Giác ngộ lời Đức Phật dạy về cách "đối nhân xử thế": Im lặng là câu trả lời tốt nhất cho mọi câu hỏi

Thực tế cho thấy một điều rằng trong chúng ta ai cũng sẽ có rất nhiều việc, có rất nhiều điều khiến cho bản thân cảm thấy mệt mỏi hay có những sự bất công, uất ức. Tuy nhiên thì đôi khi im lặng là vàng - cũng giống như lời Đức Phật nói "im lặng là câu trả lời hay nhất cho sự phỉ báng". 

Sự "im lặng" của Đức Phật

Trong lịch sử tư tưởng và tôn giáo của nhân loại, Đức Phật chính là một trong nhưng đấng đạo sư có sự nghiệp hoằng pháp khó ai có thể bì kịp được. Từ khi nhìn ánh sao mai mà giác ngộ dưới gốc bồ đề ở tuổi 30 và đến khi nhập diệt ở tuổi 80, trong suốt 49 năm Ngài đã không ngừng vân du khắp mọi nơi để có thể tùy cơ thuyết pháp mà hóa độ chúng sinh. Những bài thuyết pháp của Đức Phật trong vô số pháp hội đã được tập kết thành một kho tàng kinh điển và đồ sộ. 

Theo Phật giáo, hơn 2.000 năm qua, cây Bồ đề đã phát triển thành một cây đại thụ khổng lồ phủ bóng che rợp những chân trời tư tưởng của nhân loại, đến nỗi tuệ nhãn của các bậc Bồ tát thượng trí đời sau cũng chỉ có thể nhìn thấy những nhánh cây hay thậm chí là từng chiếc lá của cây Phật pháp kia. Đây cũng chính là nguyên nhân ra đời của các tông phái. Vậy mà các bậc đạo sư suốt đời vẫn du thuyết pháp đó. Cho đến phút cuối cùng họ lại tuyên bố bản thân mình chưa từng nói một chữ nào. 

Kinh điển cũng ghi chép lại rằng sau khi giác ngộ, Đức Phật đã nhận thấy cảnh giới của Thánh trí tự chứng của Như Lai quá đỗi thâm huyền vi diệu trong khi chúng sanh còn đang đắm chìm trong tham dục và vô minh luyến ái nên không có cách nào lĩnh hội được. Bởi thế mà Ngài đã định im lặng nhập Niết bàn, phạm thiên Sahampati bèn đến thỉnh cầu Đức Phật chuyển pháp luân. Sau vài lần lưỡng lự thì Đức Phật cũng vì lợi ích của chư thiên và nhân loại mà đã nhận lời thỉnh cầu để rời Bồ đề để lên đường hóa độ. 

Chính vì thế, muốn im lặng để nhập Niết bàn sau chứng ngộ - chi tiết này tưởng chừng như rất nhỏ đã quyết định toàn bộ nội dung của kinh điển Phật giáo cùng thể tách lập ngôn để nhiếp dẫn thính chúng vào cảnh giới Thánh trí tự chứng sau này. Trong pháp hội Linh Sơn, một cành hoa được đưa lên cùng thông điệp giác ngộ sẽ được đón nhận bằng nụ cười. 

Khi đọc nội điển, nếu như chỉ chấp nhận vào ngôn ngữ thì chúng ta sẽ khó lòng lắng nghe được sự im lặng của Đức Phật - đó là cái hàm dưỡng toàn bộ nội dung kinh điển. Và dù cho Đức Phật có là bậc biện tài vô ngại với trí tuệ siêu việt thì cũng không thể diễn đạt được trọn vẹn cảnh giới thánh trí tự chứng bởi những yếu tố bất toàn trong ngôn ngữ. Trong Kinh Lăng Già cũng luôn nhắc nhở ngôn ngữ chỉ là sự hòa hợp của nhân duyên nên chúng ta không thể nào diễn tả được đệ nhất nghĩa đế. 

Còn trong các cuốn kháng thư Đại thừa thâm áo cũng thường nhấn mạnh rằng không thiết yếu phải sử dụng ngôn ngữ mới có thể truyền đạt được tư tưởng cũng như cảm xúc bởi vì ở một vài cõi Phật, Đức Phật chỉ cần giáo hóa bằng nhiều cách ví dụ như nhìn, mỉm cười,... Hay như trong non nước của Phổ Hiền Bồ tát chỉ cần nhìn suông là có thể chứng được Vô sanh pháp nhẫn hoặc các Bồ tát trong cõi non nước chúng hương chỉ cần nghe mùi hương cũng có thể đắc nhập luật hạnh. Như thế, khi đọc các phụ ngữ của Thiền tông, chúng ta cũng không nên lấy làm lạ khi mà các thiền sư chỉ cần đưa một ngón tay lên hoặc nói một câu vu vơ vô nghĩa để có thể minh chứng được cho cảnh giới thâm huyền nhất mà ý thức của con người có thể đạt đến hoặc các ngài cũng có thể hét một tiếng làm chấn động tâm thức để cho chúng ta bừng tỉnh, thoát được khỏi mạng lưới ngôn ngữ lý luận phù phiếm để nghe sự im lặng của Đức Phật. 

Tuân Tử có dạy "Im lặng, lắng nghe, ghi nhớ, hành động và khôn ngoan là 5 cung bậc khác nhau của trí tuệ" - chúng ta có thể coi đây là ngũ - cung - sống của cuộc đời. Có những lúc chúng ta cần phải im lặng thì lúc đó sự im lặng lại có giá trị hơn rất nhiều, và lúc này chính sự im lặng lại nói nhiều hơn. Đây được xem là đặc ngữ của sự im lặng, một loại văn hóa rất diệu kỳ nhưng chẳng dễ dàng thực hiện được. 

Khi nào con người cần đến sự im lặng

Khi những người khác đang gặp muộn phiền, đau khổ

Con người, biết vui với người vui và biết buồn với người buồn. Đó chính là động thái của người có học thức, biết điều, biết thấu cảm và biết cư xử. Không có điều gì vô duyên hơn khi người khác khóc mà mình lại mỉm cười khoái chí hoặc ngược lại. Chính sự lệch pha đó đã khiến cho chúng ta trở nên rất lố bịch, hợm hĩnh và kiêu ngạo. 

Khi người khác nói về vấn đề bản thân không am hiểu

Trong cuộc sống, biết thì thưa thốt, không biết thì dựa cột mà nghe. Những người khôn ngoan họ chỉ nói những điều mà bản thân biết và hoàn toàn im lặng với những gì mình đang mơ hồ. Vậy nên đừng bao giờ ảo tưởng mình là cuốn bách khoa từ điển.

Khi người khác đang khoe khoang và lý sự

Những người càng hiểu biết thì càng ít nói, trầm tính và biết cảm thông. Trong 4 phép toán thì phép trừ là dễ nhất nhưng lại chứa đựng rất nhiều ý nghĩa. Cũng chỉ vì sự ngu dốt nên mới độc đoán, cố chấp và khắt khe. Khoe khoang và lý sự chính là đặc điểm của đầu óc nông cạn và thiển cận. 

Khi người khác không cần mình đóng góp ý kiến

Sống trên đời đừng bao giờ xía vào chuyện của người khác hoặc tò mò về những chuyện của họ. Hơn thế, khi nói nhiều thì sẽ sai nhiều, nói thiên lệch thì mất đi lẽ chính mà nói huyên hoang rồi cũng sẽ đến chỗ đuối, nói xiên xẹo rồi sẽ đến chỗ sai trái và cuối cùng là nói giấu diếm sẽ đến chỗ cùng.