Cổ nhân dạy “Muốn thành công trước hết phải học cách thành nhân”: Tưởng đơn giản nhưng hiếm ai hiểu được

Liên quan đến vấn đề này, người xưa đã đúc kết một số phép tắc cơ bản để mọi người có thể tham khảo.

Thành tín: Lời nói ắt phải giữ được chữ tín

Khổng Tử có nói: “Con người mà không có chữ Tín thì làm thế nào mà lập thân xử thế, có được chỗ đứng trong xã hội? Như xe tô không càng, xe nhỏ không đòn thì làm sao mà đi được?”. 

Tăng Tử người nước Lỗ vốn là một học trò xuất sắc của Khổng Tử và có nhiều cống hiến hoằng dương Nho học. Một hôm vợ ông đi chợ nhưng con trai nhỏ khóc lóc nhất quyết đòi theo, bà liền dỗ con rằng: “Con ở nhà, mẹ đi chợ về sẽ mổ lợn cho con ăn”. Khi bà đi chợ về, Tăng Tử nhanh chóng bắt lợn thịt. Thấy thế, vợ ông vội ngăn lại: “Tôi chỉ nói đùa để dỗ dành con mà thôi, sao ông lại làm thật?” 

Tăng Tử đáp rằng: “Không thể nào nói chơi với trẻ con được. Chúng chưa có khả năng suy xét và phán đoán, cha mẹ cần phải dạy bảo để chúng nghe theo. Hôm nay bà nói dối nó, chính là dạy nó lừa dối mọi người. Mẹ lừa dối con, con cũng sẽ không tin vào mẹ nữa, thế thì làm sao có thể dạy con trở thành chính nhân quân tử?”

Đạo hiếu: Trong trăm chữ, chữ hiếu làm đầu

Trong Luận Ngữ có viết rằng: “Người hiếu thuận cha mẹ, tôn kính anh chị mà thích phạm thượng hay chống đối cấp trên thường rất ít. Người không phạm thượng, chống đối cấp trên thích tạo phản xưa nay chưa từng có. Người quân tử dốc sức tu dưỡng cái gốc. Một khi cái gốc vững vàng, nguyên tắc đạo đức mới hình thành. Ví thế, hiếu thuận cha mẹ và tôn kính anh chị chính là cái gốc của đạo làm người”. 

Khi còn nhỏ, cha của Ngu Thuấn vừa mù vừa điếc, lại nóng nảy vô cùng. Mẹ mất sớm, cha ông lấy vợ kế sinh được một em trai tên là Tượng. Mẹ kế là người nhỏ nhen ích kỷ, thường xuyên nói xấu Ngu Thuấn với cha nên Thuấn thường xuyên bị cha mình đánh mắng. Tuy nhiên Ngu Thuấn là một người con đại hiếu, dù thế nào vẫn ân cần hiếu thuận với cha mẹ và nhường nhịn em. Mẹ kế vẫn sợ Thuấn sẽ kế thừa một nửa gia nghiệp nên nghĩ kế hãm hại hết lần này đến lần khác. 

Ngu Thuấn trưởng thành trong tiếng mắng chửi đánh đập của cha, sự ghen ghét và hãm hại của mẹ kế cùng em trai nhưng vẫn không hề oán hận hay để tâm. Cuối cùng, đức hạnh hiếu thảo của Ngu Thuấn đã khiến mẹ kế và anh trai cảm động, cả gia đình vui vẻ hòa hợp. Sau này, Thuấn được vua Nghiêu nhường ngôi trị vì thiên hạ, trở thành một Thánh đế nổi tiếng trong lịch sử, gây dựng nên thái bình thịnh trị đời Nghiêu – Thuấn.

Hối lỗi: Khi biết sai phải hối cải

Khổng Tử có nói: “Lỗi mà không sửa mới thực sự là lỗi”. Là con người sẽ không ai hoàn hảo, ai cũng có lúc mắc sai lầm. Người thông minh sẽ biết tiếp thu ý kiến của mọi người và thừa nhận cái sai của mình. Nhờ đó, họ sẽ hoàn thiện bản thân và không ngừng tiến về phía trước.

Trần Anh Tông là một vị vua anh minh trong lịch sử. Ông có tên là Trần Thuyên, là con cả của vua Trần Nhân Tông. Thuở thiếu thời, ông sống khá phóng túng và buông thả, nhưng khi được vua cha dạy bảo, ông đã nhanh chóng hối lỗi và quyết tâm thay đổi. Sau này khi được vua cha truyền ngôi, ông tự xưng là Anh Hoàng, trở thành vị vua anh minh sáng suốt và biết trọng dụng người tài. Dưới thời trị vị của ông, Đại Việt đã phát triển rực rỡ và mở mang được về phía Nam.

Chí hướng: Không ai có thể đoạt được chí hướng của mình

Mạnh Tử có câu: “Nam nhi đại trượng phu dù sống trong cảnh giàu sang phú quý nhưng tâm trí không mê loạn, trong cảnh nghèo hèn tiết tháo không thay đổi, bị dùng vũ lực uy hiếp vẫn không khuất phục”.

