Lời Đức Phật dạy về 4 kiểu người tự chuốc lấy phiền muộn, ngụp lặn trong khổ não: Hy vọng không có bạn?

Theo Đạo Phật, trong cuộc sống chúng ta vẫn thường nghe những người xung quanh và chính bản thân mình than thở những câu như cuộc sống khó khăn quá hay cuộc sống thật sự mệt mỏi. Quả đúng là trong cuộc sống, nhất là ở độ tuổi trưởng thành trở đi, những gánh nặng của xã hội và gia đình đã dồn lên thật sự mệt mỏi. Tuy nhiên, nếu như chỉ mệt mỏi về thể chất thì có thể phục hồi được sau khi nghỉ ngơi. Còn điều gây nên sự mệt mỏi lớn nhất ở trong cuộc đời chính là mệt ở trong tâm. Chỉ tiếc rằng đa phần những sự mệt mỏi đó lại do chúng ta tự chuốc lấy, tự chúng ta khiến cho cuộc đời từ đơn giản trở nên phức tạp, cũng bởi cái tâm không thuần khiết của chính chúng ta. 

Đức Phật có dạy rằng "đạo không nằm trên bầu trời, đạo nằm ở trong tim" - ý chỉ những người nào có nhận thức được về mình thì người đó mới thực sự thức tỉnh. Một người sống quá mệt mỏi có thể không vì gánh nặng quá nhiều trong cuộc sống nhưng họ cũng chẳng biết cách nào sống cho dễ dàng. 

Đức Phật cũng có nói rằng: "Mặc dù chúng ta không thể thay đổi thế giới xung quanh mình nhưng chúng ra phải thay đổi bản thân và đối mặt với tất cả điều này bằng lòng từ bi và trí tuệ". Vậy nên, khi cuộc đời xuất hiện những muộn phiền khiến cho ta đau đầu nhức óc, nếu không có tâm giác ngộ thì nó cũng giống như 4 kiểu người tự chuốc lấy phiền muộn, tâm trí bị thế giới bên ngoài tác động và tùy ý xoay chuyển, sống cuộc đời đầy đau khổ và mệt mỏi, chẳng có phút giây nào được yên. 

Kiểu người 1: Những người tham ngũ dục, không thể buông bỏ

Theo giáo lý của nhà Phật thì ngũ dục tức chỉ sự ham muốn, là năm thứ ngũ dục lạc của trần cảnh bao gồm: Sắc dục, Thanh dục, Hương dục, Vị dục và Xúc dục. Ngũ dục còn có năm thứ sau: Tài dục, Sắc dục, Danh dục, thực dục và Thùy dục. Ngũ dục cũng có thể được gọi là ngũ độc tiễn - tức năm mũi tên độc hại. Ngũ dục là năm món dục của chúng sanh từ súc sanh cho đến người và chư thiên. Nếu như chúng ta không kiểm soát được tốt ngũ căn để cho say đắm ngũ dục thì thất lạc thiện căn, sa vào nẻo ác và sự sa đọa. Tham đắm ngũ dục sẽ bị trói buộc bởi năm thứ độc hại của sự ham muốn từ đó khiến cho con người lầm đường lạc lối, tạo nên ác nghiệp và quả báo ở nhiều kiếp. Trong kinh di giáo, Đức Phật có dạy rằng: "Này các Tỳ-kheo! Đã có thể an trụ trong giới rồi, phải kiềm chế ngũ căn, chẳng để buông lung theo ngũ dục. Thí như người chăn trâu, cầm roi nhìn nó, chẳng cho chúng vào lúa mạ của người khác. Nếu thả lỏng ngũ căn, chẳng những chạy theo ngũ dục không bờ mé, không thể kiềm chế được, mà còn gây hại rất nặng, cũng như ngựa chứng, chẳng dùng dây cương chế ngự thì chính nó sẽ đưa người ta vào hầm hố”.

