Các nhà máy thép tại Trung Quốc lâm cảnh "khốn cùng tột độ" vì nhu cầu tiêu thụ giảm

Trong một cuộc trao đổi với hãng tin CNBC, ông Simon Wu - một nhà tư vấn về thị trường hàng hóa cơ bản cho biết các chủ nhà máy sản xuất thép tại nhiều nơi ở Trung Quốc đều đang cảm thấy rất bi quan.

Ông chủ nhà thép tiết lộ với ông Wu rằng tại các nhà kho ở Đường Sơn, hay Giang Tô và Sơn Đông, lượng thép tồn kho ngày một dâng cao. Hầu hết họ đều phàn nàn rằng việc các địa phương Trung Quốc phong tỏa phòng chống dịch covid-19 đã khiến những hoạt động đi xuống và nhu cầu thép giảm nhanh.

Ông Wu nói: “Ngành thép không còn lãi lời nữa vì bị vây quanh bởi một bầu không khí tiêu cực”.

Thép trở nên ế ẩm tại Trung Quốc

Trong bối cảnh kinh tế bấp bênh kéo theo giá thép và nhu cầu sụt giảm, Trung Quốc - nơi được gọi là công xưởng của thế giới đang chứng kiến lượng thép ế ẩm dù đây là nguyên vật liệu chủ chốt tại quốc gia này. Giá thép và giá nguyên liệu chính để sản xuất thép là quặng sắt trải qua những đợt biến động mạnh khi trung tâm Thượng Hải áp đặt biện pháp phong tỏa. Kể từ đầu tháng tới nay, giá quặng sắt và giá thép liên tục giảm.

Nhu cầu thép cho thấy sự giảm tốc trên diện rộng của nền kinh tế Trung Quốc, mặc dù trước đó có một vài tín hiệu lạc quan như sản lượng nông nghiệp tháng 5 tăng 0,7% so với giai đoạn năm ngoái.

Ngành thép của Trung Quốc là sự tập hợp của nguồn cung rộng lớn chảy từ những lò luyện thép nội địa cho tới những mỏ quặng sắt tại Brazil và Australia. Đây là những nước mang đến nhiều quặng sắt nhất cho nền kinh tế thứ 2 thế giới. Do đó, nếu thị trường thép tại Trung Quốc xảy ra biến động nào, đều khiến chuỗi cung ứng bị ảnh hưởng.

Hiệp hội Sắt Thép Trung Quốc cho biết so với tháng 5, sản lượng toàn quốc hàng ngày các sản phẩm thép trung gia như thép thô và gang, cũng như hàng thành phẩm, đã tăng khoảng 1-3%. Ở một mặt khác, nhu cầu thép lại giảm đi. Ví dụ, theo nhà phân tích Niki Wang của S&P Global Commodity Insights, trong tháng 5, lượng tiêu thụ thép thô của Trung Quốc đã giảm 14% so với năm ngoái. 

Bà Wang nói: “Nhu cầu tiêu thụ thép so với năm ngoái đang giảm mạnh. Do đó, trước áp lực giảm của giá thép, các nhà máy thép đang đối mặt với nhiều khó khăn”.

Theo nhà nghiên cứu Richard Lu thuộc CRU Group, so với cùng kỳ năm ngoái, lượng thép tồn kho ở Trung Quốc đang cao hơn 12% và có thể giảm tới mức bình quân của 5 năm qua trong 2 tháng. Trường hợp này xảy ra khi nhu cầu tiêu thụ thép tăng mạnh trở lại sau giai đoạn phong tỏa vì dịch.

Nhà phân tích Paul Lim của Fastmarkets Asia cho biết đó là còn chưa kể đến thép của Trung Quốc phải cạnh tranh với phôi thép giá rẻ từ Nga.

Các xưởng thép cố duy trì hoạt động

Vì những hạn chế phòng chống covid đang được thi hành tại nhiều địa phương, nên hoạt động xây dựng ở Trung Quốc hiện vẫn trong trạng thái tê liệt. Theo Tổng cục Thống kê Trung Quốc (NBS), trong 5 tháng đầu năm, đầu tư bất động sản tại quốc gia này giảm 4% và doanh số bán nhà ở cũng giảm 34,5% so với cùng kỳ năm ngoái.

Nhiều nhà máy thép tại Trung Quốc vẫn cố gắng tiếp tục hoạt động dù giá thép giảm làm ảnh hưởng đến lợi nhuận. Nhiều xưởng sản xuất sử dụng quặng chất lượng thấp hơn để có thể tạo ra khối lượng thép ít hơn. Các nhà phân tích cho biết các lò cao tại Trung Quốc đang hoạt động ở mức hơn 90% công suất. Đây là mức cao nhất trong vòng hơn một năm qua dù lợi nhuận giảm sút. Đã có một số nhà máy thép bị lỗ nặng trong tháng 4 và 5.

Một số sản phẩm thép phổ biến như cốt thép và thép cuộn cán nóng dùng trong xây dựng đã giảm giá tới gần 30% so với mức đỉnh vào năm ngoái.

