Fiat Money là gì? Crypto có thể thay thế tiền pháp định không?

Fiat Money là gì?

Fiat Money, tiền Fiat, tiền định danh, tiền pháp định là một loại tiền tệ do chính phủ phát hành, không được hỗ trợ bởi bất kỳ loại hàng hoá nào như vàng hoặc bạc, mà được gán giá trị nhờ vào quyền lực của chính phủ.

Giá trị của Fiat Money bắt nguồn từ mối quan hệ giữa cung - cầu và sự ổn định của chính phủ. Hầu hết các loại tiền giấy hiện đại đều là Fiat Money bao gồm VND, đồng đô la Mỹ, đồng Euro và các loại tiền tệ chính trên toàn cầu khác.

Nhìn chung, Fiat Money được hiểu như sau:

• Fiat Money là một loại tiền tệ do chính phủ phát hành không được hỗ trợ bởi một loại hàng hóa như vàng;
• Fiat Money cho phép các ngân hàng trung ương kiểm soát tốt hơn nền kinh tế vì họ có thể kiểm soát lượng tiền được in ra;
• Hầu hết các loại tiền giấy hiện đại, chẳng hạn như đô la Mỹ, VND… là Fiat Money;
• Một mối nguy hiểm của Fiat Money là các chính phủ có thể in quá nhiều tiền, dẫn đến siêu lạm phát.

Fiat Money có thể được sử dụng ở đâu?

Ngày nay, hệ thống Fiat Money đã được chấp nhận và đưa vào sử dụng trên toàn thế giới, có thể là với mục đích mua bán mọi loại hàng hoá, dịch vụ. Hầu hết các quốc gia trên thế giới đều sở hữu hệ thống Fiat Money riêng và có thể chuyển đổi giữa các loại Fiat Money khác nhau để đi du lịch hay gửi tiền trên khắp thế giới.

Lịch sử phát triển của Fiat Money

Theo các chuyên gia lịch sử, Fiat Money đã ra đời từ lâu, trong đó, Trung Quốc được xác định là nơi xuất hiện tiền pháp định đầu tiên, vào thế kỷ XI, do sự thiếu hụt tiền xu để giao dịch hàng hoá. Người dân lúc bây giờ phải sử dụng những tờ giấy có ghi mệnh giá và được quản bởi triều đình để thay thế.

Sau đó, dưới vương triều của Hốt Tất Liệt, triều đại nhà Nguyên, một hệ thống tiền giấy chính thức được thiết lập, có tên gọi là Sáo.

Sau này, loại tiền đó dần lan rộng đến các quốc gia khác. Vào thế kỷ XVII, Fiat Money được Tây Ban Nha, Hà Lan và Thuỵ Điển áp dụng. Sang thế kỷ XVIII và XIX, New France (Canada), các thuộc địa của Mỹ và chính phủ liên bang Mỹ cũng đã sử dụng thử nghiệm Fiat Money.

Đến năm 1972, Tổng thống Nixon, Mỹ đã loại bỏ hoàn toàn chế độ bản vị vàng (cho phép đổi tiền giấy thành vàng) và chuyển sang hệ thống Fiat Money. Đây chính là lực đẩy lớn cho sự phổ rộng Fiat Money trong nền kinh tế - tài chính toàn cầu. Fiat Money bắt đầu chiếm ưu thế trong thế kỷ XX.

Ưu điểm và nhược điểm của Fiat Money

Ưu điểm của Fiat Money

Fiat Money đóng vai trò như một loại tiền tệ tốt nếu nó có thể đảm nhận các vai trò mà nền kinh tế quốc gia cần đối với đơn vị tiền tệ của quốc gia đó như lưu trữ giá trị, cung cấp tài khoản số và tạo điều kiện trao đổi. Fiat Money có khả năng lưu trữ tuyệt vời, dẫn đến sẽ tiết kiệm chi phí để sản xuất hơn là một loại tiền tệ trực tiếp gắn với hàng hóa.

Fiat Money trở nên phổ biến trong thế kỷ XX một phần là do các chính phủ và ngân hàng trung ương tìm cách bảo vệ nền kinh tế của họ khỏi những tác động tồi tệ của sự bùng nổ và phá sản của chu kỳ kinh doanh.

