau đại học và một năm thực hành có giám sát.

Hạn chế việc sử dụng danh hiệu nhà tâm lý học ở tất cả các tiểu bang và vùng lãnh thổ trên đất Úc. Thay vào đó, có thể sử dụng một số thuật ngữ khác như nhà trị liệu tâm lý, nhân viên xã hội hoặc cố vấn sao cho phù hợp với quy định của các tổ chức và chính phủ hiện hành. 

Bỉ

Từ năm 1933, danh hiệu “nhà tâm lý học” đã được pháp luật công nhận và bảo vệ. Tuy nhiên, thuật ngữ này chỉ được dùng cho những người nằm trong danh sách của Ủy ban Chính phủ Quốc gia và muốn trở thành nhà tâm lý học bắt buộc họ phải trải qua tối thiểu là  5 năm đào tạo đại học về tâm lý học (bằng thạc sĩ hoặc tương đương).

Hoa Kỳ và Canada

Tại Hoa Kỳ và Canada nếu muốn trở thành chuyên gia tâm lý thì một người phải có bằng tốt nghiệp về tâm lý học (MA, Psy.D., Ed.D. hoặc Ph.D.) hoặc có giấy phép của tiểu bang để ngành nghề. Các chuyên gia tâm lý được công nhận phổ biến nhất là những người cung cấp liệu pháp tâm lý, nhà tâm lý học lâm sàng và tư vấn hoặc người quản lý và giải thích các bài kiểm tra tâm lý cho chủ thể. Đối với mỗi tiểu bang khác nhau sẽ có yêu cầu khác nhau với các học giả về tâm lý học cũng như cho các nhân viên chính phủ.

Sau một quá trình hoạt động thì các nhà tâm lý học ở Hoa Kỳ đã có những đề xuất yêu cầu chính phủ thay đổi lập pháp cho phép các nhà tâm lý học được kê toa thuốc tâm thần sau khi học các khóa đào tạo. Kết quả là tại Idaho, Iowa, Louisiana, New Mexico và Illinois đã chấp nhận kiến nghị này khi cho phép những người hoàn thành chương trình học thạc sĩ bổ sung về tâm sinh lý học được kê đơn thuốc.

Tại Hoa Kỳ và Canada, muốn trở thành một thành viên của Hiệp hội Tâm lý Hoa Kỳ phải có học vị tối thiểu là Tiến Sĩ (một số tỉnh của Canada vẫn chấp nhận bằng thạc sĩ). Trường hợp ngoại lệ chỉ xảy ra khi cá nhân có bằng chứng cho thấy đóng góp hoặc hiệu suất đáng kể trong lĩnh vực tâm lý học đã được thực hiện. Nếu muốn là một thành viên liên kết thì ít nhất phải có kinh nghiệm hai năm nghiên cứu sau đại học về tâm lý học hoặc một chuyên ngành liên quan đã được phê duyệt.

Phần Lan

Ở Phần Lan , danh hiệu nhà tâm lý học cũng đã được pháp luật bảo vệ. Tuy nhiên, để trở thành một nhà tâm lý học tại Phần Lan cũng có rất nhiều khó khăn khi họ phải mất 330 tín chỉ ECTS (khoảng sáu năm) để hoàn thành các nghiên cứu đại học (bằng thạc sĩ) dưới sự quản lý và xét duyệt của Cơ quan giám sát quốc gia về phúc lợi và sức khỏe (Phần Lan) (Valvira).

New Zealand

Ở New Zealand, danh hiệu “nhà tâm lý học” lại bị hạn chế bởi luật pháp và không được sử dụng rộng rãi. Trước năm 2004, danh hiệu nhà tâm lý học đã đăng ký được giới hạn ở những người đủ điều kiện và được đăng ký còn trước đó việc sử dụng danh hiệu nhà tâm lý học chỉ giới hạn ở các học viên đã đăng ký với Hội đồng tâm lý học New Zealand. 

Các danh hiệu nhà tâm lý học lâm sàng, nhà tâm lý học thực tập, nhà tâm lý học giáo dục, nhà tâm lý học thực tập và nhà tâm lý học tư vấn cũng được bảo vệ tương tự khi có bộ luật mới sử đổi. Những tiêu chuẩn khắt khe này cũng là một cách để bảo vệ công chúng đảm bảo rằng những người giữ danh hiệu được đăng ký phải có đủ điều kiện và năng lực để thực hành chữa trị. 

Đức

Ở Đức, việc sử dụng danh hiệu nhà tâm lý học bị hạn chế bởi luật pháp, nếu muốn được hành nghề thì bắt buộc họ phải được đào tạo ít nhất năm năm tại một trường đại học chuyên ngành về tâm lý. Tại Đức, bằng tốt nghiệp về tâm lý học sẽ là chủ đề tâm lý học lâm sàng nhưng hiện nay đã được thay thế bằng bằng thạc sĩ. Nếu muốn có thêm bằng cấp học thuật của Ngoại giao -Tâm lý học hoặc Thạc sĩ (Tâm lý học) thì mỗi người sẽ phải mất thêm 3 – 5 năm đào tạo bổ sung. 