Khi tự ngẫm lại thì chúng ta cảm thấy chán nản cuộc sống, thấy đau khổ phiền muộn bởi vì chúng ta quá tham lam chuyện thế gian. Dù miệng nói nhìn thấu và buông bỏ nhưng trong lòng lại lắm thứ tham lam. Nếu như tham lam một phần thì trái tim sẽ mệt mỏi một phần còn nếu như tham lam trăm phần thì trái tim sẽ mệt mỏi trăm phần. Trái tim có nhiều khoảng trống như thế, chất đầy ngũ dục và lục trần của thế gian thì làm sao có thể không mệt mỏi cho được. Cũng có người nói rằng con người không thể sống nếu thiếu đi cơm áo, gạo tiền, nếu dễ dàng từ bỏ đi những nhu cầu đó thì sống làm sao. Trên thực tế thì những gì mà Phật giáo dạy là sự buông bỏ chứ không phải là từ bỏ, không tham lam không có nghĩa là không nỗ lực và không có sự chăm chỉ. 

Buông bỏ ở đây không phải về vật chất mà là buông đi cái tâm sầu não, phiền muộn. Nếu như bạn chẳng thể buông bỏ được chúng thì những loại nghi tâm ấy sẽ dần dần đầu độc tâm hồn của bạn khiến cho cuộc sống càng thêm mệt mỏi. Tiền bạc hay của cải vật chất chính là phương tiện để nuôi sống chúng ta tồn tại nhưng nó do ta làm ra, chính vì thế khi ăn uống pahir quan niệm ăn để mà sống chứ không phải sống để mà ăn. Đức Phật cũng khuyến khích mọi người hãy nên giảm bớt những ham muốn quá đáng, tham cầu trong khả năng của mình, biết tiết độ mọi nhu cầu để có thể hưởng sự an lạc thảnh thơi mà không bị những lo lắng, thất vọng, sợ hãi làm mình phiền não, khổ đau. 

Kiểu người 2: Những người luôn muốn nhiều hơn nữa, không bao giờ biết đủ

Trong Kinh Hoa Nghiêm có dạy rằng: "Người nào ham muốn nhiều hơn, tìm kiếm lợi ích nhiều hơn thì kẻ đó đau khổ cũng nhiều hơn". Đức Phật có nói rằng những người có nhiều dục niệm, luôn ham muốn lợi ích cũng sẽ đau khổ nhiều hơn so với người bình thường. Kinh nghiệm trong cuộc sống cũng cho chúng ta biết được một điều rằng đôi khi có thể có được thứ gì đó, chúng ta có thể sẽ phải từ bỏ nhiều hơn. Theo Phật giáo, lòng ham muốn chính là phiền não căn bản tồn tại trong tất cả mọi người. Hơn thế, tham ái và vô minh chính là cội nguồn của mọi sự tranh chấp và khổ đau. Bởi vì lòng tham vốn vô hạn, dục vọng không có điểm dừng nên Phật giáo dạy người phải phát huy tỉnh thức để có thể chuyển hóa, giảm thiểu và buông xả bớt ham muốn nhằm thiết lập được sự bình an, lợi mình, ích người. Bởi vì bản chất con người chính là tham - ái - dục nên khi xả bỏ mọi sự ham muốn hoàn toàn là ước vọng, là cứu cánh, còn sống trong đời thường sẽ giảm thiểu được sự ham muốn đã là quý hóa lắm rồi. 

Lòng ham muốn của con người là vô cùng, phân loại thì cũng có tham ngũ dục, đắm lục trần. Dĩ nhiên thì khó có thể đạt được những tham muốn này, thường thì được cái này thì lại mất đi cái khác, dù thỏa mãn các tham muốn vẫn là hạnh phúc. Thực tiễn đời sống phải có ngũ dục, phải có đời sống dễ chịu nhưng quá tham đắm lại là điều không tốt, nhiều sự mong cầu sẽ gây nên sự phiền não, khổ đau. Chính vì thế, cách tốt nhất để giảm bớt sự phiền muộn là phải biết đủ. 

