Trong kỷ nguyên số, công nghệ báo chí đã thay đổi cách làm báo truyền thống như thế nào?

Theo Vietnamnet, chỉ chưa đầy 20 năm trở lại đây, những chiếc máy tính để bàn màn hình lồi đã được thay thế bằng máy tính xách tay nhỏ gọn. Báo chí cũng thế, từ những tờ báo đơn sắc được in trên giấy cho đến những dòng thông tin đa sắc màu gói gọn trên thiết bị di động. Chỉ nhiêu đó thôi, có thể thấy được cách chúng ta tiếp cận với loại hình thông tin này, thay đổi nhanh chóng như thế nào.

Việc ứng dụng công nghệ thông tin và sử dụng đa dạng phương thức truyền thông cùng các xu hướng phát triển mới là bước đi tất yếu. Đây là một thực tế khách quan của ngành báo chí trên con đường thỏa mãn sự hài lòng của độc giả, công chúng.

Trên thực tế, báo chí hiện đại phụ thuộc rất nhiều vào công nghệ 4.0. Dưới đây là tổng quan các xu hướng công nghệ đang góp phần định hình lại tương lai của ngành báo chí.

Trí tuệ nhân tạo: Công nghệ tất yếu thay đổi công nghiệp báo chí

Trí tuệ nhân tạo (AI) ra đời nhằm mục đích tự động hóa các hành động thông minh như con người nhờ vào các hệ thống máy học (machine learning). Sớm nhận ra tiềm năng lớn mạnh của AI, các hãng tin lớn như BBC, CNN đã sử dụng AI như một công cụ để phân tích hành vi người đọc, rồi từ đó đề xuất những tin bài liên quan nhất tới chủ đề họ quan tâm.

Việc kết hợp công nghệ AI vào quy trình báo cáo tin tức có thể giúp cho các nhà xuất bản tạp chí và tòa soạn trong tương lai hoạt động một cách hiệu quả và tiết kiệm thời gian hơn. Nền tảng AI có thể được sử dụng để giúp các nhà báo xác thực được thông tin trong thời gian thực, tạo ra các tin tức tự động.

Mặc dù AI có thể hỗ trợ người làm báo sáng tạo nội dung, cũng như tìm hiểu thị hiếu độc giả nhưng nó vẫn chưa thể thay thế việc đưa tin của phóng viên truyền thống. Các nhà báo và phóng viên con người sẽ có kỹ năng phát triển quan hệ với các nguồn tin, phân tích sâu về dữ liệu và xác định một chủ đề nhất định có đáng tin hay không - đó là những điều mà AI hiện nay vẫn chưa thể làm được.

Sự trở lại của Podcast và sức mạnh truyền thông từ các nền tảng mạng xã hội

Trong những năm gần đây, các nền tảng kể chuyện bằng file âm thanh mới như Podcast và mạng xã hội ngày càng trở nên phổ biến, đặc biệt là trong thời kỳ đại dịch Covid. Trong tương lai của ngành báo chí, Podcast có thể sẽ trở nên quan trọng hơn nữa.

Thay vì thu nạp thông tin một cách thủ công, giờ đây, mọi người có thế cảm nhận được nội dung mà người viết truyền đạt thông qua Podcast, đây là một xu hướng mới mẻ được nhiều người trẻ sử dụng.

Phần lớn các đầu báo trên thế giới và cả Việt Nam đều đã có chuyên mục Podcast để tổng hợp tin tức hoặc được phát hành dưới dạng chuyên đề, nhằm thỏa mãn nhu cầu về cả phần nhìn và phần nghe của các độc giả.

Các nền tảng mạng xã hội cũng đang định hình xu hướng báo chí, vì ngày càng có nhiều tòa soạn sử dụng Facebook và Twitter để đưa tin theo thời gian thực. Các phóng viên đã tận dụng ảnh hưởng của mạng xã hội đối với việc thu nhập và đưa tin, nhận thấy rằng họ có thể giao tiếp với độc giả của mình tốt hơn.

Theo một nghiên cứu từ Viện nghiên cứu Báo chí tại Đại học Oxford, trong năm 2020, Facebook dẫn đầu với 36% người dùng sử dụng để xem tin tức. Youtube có 21% người dùng xem tin tức trên các trang video phổ biến. WhatsApp có 16% người dùng trong nhóm đó và 12% sử dụng Twitter.

Qua thống kê cho thấy, mức độ phổ cập thông tin trên các nền tảng này vô cùng lớn, chưa kể tới tính năng chia sẻ, người dùng có thể chia sẻ mẩu tin thú vị cho bạn bè một cách nhanh chóng.

Blockchain: Công nghệ mới nổi giúp các tòa soạn xây dựng lòng tin của công chúng

Blockchain (chuỗi khối) vốn được biết đến nhiều nhất trong lĩnh vực tiền điện tử như bitcoin, nhờ vào khả năng bảo mật cũng như tính minh bạch của nó. Các hệ thống dựa trên blockchain cũng có thể mang lại một số lợi ích trong tương lai của ngành báo chí.

Các cá nhân và tổ chức có thể sử dụng blockchain để lưu trữ và theo dõi vĩnh viễn hồ sơ của các giao dịch trực tuyến và truyền thông kỹ thuật số. Thông tin trong hệ thống blockchain có thể dễ dàng được xác thực, giúp cho người đọc dễ dàng xác minh một bài viết nhất định đã được xuất bản bởi chính tác giả của nó và ngăn chặn sự lan truyền của các tin tức giả mạo.

Cũng không thể phủ nhận rằng công nghệ 4.0 đã có những tác động mang tính cách mạng đối với ngành công nghiệp báo chí. Tuy vậy, công nghệ vẫn chỉ là máy móc, dù có ưu việt, hiện đại tới đâu thì công nghệ vẫn chưa thể hoàn toàn thay thế nhân lực con người hay những nhà báo và phóng viên truyền thống.

Trên thực tế, trí tuệ nhân tạo hay blockchain vẫn chỉ là công cụ phụ trợ cho công việc làm báo. Bởi, chúng vẫn chưa thể tự thực hiện các công việc đòi hỏi kỹ thuật báo chí chuyên môn như điều tra, phỏng vấn, khả năng sáng tạo và thích ứng chuyên sâu của ngành báo. Đó chính là lý do vì sao công nghệ và báo chí truyền thống có mối quan hệ tương trợ mật thiết với nhau trên sự nghiệp chuyển đổi số.

Dù công nghệ phát triển đến đâu, dù là sử dụng biện pháp nào hay phương thức nào để tận dụng thời cơ và giải quyết thách thức mới đặt ra thì yếu tố quyết định vẫn là con người. Hơn lúc nào hết, người làm báo hiện nay, ngoài việc nỗ lực học tập nâng cao kiến thức nắm bắt những thành tựu công nghệ để theo kịp xu thế phát triển của thời đại thì còn phải không ngừng tu dưỡng đạo đức, trau dồi bản lĩnh, kiên định lập trường của người làm báo để làm tròn nhiệm vụ.