Zero Covid của Trung Quốc có đang “làm khó” việc xuất khẩu heo qua đường tiểu ngạch của Việt Nam?

Cách đây không lâu, một số hiệp hội chăn nuôi đã đề xuất về việc mở cửa xuất khẩu thịt heo sang thị trường Trung Quốc bằng đường tiểu ngạch để đẩy giá mặt hàng này lên cao. Trước thông tin này, Phó Thủ tướng Lê Văn Thành đã giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, phối hợp với Bộ Công Thương cùng những cơ quan liên quan nghiên cứu đề xuất này; đồng thời yêu cầu chủ động triển khai loạt giải pháp phù hợp để phát triển chăn nuôi bền vững, đáp ứng nhu cầu thực phẩm, đặc biệt trong dịp Tết Dương lịch và Tết Nguyên đán, mục tiêu đảm bảo quyền lợi cho người chăn nuôi.

Thời điểm hiện tại, giá heo hơi của Trung Quốc đang cao hơn khá nhiều so với Việt Nam. Dữ liệu từ trang Zhu Wang cập nhật đến ngày 22/11, giá heo hơi Trung Quốc đang ở mức khoảng 25 nhân dân tệ cho 1kg, tương đương với khoảng 86.000 đồng/kg, cao hơn 32.000 đồng/kg so với giá trong nước. Kể từ cuối tháng 8 cho đến nay, giá heo hơi Trung Quốc bất ngờ tăng phi mã khiến chính quyền nước này buộc phải mở kho dự trữ quốc gia, đưa thịt đông lạnh ra thị trường để đảm bảo nguồn cung cho những ngày lễ Tết. Thế nhưng, theo cảnh báo của các nhà kinh doanh thịt heo, việc xả kho lạnh cũng không có nhiều tác dụng để hạ nhiệt đà tăng giá. 

Thông tin từ Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia Trung Quốc (NDRC) cho thấy, thời điểm hiện tại, giá thịt heo tại 36 trung tâm buôn bán lớn đã tăng 30% so với cùng kỳ năm trước, nằm ở mức cảnh báo thứ hai trong ba mức cảnh báo. Chính phủ nước này đang thuê nguồn dự trữ thịt heo từ bên ngoài; trong khi đó một số tỉnh cũng tiến hành hỗ trợ tài chính cho những hộ chăn nuôi heo để gia tăng nguồn cung. Tuy nhiên, mọi nỗ lực này vẫn chưa đủ để ngăn chặn đà tăng giá. 

Xuất khẩu heo qua đường tiểu ngạch liệu có khả thi?

Dù Việt Nam nới lỏng hoạt động xuất khẩu thịt heo sang Trung Quốc thông qua đường tiểu ngạch cũng chưa đủ để đảm bảo việc bán hàng kiểu này sẽ suôn sẻ, thuận lợi. Liên quan đến vấn đề này, ông Nguyễn Xuân Dương - Nguyên Cục trưởng Cục Chăn nuôi biết, đối với phương án này cần phải tính toán mức độ khả thi bởi việc bán heo qua đường tiểu ngạch đã không còn dễ dàng như trước. Việt Nam có chủ động nới lỏng việc kiểm soát xuất khẩu heo qua đường tiểu ngạch cũng chưa chắc bán được hàng sang Trung Quốc. 

Cụ thể, ông Nguyễn Xuân Dương cho biết: “Nếu như xuất được heo sang Trung Quốc qua đường tiểu ngạch là tốt, thế nhưng tôi vẫn cảm thấy quan ngại về tính khả thi. Năm 2017, Trung Quốc quản lý lỏng lẻo việc nhập khẩu heo qua đường tiểu ngạch khiến lượng hàng bán sang đây khá nhiều. Thế nhưng hiện tại, Trung Quốc vẫn đang theo đuổi chính sách Zero Covid khiến việc quản lý hoạt động xuất nhập khẩu qua biên giới vô cùng chặt chẽ, bao gồm cả đường tiểu ngạch”. 

Mới đây, Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cũng đã dẫn số liệu từ Cơ quan Hải quan Trung Quốc cho thấy, lượng thịt nhập khẩu của nước này đã giảm mạnh. Lũy kế 9 tháng đầu năm nay, Trung Quốc đã nhập khẩu tổng cộng 5,41 triệu tấn thịt với trị giá lên đến 23,15 tỷ USD, so với cùng kỳ năm trước đã lần lượt giảm 26,8% về lượng và giảm 6,7% về trị giá. Được biết, lượng thịt nhập khẩu của Trung Quốc chủ yếu đến từ Brazil, Mỹ, New Zealand, Argentina và Australia.

