Thu thuế chuyển nhượng BĐS tăng 13.200 tỷ: Thành quả của việc siết bán nhà hai giá?

Những con số tích cực

Câu chuyện bán nhà hai giá để trốn thuế đã tốn không ít giấy mực của báo chí. Các chuyên gia trong lĩnh vực bất động sản, thuế, tài chính đưa ra rất nhiều các biện pháp để siết bán nhà hai giá nhằm trốn thuế. Mặc dù không có con số chính xác tuy nhiên, mỗi năm, việc chuyển nhượng bất động sản khai thấp hơn giá thực tế đã làm thất thu hàng ngàn tỷ đồng của Nhà nước. Thậm chí có nơi còn ghi nhận giá chuyển nhượng ngưi mua, kẻ bán bê ra thấp hơn hàng chục lần so với giá trị thực. Chỉ khi các cơ quan chức năng trả lại hồ sơ, những người này mới đưa ra giá bán trên hợp đồng về sát với giá bán.

Mới đây, Bình Định dường như là một trong những tỉnh nổ phát súng đầu tiên trong việc xử lý tình trạng bán nhà hai giá. Theo đó, cơ quan thuế của tỉnh này đã gửi hồ sơ của 2 vụ việc nghi trốn thuế trong chuyển nhượng bất động sản sang cơ quan công an.

Theo đó, một vụ chuyển nhượng bất động sản tại Thành phố Quy Nhơn được kê khai 3 tỷ đồng trên giấy tờ. Tuy nhiên, trước đó, lô đất này đã được đấu giá lên đến 7.3 tỷ đồng. Tức là sau 1 năm, lô đất này giảm đi 4,3 tỷ đồng trong khi giá đất vẫn tăng từng ngày. Nhận thấy có điểm bất thường, cơ quan thuế đã gửi hồ sơ sang công an xem xét điều tra làm rõ.

Tương tự, một lô đất trên đường Bình Hà, TP.Quy Nhơn được ghi giá chuyển nhượng là 22 tỷ đồng, tươn đương với giá hơn 48 triệu đồng/m2. Tuy nhiên, cơ quan thuế cho rằng, mảnh đất này đã bị kê khai thấp hơn 24,7 triệu đồng/m2 tương đương với 4,26 tỷ đồng, có thể gây thất thu thuế, lệ phí khoảng trên 100 triệu đồng.

Dẫn chứng những ví dụ này cho thấy, tình trạng kê khai bán nhà thấp hơn giá thị trường để trốn thuế vẫn xảy ra phổ biến. Trước đây, các cơ quan ngành thuế thường không xử lý việc này. Chỉ khi Bộ Tài chính có chỉ đạo, các cơ quan thuế ráo riết vào cuộc. Hàng ngàn hồ sơ mua bán bất động sản bị trả lại tuy nhiên, chắc chắn sẽ có nhiều hồ sơ trót lọt vì họ khai giá thấp hơn giá giao dịch thực ở một mức vừa phải nên không bị phát hiện. Trong khi đó, cũng rất khó cho cơ quan thuế, bởi giá nhà đất của chúng ta hiện nay đang loạn. Trong khi đó, bảng giá đất nhà nước không thể chạy kịp giá thị trường. Vấn đề định giá là vô cùng khó khăn.

Mới đây, Bộ trưởng Bộ Tài Chính Hồ Đức Phớc đã có báo cáo gửi Quốc hội về việc thực hiện Nghị quyết 62 về chất vấn tại kỳ họp 3. Theo Bộ Tài chính, lũy kế 8 tháng đầu năm 2022, tổng số thuế thu được từ chuyển nhượng, nhận thừa kế, quà tặng là bất động sản là gần 26.900 tỷ đồng. Con số này tăng 13.200 tỷ đồng, tương đương với khoảng hơn 96% so với cùng kỳ năm trước.  

Điều đáng nói là, tính đến 6/9/2022, trên toàn quốc, lượng hồ sơ khai giá chuyển nhượng cao hơn giá UBND chiếm 72%, trung bình một bộ hồ sơ khai giá cao hơn gần 3 lần so với giá của UBND tỉnh, Thành phố quy định.

Dẫn chứng ra điều này để thấy rằng, giá đất theo bảng giá của nhà nước ban hành không theo kịp giá thị trường. Mặc dù có trường hợp khai thấp hơn giá thị trường để trốn thuế, tuy nhiên, giá này vẫn cao hơn giá nhà nước nhiều lần. Hiện nhiều nước trên thế giới đưa ra bảng giá đất theo kiểu cho thị trường quyết định. Điều này sẽ giúp giá đất tiệm cận nhất với giá giao dịch bình thường.