Việc các lò cao phải đóng cửa không phải là một ý tưởng tốt vì những lò lớn dùng để nấu quặng sắt thành thép phải chạy liên tục. Một khi bị đóng, những lò này sẽ cần thời gian dài để vận hành trở lại.

Chuyên gia Atilla Widnell của Navigate Commodities nhận định: “Vì lý do đó, các chủ nhà máy thép tại Trung Quốc buộc phải chạy các lò cao bằng việc sử dụng quặng sắt chất lượng thấp hơn để giảm sản lượng thép. Bằng cách này, họ mong rằng có thể tăng sản lượng nhanh chóng một khi nhu cầu thép hồi phục sau khi các lệnh phong tỏa được gỡ bỏ”.

Một nguyên nhân khác khiến các nhà máy thép Trung Quốc buộc phải duy trì hoạt động là vì muốn tăng sản lượng cho phép trước khi Chính phủ nước này cắt giảm hạn ngạch từ năm tới nhằm mục tiêu về khí thải và năm 2030 và 2060, theo Chuyên gia Wu của Wood Mackenzie.

Ông Wu nói: “Hạn ngạch sản lượng thép hàng năm được tính toán dựa trên mức sản lượng thực tế của năm cũ. Do đó, nếu các nhà sản xuất thép sản xuất được lượng thép tối đa cho phép mỗi năm, họ sẽ có lợi. Ở những năm tiếp theo, các nhà chức trách đưa ra mức cắt giảm sản lượng sẽ dựa trên sản lượng đạt được của năm cũ".

Liệu có lặp lại khủng hoảng?

Trong giai đoạn 2012-2016, nhu cầu thép và giá thép tại Trung Quốc đã giảm mạnh vì nền kinh tế nước này giảm tốc nhanh chóng. Đó là sự chấm dứt của thời kỳ bùng nổ khai mỏ, theo nhiều nhà khai mỏ quặng phục vụ thị trường Trung Quốc. Các công ty thép lớn của Trung Quốc đã lỗ hơn 50 tỷ nhân dân tệ chỉ trong năm 2015.

Ông Wu cho rằng cuộc khủng hoảng của thị trường thép Trung Quốc có thể sẽ không lặp lại như năm 2015. Học được cách đứng vững trong những biến động, những hãng sản xuất thép vẫn tiếp tục duy trì hoạt động. Bởi lẽ, họ còn phải trả lương và duy trì dòng tiền của mình. Thậm chí có những nhà sản xuất hoạt động được 2 năm mà không có lãi nhiều. Người bên ngoài Trung Quốc dường như rất khó hiểu về sự vững chắc này.

Theo chuyên gia Lu của CRU, một số nhà máy thép tại Trung Quốc rõ ràng đang giảm sản xuất nhưng thực tế mức tồn kho còn thấp hơn nhiều so với mức gây hoảng sợ và năng lực dự trữ thép không phải là vấn đề trầm trọng.

Một số dấu hiệu ban đầu có chỉ ra ngành thép Trung Quốc có sự điều chỉnh nhằm thích nghi với tình hình khó khăn. Mới đây, một thông tin được hé lộ rằng Chính quyền tỉnh Giang Tô yêu cầu các nhà máy thép giảm sản lượng khoảng 3,32 triệu tấn từ giờ đến cuối năm. Vẫn không rõ đây có phải là một phần trong chiến lược cắt giảm sản lượng thép và giảm phát thải nói chung hay là một nỗ lực nhằm giảm bớt lượng thép tồn kho.

Nhà phân tích Alex Reynolds của Argus Media nhận định: “Tôi nghĩ rằng Trung Quốc hiểu về sự suy yếu của nhu cầu thép và sẽ sử dụng sức mạnh điều hành để buộc các hãng sản xuất thép giảm sản lượng. Chính phủ Trung Quốc có thể nêu ra một con số về sản lượng cụ thể sẽ bị cắt giảm khi giá thép tiếp tục giảm mạnh và nhiều nhà sản xuất thép chứng kiến thua lỗ lớn”.

Khả năng phục hồi nhu cầu thép trong tương lai có thể phụ thuộc vào tác dụng kích cầu của chính sách tiền tệ nới lỏng tại Trung Quốc, theo chuyên gia Wang của S&P. Bà Wang cũng cho rằng các bộ phận khác như nhà khai quặng tại Úc và Brazil không cần lo lắng vì sản lượng quặng sắt cũng giảm, bù lại nhu cầu đang sụt giảm.

Bà Wang nói: “Nhu cầu quặng sắt vẫn ổn định khi sản lượng gang cao. Từ Tết Nguyên Đán đến nay , lượng sắt tồn kho tại các cảng chính của Trung Quốc đều giảm”.

Trong 2 tháng qua, giá quặng sắt thế giới rơi vào khoảng 130-150 USD/ tấn. Trong khi hồi năm 2012-2016, no chỉ ở mức thấp là 30-40 USD/ tấn.