Kinh tế Trung Quốc “đuối sức”, trượt dốc vì những bóng đen bao phủ chưa từng có trong nhiều thập kỷ

Theo VnExpress, Trung Quốc đã tăng tốc nền kinh tế trong suốt nhiều thập kỷ bằng cách đầu tư vào các các tòa nhà chọc trời, nhà máy và đường sá. Sức tăng trưởng chóng mặt đã được tạo ra từ mô hình này, đưa Trung Quốc trở thành công xưởng sản xuất của thế giới và là nền kinh tế lớn thứ 2 toàn cầu.

Tuy nhiên, hiện nay họ đang gặp phải những trở ngại rất lớn khi chứng kiến kinh tế sụt giảm mạnh. Tình trạng người dùng ngại chi tiết, xuất khẩu giảm, giá cả đi xuống và hơn 20% người trẻ đang thất nghiệp là những khó khăn mà quốc gia này đang phải đối mặt.

Bên cạnh đó, Country Garden - hãng bất động sản tư nhân lớn nhất Trung Quốc với 3.000 dự án đang đứng trước nguy cơ vỡ nợ. Hay một trong những ngân hàng ngầm lớn nhất Trung Quốc là quỹ đầu tư Zhongzhi Enterprise Group cũng đang bị khách hàng phản đối bởi chậm trễ trong việc thanh toán.

Đa số các khó khăn này đều đến từ nỗ lực chuyển đổi mô hình tăng trưởng của các lãnh đạo Trung Quốc. Họ không muốn dựa nhiều vào vay nợ giống như các chính phủ trước đó. Điều này được phản ánh ở việc, Trung Quốc không đưa ra các biện pháp mạnh tay kể cả khi khủng hoảng bất động sản trầm trọng hơn.

Điều đó đã khiến nhiều ngân hàng nước ngoài như JPMorgan Chase, Barclays và Morgan Stanley hạ dự báo về tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới xuống dưới mức mục tiêu 5% của chính phủ. Bên cạnh đó, tình trạng rút tiền ra của nhà đầu tư nước ngoài cũng khiến Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBOC) phải tìm giải pháp chặn lại đà giảm của đồng nhân dân tệ.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình không muốn đầu cơ xây dựng và vay nợ tiếp tục tác động tới tăng trưởng, trong khi Mỹ đã bỏ ra hàng nghìn tỷ USD nhằm hỗ trợ cho các hộ gia đình và xây dựng cơ sở hạ tầng để kích thích nền kinh tế.

Theo giới chuyên gia, dòng tiền đầu tư toàn cầu đang thay đổi do chính sách đối lập giữa 2 nền kinh tế lớn nhất toàn cầu. Nó cũng có thể khiến quá trình Trung Quốc vượt Mỹ chậm lại hay thậm chí khiến việc đó không bao giờ xảy ra.

Đối với các nhà lãnh đạo Trung Quốc, rủi ro lớn nhất là việc kiên quyết không kích thích mạnh tay có thể khiến niềm tin tại thị trường tỷ dân sụt giảm. Nhận xét trên Bloomberg, Bert Hofman - cựu giám đốc quốc gia của Ngân hàng Thế giới (WB) tại Trung Quốc cho biết: "Trung Quốc đang trải qua cuộc suy thoái về kỳ vọng. Khi mọi người dự báo tăng trưởng giảm, nó thực sự sẽ giảm".

Trung sẽ rơi vào tình trạng trì trệ như Nhật Bản cách đây vài thập kỷ trong trường hợp tệ nhất. Đây là cảnh báo được đưa ra bởi các nhà kinh tế học sau khi số liệu CPI tháng 7 cho thấy Trung Quốc rơi vào giảm phát. 

Sự sụt giảm của giá cả là dấu hiệu của nhu cầu yếu và tăng trưởng tương lai chậm lại. Đó là vì các gia đình giảm chi tiêu mua sắm, chi phí đi vay thực tế tăng và lợi nhuận doanh nghiệp giảm. Theo nhận định của SCMP, khi sức hồi phục hậu đại dịch dần mất đà, tâm lý thiếu niềm tin vào tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc đang ngày càng lan rộng. GDP nền kinh tế lớn nhì thế giới trong quý II tăng 6,3% so với cùng kỳ, cao hơn quý I nhưng thấp hơn so với dự báo.