Nếu như chúng ta tự biết đủ thì tự khắc sẽ tạm đủ còn nếu như ai chưa biết đủ thì cứ mải miết đi tìm. Đối với nhu cầu cũng như khát vọng của con người thì cuộc sống này dường như chẳng bao giờ có được sự bão hòa và đầy đủ. Thiếu và chưa đủ cần phải tìm kiếm thêm chính là đặc điểm cố hữu của con người. Để rồi cứ mải chạy theo dục vọng tham lam và chẳng khi nào hài lòng. Phiền não chính là sinh ra từ đó chứ từ đâu nữa. Ở một mức độ nào đó thì danh lợi quả thực có thể khiến cho con người ta cảm thấy hạnh phúc. Tuy nhiên thì nếu chỉ mải mê chạy theo những thứ vật chất phù phiếm sẽ khiến cho con người cảm thấy khổ sở mà thôi. Biết đủ chính là cách nắm giữ được hạnh phúc ở trong tay. 

Kiểu người 3: Người luôn đắm chìm trong quá khứ và không dứt ra được

Trong cuộc sống này có rất nhiều việc xảy ra không đúng với ý muốn của chúng ta. Lúc đó ta thường than vãn, muộn phiền cũng chẳng giải quyết được gì mà còn khiến cho bản thân thêm phần mệt mỏi. Bởi thế mà Đức Phật dạy, chuyện gì đã trải qua thì hãy cứ để cho nó qua đi. Bởi vì nếu càng lưu luyến thì càng khổ đau hơn mà thôi. Cuộc sống vốn vì đầy rẫy những ẩn số nhưng điều duy nhất mà chúng ta có thể chắc chắn chính là điều gì đã xảy ra ở trong quá khứ. Đức Phật có dạy rằng: "Quá khứ đã đi qua, tương lai thì chưa tới, chỉ phút giây hiện tại là giây phút nhiệm màu". Quá khứ chính là chuyện gì đã xảy ra mà chúng ta không thể nào thay đổi được. Sống tiến nuối về quá khứ thì sẽ khiến cho hiện tại bị buông lơi và giây phút mầu nhiệm của hiện tại không được nhận biết. Tương lai chưa bao giờ tới nên chẳng thể nào biết được chuyện gì đã xảy ra trong tương lai. Sống lo lắng vì tương lai thì sẽ đánh mất đi hiện tại và phút giây thực sự mà mình đang sống. Học cách buông bỏ đi quá khứ cũng chính là học những kinh nghiệm quý báu trong quá khứ nhằm xây dựng hiện tại. 

Quá khứ vẻ vang hay đau khổ đều là những bài học. Điều gì vẻ vang thì hãy phát huy nó ở trong hiện tại còn khổ đau thì tìm cách chuyển hóa nó. Con người nếu chỉ mải miết sống trong những tiếc nuối thì cả đời sẽ dằn vặt không thể nào yên lòng được. 

Kiểu người 4: Những người ngu dốt mù quáng và không tin vào nhân quả

Có thể thấy, đau khổ lớn nhất ở trong cuộc đời chính là sự ngu dốt và thiếu đi sự hiểu biết, chúng ta tốn quá nhiều sức lực để leo lên đỉnh cao mà tự đặt ra, sẵn sàng tìm mọi cách để có thể đạt được mục đích và thậm chí dùng cả thủ đoạn, coi khinh nhân quả. 

Đức Phật có dạy rằng, người ngu si vì thiếu đi sự hiểu biết nên đã biến sự ngu dốt của mình thành kẻ thù gây ra đau khổ cho chính bản thân. Nhân - Quả rất đa dạng và phức tạp, diễn biến của nhân quả còn tùy thuộc vào các duyên và nhân quả. Bởi vì nhận đúng về luật nhân quả nên người con Phật luôn thận trọng trong mỗi việc làm, lời nói cũng như suy nghĩ của bản thân. Chỉ cần chúng ta chịu khó quan sát trong hiện tại thì dễ dàng nhận ra được quả báo trước mắt của những việc xấu - tốt. Nói một cách đơn giản, nhân quả báo ứng chính là làm thiện được quả báo tốt đẹp còn khi làm các điều xấu xa tội lỗi thì bị quả báo khổ đau. Mỗi hành vi xấu, ác đều phải chịu quả báo tương xứng. Đức Phật cũng dạy rằng tất cả chúng sinh đều đau khổ, mục đích không phải để cho con người cam chịu trước số phận mà phải biết rằng sự đau khổ chính là do quả gây ra, loại bỏ nguyên nhân của đau khổ, buông bỏ những dục niệm tham lam gây ra sự phiền não của thế gian ắt sẽ đạt được hạnh phúc.