Hoa Hùng là đại tướng của Đổng Trác, đã liên tiếp trảm mấy viên tướng của liên quân. Trong khi tướng của các chư hầu đang run sợ, Quan Vũ bất ngờ vươn mình bước ra, trảm Hoa Hùng khi chén rượu vẫn còn nóng. Trong trận chiến tại Tương thành và Phàn thành, Quan Vũ dẫn nước vào nhấn chìm 7 cánh quân, sau đó bắt sống Vu Cấm, trảm Bàng Đức, uy chấn Hoa Hạ. Sau này Đông Ngô đột kích, Ngô Ngụy giáp công, Quan Vũ bại trận chạy đến Mạch thành và bị bắt. Tuy nhiên, cha con Quan Vũ đã khảng khái lựa chọn cái chết vì nghĩa. Đây chính là “vũ lực đe dọa uy hiếp nhưng không thể khuất phục được”.

Kết giao bằng hữu: Giữ mức độ phù hợp mỗi khi kết bạn

Người xưa có câu “Người quân tử khi kết giao đạm bạc như nước”. Người có phẩm chất như nước sẽ không nhiệt liệt, không sôi động cũng không phô trương, làm gì cũng lặng lẽ âm thầm. Những người bạn này khiến chúng ta có cảm giác không phụ thuộc nhưng cũng không thể rời xa. Bằng hữu chân chính là người vui buồn có nhau, đồng cam cộng khổ, hoạn nạn chung tay. Thế nhưng những khi bình thường, mối quan hệ của họ lại nhẹ nhàng và thanh đạm giống như nước.

Mối quan hệ giữa Quan Vũ và Lưu Bị cũng như thế. Họ đã cùng nhau kết nghĩa vườn đào, thề cùng sinh thủ. Quan Vũ không chỉ là em mà còn là trợ thủ, tri kỷ của Lưu Bị. Dưới trướng Tào Tháo, dù được hưởng vinh hoa phú quý và vàng bạc mỹ nữ, được ấn phong hầu nhưng trước sau Quan Vũ vẫn một lòng hướng về Lưu Bị đang phiêu dạt bốn bể, tay trắng xây dựng sự nghiệp. Khi nghe tin Lưu Bị đang ở chỗ Viên Thiệu, Quan Vũ đã nhanh chóng cưỡi Xích Thố không quản ngày đêm vượt nghìn dặm tìm về.

Khoan dung: Cảnh giới cao nhất của tâm nhân hậu

Một người có tấm lòng khoan dung, nội tâm tự nhiên sẽ yên tĩnh bình hòa. Khoan dung và tha thứ cho người khác cũng chính là bao dung cho bản thân. 

Liên Pha là một danh tướng nước Triệu, từng lập nhiều chiến công hiển hách. Khi Lạn Tương Như được phong tước cao hơn, Liêm Pha rất không phục và công khai thách thức. Điều này khiến Lạn Tương Như liên tục tránh mặt Liêm Pha cả trong những buổi thiết triều. 

Cho rằng Lạn Tương Như nhu nhược, tùy tùng của ông chán nản muốn rời bỏ. Biết chuyện, Lạn Tương Như nói với họ rằng: “Ta nghĩ nước Tần hùng mạnh nhưng lại không đem binh đánh nước Triệu bởi văn thần có ta, võ tướng có Liêm Pha. Nếu như hai hổ tranh đấu tất sẽ có một con bị thương, Tần quốc nếu biết được sẽ nhân cơ hội mang quân đến xâm lược. Quốc gia mất, nếu so với đắc thất của cá nhân còn quan trọng hơn nhiều, ta không nhẫn không được”.

Biết được chuyện này, Liêm Pha vô cùng xấu hổ, tự mình cầm roi đến quỳ tạ tội trước mặt Lạn Tương Như. Sau đó, 2 người trở thành bạn tri kỷ, cùng chung sức đồng lòng giúp đỡ vua Triệu giữ vững giang sơn xã tắc.

Nhiều người nôn nóng muốn một bước lên trời đã lựa chọn những con đường tắt xấu xa để thực hiện mục đích của mình. Thế nhưng cuộc sống là thế, dục tốc thì bất đạt, những con đường tắt có thể giúp một số người đạt được mục đích, thế nhưng họ đã đánh mất đi tiêu chuẩn làm người. Dần dần, họ đã tự mình hủy hoại sự nghiệp, thậm chí phải trả giá nặng hơn như tù đày, mất mạng, để lại tiếng xấu cho muôn đời sau.

Chính vì thế, người xưa mới nhắn nhủ rằng:  Muốn thành đại sự hãy thành Nhân, thành công trên cuộc sống này vốn chẳng hề có đường tắt, muốn thành công cần phải dưỡng Đức và tu Tâm.