Giá nhân dân tệ là một chỉ báo khác về niềm tin kinh tế. Đồng tiền này đã mất giá 6% so với USD kể từ đầu năm. Do chính sách tiền tệ tại Trung Quốc ngược với Mỹ nên nhân dân tệ giảm. Bên cạnh đó, nguyên nhân cũng là vì nhà đầu tư lo ngại tăng trưởng tại Trung Quốc yếu và rủi ro vỡ nợ trong ngành địa ốc.

Theo các nhà quan sát, các nhà chức trách Trung Quốc đã tìm giải pháp để ngăn chặn tình trạng nhân dân tệ sụt giảm. Để giúp nhân dân tệ mạnh lên, PBOC đã thiết lập tỷ giá tham chiếu ngày. Ngoài ra, các ngân hàng quốc doanh cũng thường xuyên bán USD.

Theo các nhà kinh tế học, Trung Quốc đang bước vào thời kì tăng trưởng chậm hơn, bởi cấu trúc dân số kém thuận lợi và kỳ vọng tách biển khỏi Mỹ và đồng minh của Mỹ. Điều này khiến đầu tư và ngoại thương bị đe dọa. Kinh tế Trung Quốc không chỉ yếu đi nhất thời mà còn có thể bước vào giai đoạn trì trệ kéo dài.

Bình luận trên Wall Street Journal, Adam Tooze – Giáo sư chuyên nghiên cứu khủng hoảng kinh tế tại Đại học Columbia nói: "Chúng ta đang chứng kiến sự thay đổi có thể kéo theo bước ngoặt mạnh nhất trong lịch sử kinh tế".

Sự lao dốc của Trung Quốc sẽ gây nên làn sóng bán tháo tài sản rủi ro toàn cầu ở thời kỳ các thị trường dễ biến động. Điều này từng xảy ra vào năm 2015 khi Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) phải dừng tăng lãi suất bởi Trung Quốc hạ giá nhân dân tệ và chứng khoán nước này lao dốc. Hiện tại, tình hình chưa như vậy, tuy nhiên nếu tiếp tục tệ đi thì Fed có thể phải hạ lãi suất sớm hơn dự kiến.

Các quan chức Trung Quốc cũng không để yên. Họ đã đưa ra nhiều đề xuất sau cuộc họp tháng trước như tăng chi vào cơ sở hạ tầng, giảm quy định mua nhà và hỗ trợ thanh khoản cho các hãng địa ốc. Trung Quốc cũng bất ngờ giảm lãi suất vào tuần trước.

Trên tờ Global Times, một bài đăng tuần trước cũng nhận định rằng niềm tin là điều mà kinh tế Trung Quốc cần nhất lúc này. Theo thông báo giảm lãi suất, chính phủ nước này cũng thể hiện rõ quyết tâm trong việc hỗ trợ nền kinh tế.

Theo tờ báo này, Trung Quốc đang gặp nhiều khó khăn như tăng trưởng trong nước mất cân đối, hồi phục kinh tế toàn cầu yếu đi. Trong nửa đầu năm nay, các vấn đề mới phát sinh đã khiến việc điều hành vĩ mô trở nên phức tạp. Thế nhưng, họ nhận định rằng kinh tế Trung Quốc đang dần hồi phục và quốc gia này có đủ công cụ để tiếp tục giữ ổn định tăng trưởng.

Thực tế cho thấy, một số thành phần của kinh tế nước này như xe điện, điện gió, điện mặt trời và pin vẫn đang bùng nổ. Đầu tư và xuất khẩu ở những lĩnh vực này đã tăng trưởng ở mức 2 con số. Đó là kiểu tăng trưởng xanh, công nghệ cao mà các nhà chức trách muốn. Quốc gia này cũng phát hành trái phiếu đối với dự án đường sắt cao tốc và năng lượng tái tạo. Bên cạnh đó còn hạ lãi suất cho vay với doanh nghiệp và hỗ trợ hào phóng cho người mua xe điện.