Bộ Tài chính khẳng định, đã và đang tăng cường quản lý, chống thất thu thuế, bảo đảm nguồn thu ngân sách. Tuy nhiên, việc này sẽ không làm ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp, quyền lợi chính đáng của người dân và sự phát triển của thị trường bất động sản. “Ý thức tự giác thực hiện nghĩa vụ thuế của người dân chưa cao. Một vấn đề bất cập nữa là cơ quan thuế không có chức năng điều tra nên việc thu thập thông tin làm căn cứ ấn định thuế gặp nhiều khó khăn”, báo cáo của Bộ Tài chính nêu rõ.

“Thành quả” của việc siết bán nhà hai giá

PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế cho rằng, tình trạng bán nhà hai giá đã khiến ngân sách Nhà nước thất thu lớn. Chính vì vậy, ngoài sự đồng lòng của các cơ quan chức năng, sự quyết liệt của cơ quan thuế, cần bổ sung quy định chuyển nhượng bất động sản phải thanh toán qua ngân hàng. Việc này sẽ giúp ngăn chặn tình trạng mua bán nhà đất 2 giá.

“Chuyển tiền chuyển nhượng bất động sản qua ngân hàng sẽ từng bước góp phần chặn tình trạng kê khai giá nộp thuế thấp hơn giá trị thực để né thuế”, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh nói.

Ngoài ra, chuyên gia này còn cho rằng, bên cạnh việc xử lý nghiêm người kê khai giá nhà thấp hơn giá thị trường, cơ quan chức năng phải làm nghiêm và xử phạt nặng trường hợp văn phòng công chứng, công chứng giá chuyển nhượng bất động thấp hơn giá trị thực. Đây mới là những giải pháp đồng bộ để ngăn chặn việc trốn thuế.

Dưới góc nhìn pháp lý, trao đổi với PV về vấn đề này, Luật sư Nguyễn Văn Hùng, một luật sư chuyên về lĩnh vực thuế cho rằng, việc tăng thu 13.200 tỷ đồng tiền thuế qua giao dịch bất động sản trong 8 tháng đầu năm là con số rất đáng khích lệ. Tuy nhiên, con số này chưa phản ánh toàn diện việc lách luật trong bán nhà hai giá những năm qua.

“Trong 8 tháng đầu năm 2022, thanh khoản bất động sản rất thấp mà chúng ta đã tăng thu được hơn 13.200 tỷ đồng. Vậy những năm trước đây, khi chưa siết bán nhà hai giá, bao nhiêu tiền thuế đã thất thoát. Đặc biệt thời điểm những năm sốt đất trên cả nước. Bao nhiêu người đã trốn thuế, bao nhiêu tiền đã thất thu. Đây là vấn đề chúng ta cần suy ngẫm”, Luật sư Hùng nói.

Cũng theo luật sư này, hiện nay các cơ quan nhà nước đều rất quyết tâm trong việc chống bán nhà hai giá để trốn thuế. Tuy nhiên, mỗi đươn vị đều có cái khó. Đối với cơ quan thuế, họ không có quyền, chức năng điều tra, xác minh, thu thập thông tin làm căn cứ ấn định thuế. Đến khi thấy giao dịch có vấn đề, có khả năng gây thất thu thuế họ chuyển sang cơ quan công an để điều tra. Thực tế cho thấy, Tổng cục Thuế cũng đã chuyển chuyển hồ sơ qua cơ quan cảnh sát điều tra một vài vụ việc. Tuy nhiên, cơ quan điều tra chuyển lại cơ quan thuế để xử lý hành chính vì không đủ căn cứ xác định hành vi trốn thuế. Đây cũng là vấn đề bất cập.

“Tuy nhiên, với việc siết chặt mua bán nhà hai giá và đã có được những tín hiệu tích cực như thế kia, tôi tin rằng, những năm tới, ý thức người dân sẽ thay đổi theo chiều hướng tích cực. Bởi có quá nhiều hồ sơ bị trả lại, trong đó có một vài hồ sơ chuyển sang cơ quan điều tra. Và, các cơ quan chức năng cần xử lý một vài vụ việc thật nghiêm, mang tính răn đe. Chắc chắn mọi việc sẽ dần dần đi vào trật tự”, Luật sư Hùng nói.