Đối với việc xuất khẩu heo hơi và heo đông lạnh theo đường chính ngạch vẫn đang là câu chuyện xa vời. Việt Nam từng đàm phán với Trung Quốc từ nhiều năm trước nhưng vẫn không thành công. Sản phẩm xuất khẩu chủ yếu là heo sữa, heo choai sang Trung Quốc, Hồng Kông và Malaysia, không phải là các sản phẩm có thể sản xuất quy mô lớn như thịt đông lạnh hay thịt tươi. Không phải các doanh nghiệp không mặn mà với việc xuất khẩu, nguyên nhân là do hoạt động quản lý dịch bệnh hiện chưa thể đáp ứng được yêu cầu quốc tế. 

Để có thể xuất khẩu heo hơi và thịt đông lạnh, Việt Nam cần phải có vùng chăn nuôi an toàn sinh học, được công nhận bởi OIE. Thế nhưng tại Việt Nam, các vùng chăn nuôi thường có đặc tính là trang trại lớn và khép kín, nằm xen kẽ với những hộ chăn nuôi nhỏ lẻ và chưa đủ điều kiện để đảm bảo an toàn dịch bệnh. Vì thế, việc kiểm soát tuyệt đối rủi ro dịch bệnh lại càng thêm khó khăn. 

Mới đây, nhận định của Cục Xuất nhập khẩu cho thấy, việc xuất khẩu thịt cũng như các sản phẩm từ thịt của Việt Nam chưa tương xứng với sản lượng hàng năm. Tổng lượng thịt heo xuất khẩu hiện nay so với tổng sản lượng xuất chuồng vẫn còn quá ít. Nguyên nhân là do hạn chế đến từ khâu chế biến, dự báo thị trường cung cầu để điều tiết sản xuất và phòng chống dịch chưa tốt nhưng giá thành sản xuất chăn nuôi heo trong nước lại cao hơn so với mức bình quân trên thế giới. Điều này khiến cho giá thịt heo tại Việt Nam đang khó cạnh tranh với các nước khác.

Số liệu của Tổng cục Hải quan Việt Nam cho thấy, trong quý 3 năm nay Việt Nam đã xuất khẩu được 3,99 nghìn tấn thịt cùng với sản phẩm thịt với trị giá 21,18 triệu USD, so với cùng kỳ năm trước đã tăng 4,9% về lượng và 22,8% về trị giá.

Giá heo hơi sẽ phục hồi sát Tết

Có thể thấy, phương án xuất khẩu heo sang Trung Quốc qua đường tiểu ngạch dù không mấy lạc quan, thế nhưng ông Dương nhận định, nhu cầu tăng cao sẽ đẩy giá heo hơi trong nước phục hồi vào sát Tết Nguyên đán. Tuy nhiên, mức tăng sẽ không được như kỳ vọng bởi cả nguồn cung trong nước và nhập khẩu đều đang tăng lên. 

Số liệu của Tổng Cục Thống kê cho thấy, tính đến cuối tháng 10 năm nay, tổng đàn heo của cả nước đã tăng 13,6% so với cùng kỳ. Còn theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, kim ngạch xuất khẩu thịt và các sản phẩm từ thịt trong quý 3 năm nay đã tăng 24,4% so với cùng kỳ, đạt 418 triệu USD.

Cập nhật đến ngày 22/11, giá heo hơi cả nước đang dao động trong khoảng 52.000 - 54.000 đồng/kg, so với mức cao điểm hồi tháng 7 đã giảm khoảng 30%. Theo dự báo của Cục Xuất nhập khẩu, giá heo hơi trong thời gian tới vẫn dao động ở quanh mức  50.000 - 65.000 đồng/kg. Điều đáng nói, dù giá heo hơi giảm trong thời gian qua nhưng giá thức ăn chăn nuôi, giá vật tư đầu vào vẫn “đứng im tại chỗ”. 

Ông Dương cho biết, chi phí nuôi hiện nay đang dao động khoảng 50.000 - 55.000 đồng/kg. Cộng thêm diễn biến giá cả thời gian gần đây, các doanh nghiệp quy mô lớn nhiều khả năng sẽ hoà vốn hoặc lãi nhẹ trong khi các hộ dân nhỏ lẻ có thể sẽ thua lỗ. Vì thế, ông Dương cho rằng: “Để cải thiện giá heo hơi, tôi cho rằng điều quan trọng nhất hiện tại là cần kiểm soát nhập khẩu. Về dài hạn, cần đẩy mạnh chăn nuôi heo theo hình thức liên kết, an toàn sinh học theo quy mô lớn để tiết giảm chi phí”.