So với thời kỳ phong tỏa năm ngoái, du lịch và nhà hàng cũng đang bùng nổ. Theo ghi nhận, doanh thu của Starbucks đã tăng 46% tại Trung Quốc vào quý II. So với trước đại dịch, các chuyến bay trong nước cũng bận rộn hơn 15%. Vì nhu cầu tăng vọt nên khách sạn rẻ tăng giá khiến du khách phàn nàn. Những hoạt động này đang tạo nên nhiều công việc, giúp giảm nỗi lo về tỉ lệ thất nghiệp quốc gia.

Thế nhưng, điều quan ngại là các cỗ máy tăng trưởng mới đó không đủ đề bù đắp cho sự trượt dốc khổng lồ của thị trường địa ốc. Theo ước tính, Bắc Kinh (gồm các lĩnh vực sản xuất xanh và công nghệ cao) tăng trưởng 6,5% trong nửa đầu năm và góp khoảng 17% GDP. 

Kể từ cuối năm 2020, bất động sản Trung Quốc đã lao đao khi chính phủ đưa ra chính sách “3 lằn ranh đỏ” làm kiềm chế bong bóng vay nợ và làm chậm đà tăng của giá nhà. Thế nhưng, các hãng bất động sản đã mất đi nguồn vốn quan trọng. Cuối năm 2021, đại gia bất động sản China Evergrande Group vỡ nợ, và tuần trước đã nộp đơn xin phá sản tại Mỹ. Một hãng bất động sản lớn khác của Trung Quốc là Country Garden gần đây cũng đã cảnh báo sự thiếu chắc chắn khi tính tới khả năng trả nợ trái phiếu. 

Hiện nay, doanh số bất động sản Trung Quốc vẫn chưa bằng 50% mức đỉnh năm 2020. Ngoài bất động sản và các ngành liên quan như thép, xây dựng, thủy tinh, xi măng chịu ảnh hưởng, niềm tin của hộ gia đình cũng sụt giảm.

Lý do là bất động sản góp tới 70% tài sản của các hộ gia đình Trung Quốc. Nhà đất cũng chiếm tới 40% tài sản đang được thế chấp ở các ngân hàng.

Các gia đình cảm thấy nghèo hơn khi giá nhà giản, và họ phải giảm chi tiêu nên tăng trưởng càng bị siết. Tác động cũng sẽ lan truyền lớn hơn khi các doanh nghiệp giảm kì vọng về lợi nhuận, thu hẹp đầu tư và tuyển dụng.

Một số chuyên gia đã kêu gọi Bắc Kinh “đập tan” vòng luẩn quản này bằng biện pháp tạo niềm tin. Gần đây, cố vấn PBOC Cai Fang đã giục chính phủ trực tiếp hỗ trợ cho người dân. Theo nhiều nhà kinh tế khác, chính phủ có thể đi vay vài nghìn tỷ nhân dân tệ để kích thích tiêu dùng.

Thế nhưng, Bắc Kinh không đồng ý. Wang Tao – nhà kinh tế học tại UBS nhận định: “Cách tốt nhất để hỗ trợ tiêu dùng là thông qua hỗ trợ việc làm. Tức là hỗ trợ lĩnh vực doanh nghiệp thông qua giảm thuế.

Ông Tập cũng hay nhắc nhở các nhà lãnh đạo Trung Quốc rằng không nên hy sinh an ninh quốc gia, môi trường hay khả năng phòng rủi ro để đạt được mục đích tăng trưởng.

Dẫu vậy, theo các nhà quan sát, Trung Quốc vẫn có thể có động thái mạnh tay. Chẳng hạn, nước này đã bất ngờ bở chính sách Zero Covid sau 3 năm áp dụng vào năm ngoái.

Theo Zhu Ning, Giáo sư tại Viện Tài chính Tiên tiến Thượng Hải, hiện là cố vấn cho chính phủ Trung Quốc, ông đã nhìn rõ sự thay đổi mới đây trong quan điểm của quan chức về bất động sản. Theo dự báo của ông, Trung Quốc sẽ đưa ra thêm các biện pháp hỗ trợ mạnh mẽ hơn.

Ông nói: “Vấn đề là họ có sẵn sàng hy sinh thâm hụt tài khóa không. Hiện tại, họ còn đang lưỡng lự. Nhưng hiện thực kinh tế có thể sẽ khiến các lãnh đạo thay đổi suy nghĩ".