Vì Fiat Money không phải là một nguồn tài nguyên cố định hoặc khan hiếm như vàng, các ngân hàng trung ương cầm quyền kiểm soát nguồn cung một cách tốt hơn, giúp họ có quyền quản lý các biến số kinh tế như cung cấp tín dụng, thanh khoản, lãi suất và vận tốc tiền tệ. 

Nhược điểm của Fiat Money

Cuộc khủng hoảng thế chấp vào năm 2007, cùng cuộc khủng hoảng tài chính sau đó đã làm giảm niềm tin của người dân vào khả năng ngăn chặn suy thoái của các ngân hàng trung ương bằng cách điều tiết nguồn cung tiền.

Ví dụ, một loại tiền tệ gắn với vàng thường ổn định hơn Fiat Money vì nguồn cung vàng hạn chế. Sẽ có nhiều cơ hội để tạo ra bong bóng và rủi ro lạm phát hơn bằng Fiat Money do nguồn cung không giới hạn.

Ví dụ về Fiat Money và Siêu lạm phát

Zimbabwe, một quốc gia châu Phi đã đưa ra một ví dụ về trường hợp tồi tệ nhất vào đầu những năm 2000. Để đối phó các vấn đề kinh tế nghiêm trọng, ngân hàng trung ương của quốc gia này bắt đầu in tiền với tốc độ đáng kinh ngạc, dẫn đến siêu lạm phát.

Các chuyên gia cho rằng đồng tiền này mất 99,9% giá trị trong thời gian đó. Giá cả tăng nhanh chóng và người tiêu dùng buộc phải mang theo “bao tải tiền” chỉ để mua các mặt hàng thiết yếu cơ bản.

Tại đỉnh điểm của cuộc khủng hoảng, chính phủ Zimbabwe đã buộc phải phát hành tờ bạc, với trị giá 100 nghìn tỷ đô la Zimbabwe. Cuối cùng, ngoại tệ được sử dụng rộng rãi hơn cả đồng đô la Zimbabwe.

Tại sao Fiat Money có giá trị?

Trái ngược với tiền dựa trên hàng hóa như tiền vàng hay hóa đơn giấy có thể quy đổi thành kim loại quý, Fiat Money hoàn toàn là sự tin tưởng vào chính phủ đã phát hành nó.

Một lý do khiến nó có giá trị là các chính phủ yêu cầu bạn phải trả thuế bằng tiền định danh mà họ phát hành. Vì mọi người đều cần phải trả thuế, nếu không sẽ phải đối mặt với những hình phạt nghiêm khắc hoặc án tù, nên mọi người sẽ chấp nhận nó.

Các lý thuyết về tiền khác, điển hình như lý thuyết tín dụng, cho rằng vì tất cả tiền đều là quan hệ tín dụng - nợ nên sẽ không quan trọng nếu tiền được hỗ trợ bởi bất kỳ thứ gì để duy trì giá trị.

Tại sao các nền kinh tế hiện đại ủng hộ Fiat Money?

Trước thế kỷ 20, hầu hết các quốc gia sử dụng một số loại bản vị vàng hoặc một loại hàng hóa nào đó. Khi thương mại và tài chính quốc tế ngày càng phát triển cả về quy mô và phạm vi, số lượng vàng có hạn không thể theo kịp với giá trị mới đang được tạo ra, dẫn đến sự gián đoạn nghiêm trọng cho thị trường và thương mại toàn cầu.

Fiat Money mang lại cho các chính phủ sự linh hoạt hơn trong việc quản lý tiền tệ của chính họ, hỗ trợ thiết lập chính sách tiền tệ và ổn định thị trường toàn cầu. Nó cũng cho phép ngân hàng dự trữ và cho phép các ngân hàng thương mại nhân số tiền có sẵn để đáp ứng nhu cầu của người đi vay.

Một số lựa chọn thay thế cho Fiat Money là gì?

Hầu như mọi quốc gia ngày nay đều sử dụng tiền định danh, chính phủ và ngân hàng trung ương phát hành và kiểm soát loại tiền này gắn chặt với quyền lực chính phủ. Do đó, sự tồn tại của Fiat Money sẽ luôn song hành với chính phủ. Hơn nữa, loại tiền này đã xuất hiện từ khá lâu và được chấp nhận trên toàn thế giới. Vậy nên, gần như không thể bị thay thế hoàn toàn.