Sau khi hoàn thành các yêu cầu đào tạo các nhà tâm lý học sẽ tiếp tục phải trải qua một bài kiểm tra của nhà nước. Nếu như có thể vượt qua được vòng kiểm tra này thì họ mới chính thức được trao danh hiệu nhà tâm lý trị liệu tâm lý (Nhà tâm lý học tâm lý ). Sau nhiều năm cố gắng đấu tranh thì nhà tâm lý trị liệu tâm lý cũng đã được công nhận. 

Hy Lạp

Từ năm 1979, danh hiệu “nhà tâm lý học” đã được pháp luật ở Hy Lạp công nhận và bảo vệ. Những người muốn trở thành nhà tâm lý học thì phải có giấy phép hoặc chứng chỉ liên quan đến ngành này được cấp bởi chính quyền Hy Lạp rồi mới có thể hành nghề như một nhà tâm lý học. Yêu cầu tối thiểu để trở thành một nhà tâm lý học là được đào tạo đại học về tâm lý học hoặc tại một trường đại học được chính quyền Hy Lạp công nhận. Các nhà tâm lý học khi hoạt động tại Hy Lạp phải tuân thủ Quy tắc ứng xử của các nhà tâm lý học (2019). Trong đó, họ không bắt buộc phải đăng ký với cơ quan quản lý tâm lý nào để hành nghề một cách hợp pháp.

Công việc chính của bác sĩ tâm lý

Thông thường, các bác sĩ tâm lý có thể tư vấn độc lập hoặc kết hợp với các phòng khám, các chuyên gia trong lĩnh vực trị liệu liên quan để giải quyết những vấn đề sức khỏe tâm lý của bệnh nhân. Để có thể làm được việc này yêu cầu bác sĩ tâm lý cần phải có óc quan sát tinh tế, sự đồng cảm cùng nhiều kỹ năng chuyên môn và giỏi giao tiếp. Một số công việc chính của nhà tâm lý học lâm sàng phải thực hiện trong quá trình làm việc như: 

• Tham vấn và trị liệu tâm lý cho bệnh nhân
• Quản lý và giải thích đánh giá và kiểm tra tâm lý sơ bộ và chuyên sâu
• Tiến hành nghiên cứu tâm lý nếu bệnh nhân có vấn đề tâm lý
• Giảng dạy hay quản trị chương trình
• Cung cấp lời khuyên của chuyên gia (pháp y)
• Xây dựng chương trình phòng ngừa tái lại vấn đề tâm lý
• Tư vấn (đặc biệt là với các trường học và doanh nghiệp)

Trong thực tế, các nhà tâm lý học lâm sàng sẽ làm việc với cả các cá nhân, nhóm bạn hoặc tập thể với những môi trường khác nhau như thực hành tư nhân, tổ chức sức khỏe tâm thần, trường học, bệnh viện, doanh nghiệp và các cơ quan phi lợi nhuận. Phần lớn các nhà tư vấn đều sẽ tham gia vào nghiên cứu và giảng dạy tại các trường đại học. Bên cạnh đó, họ cũng có thể chọn chuyên về một lĩnh vực để phát triển và tập trung vào như:  

• Rối loạn tâm lý (ví dụ  nghiện, rối loạn ăn uống, rối loạn chức năng tình dục, rối loạn hình thể, trầm cảm, lo lắng hoặc ám ảnh )
• Rối loạn thần kinh
• Tâm lý trẻ em và vị thành niên
• Tư vấn gia đình và mối quan hệ
• Tâm lý học sức khỏe
• Tâm lý học thể thao
• Tâm lý pháp y
• Tâm lý học công nghiệp và tổ chức
• Tâm lý giáo dục

Để có thể trở thành những nhà tâm lý chuyên môn như vậy thì các nhà tâm lý học lâm sàng đều phải được đào tạo về một số liệu pháp tâm lý như: tiếp cận hành vi, nhận thức, nhân văn, tâm lý và hệ thống, đào tạo chuyên sâu về kiểm tra tâm lý để trong một số trường hợp họ hoàn toàn có thể kiểm tra tâm lý thần kinh và đưa ra những nghi ngờ chẩn đoán của mình trước khi bàn với bác sĩ thần kinh.

Bác sĩ tâm lý đang là một trong những ngành nghề được nhiều bạn trẻ lựa chọn nhưng để có thể làm tốt nhiệm vụ thì bắt buộc họ phải thường xuyên trau dồi kiến thức và kĩ năng để có thể hàn gắn tâm lý cho chủ thể của mình.