Mặc dù bạn có thể mua và bán vàng nhưng chúng hiếm khi được sử dụng để trao đổi hoặc mua sắm hàng ngày và có xu hướng trở thành một tài sản có thể cất trữ hoặc đầu cơ hơn.

Tiền điện tử, ví dụ như Bitcoin, đã xuất hiện trong thập kỷ qua như một thách thức đối với bản chất lạm phát của Fiat Money; nhưng bất chấp sự quan tâm và áp dụng đang ngày càng tăng, những tài sản ảo này dường như không tiếp cận với việc trở thành "tiền" theo nghĩa truyền thống.

Mối quan hệ giữa Fiat Money và Crypto (BTC)

Giống nhau: đều được không dựa trên bất kỳ loại hàng hóa nào, ngoài ra, chúng đều ra đời với mục đích phát triển nền kinh tế - tài chính toàn cầu.

Khác nhau:

• Fiat Money được quản lý tập trung bởi chính phủ, nguồn cung có thể là vô hạn. Còn tiền điện tử (cryptocurrency) được vận hành một cách phi tập trung, đa phần có nguồn cung giới hạn;
• Crypto là một dạng tiền kỹ thuật số, tiền điện tử không sở hữu đặc điểm vật lý khiến chúng ít gặp phải các hạn chế khi giao dịch trên toàn thế giới. Vấn đề truy vết giao dịch của tiền điện tử cũng diễn ra khó khăn hơn, bởi các hoạt động liên quan đều dưới hình thức ẩn danh.

Trên thực tế, tại thời điểm hiện tại crypto đang tồn tại song song với Fiat Money, chúng bổ sung lẫn nhau trong quá trình lưu thông. Thông thường, người dùng sẽ mua crypto để đầu cơ hoặc đầu tư sinh lợi, sau đó đổi từ crypto sang Fiat Money để mua sắm hàng hóa.

Hiện nay, nhiều người vẫn coi crypto là một kênh đầu tư nhiều hơn là một dạng tiền tệ mới. Chính vì thế, thời điểm này rất khó để Fiat Money bị thay thế hoàn toàn. Tuy vậy, tương lai câu chuyện có thể khác. Lịch sử đã cho thấy tính dễ bị tổn thương của Fiat Money, trong khi, crypto chỉ mới xuất hiện trong khoảng một thập kỉ và vẫn còn một chặng đường rất dài để vượt qua.

Mặt khác, rất có khả năng Bitcoin hay các đồng tiền điện tử khác tuy không thể thay thế hệ thống tiền pháp định, nhưng sẽ mở ra một hệ thống tài chính mới đầy tiềm năng. 

Fiat Money có dẫn đến siêu lạm phát không?

Sẽ luôn có khả năng xảy ra siêu lạm phát khi một quốc gia vẫn tự in tiền tệ của mình. Tuy nhiên, hầu hết các quốc gia phát triển chỉ trải qua những đợt lạm phát vừa phải. Trên thực tế, lạm phát ở mức thấp được coi là động lực tích cực cho thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và đầu tư bởi nó khuyến khích mọi người đổ tiền vào công việc thay vì để nó ngồi yên và mất giá trị theo thời gian.

Sở hữu một loại tiền tệ tương đối mạnh và ổn định không chỉ là nhiệm vụ của hầu hết các ngân hàng trung ương hiện đại. Hơn nữa, vẫn chưa rõ liệu có phải siêu lạm phát được gây ra bởi nạn "in tiền" hay không. Trên thực tế, siêu lạm phát đã xảy ra trong suốt chiều dài lịch sử, ngay cả khi tiền dựa trên các kim loại quý.

Thêm vào đó, tất cả các đợt siêu lạm phát đương thời đều bắt đầu từ sự đổ vỡ cơ bản trong nền kinh tế sản xuất và/hoặc sự bất ổn của chính trị trong nước.

Lời kết

Qua bài viết trên, hy vọng bạn đọc đã hiểu được Fiat Money là gì và Crypto có thể thay thế tiền pháp định không?. Hãy theo dõi các bài viết khác trên website Meeyland.com để cập nhật thêm những thông tin hữu ích nhé!