Tốc độ đô thị hóa là gì? Thực trạng tốc độ đô thị hóa của Việt Nam

Tốc độ đô thị hóa là gì?

Đô thị hóa là sự mở rộng của đô thị, được tính dựa theo tỷ lệ phần trăm giữa số dân đô thị hay diện tích đô thị trên tổng số dân hay diện tích tại một vùng/khu vực. Nó cũng có thể được tính theo tỉ lệ gia tăng của hai yếu tố trên theo thời gian. Nếu tính theo cách đầu thì được gọi là mức độ đô thị hóa; còn theo cách thứ hai, nó có tên gọi là tốc độ đô thị hóa.

Vậy tốc độ đô thị hóa nghĩa là sự mở rộng đô thị được tính theo tỷ lệ phần trăm giữa dân số đô thị trên số dân của một vùng/khu vực theo thời gian hay diện tích đô thị trên tổng diện tích của một vùng/khu vực theo thời gian.

Tốc độ đô thị hoá chỉ ra sự thay đổi mức độ thay đổi của đô thị hoá trong một khoảng thời gian nhất định. 

Ví dụ: Trong giai đoạn từ 2009 - 2016, tốc độ đô thị hoá ở Việt Nam là 15%, từ 19,6% vào năm 2009 và tăng lên 36,6% năm 2016.

Tốc độ đô thị hóa tại Việt Nam thời gian qua

Tại mỗi quốc gia trên thế giới nói chung và ở Việt Nam nói riêng, đô thị hóa là một quy luật tất yếu và tỷ lệ đô thị hóa là một chỉ số báo cáo về sự phát triển của một quốc gia, vùng miền hay một địa phương. Quá trình đô thị hóa có thể diễn ra theo xu hướng nhanh hoặc chậm khác nhau tại mỗi quốc gia bởi nó phụ thuộc hoàn toàn vào điều kiện cũng như trình độ phát triển kinh tế & xã hội ở quốc gia đó.

Tại Việt Nam, trong khoảng 10 năm trở lại đây, chúng ta đã chứng kiến quá trình đô thị hóa đã diễn ra rất mạnh mẽ tại những đô thị lớn như: Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, v.v…chính điều này đã tạo ra một hiệu ứng tích cực thúc đẩy đô thị hóa ngày càng nhanh lan toả diện rộng trên phạm vi cả nước. Có khá nhiều đô thị mới hay khu đô thị mới được hình thành; nhiều đô thị cũ đã được cải tạo, nâng cấp hạ tầng cơ sở,…

Nhìn một cách tổng quan về quá trình đô thị hóa tại Việt Nam, chúng ta có thể thấy, hệ thống đô thị của nước ta đã có bước phát triển nhanh chóng. Tỷ lệ đô thị hóa tăng nhanh từ 19,6% với 629 đô thị năm 2009 lên khoảng 39,3% với 833 đô thị năm 2020 và khoảng 40,4% với 867 đô thị vào tháng 6/2021. Tốc độ tăng trưởng đô thị nhanh nhất là tại hai thành phố lớn là Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, sau đó là đến các tỉnh như Hải Phòng, Đà Nẵng và Cần Thơ.

Số đô thị của cả nước đã tăng lên con số 867 tính đến tháng 6 tháng đầu năm 2021, bao gồm 2 đô thị đặc biệt là Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh, có 2 đô thị loại đặc biệt, 22 đô thị loại I, 32 đô thị thuộc loại II, 48 đô thị thuộc loại III, 89 đô thị loại IV và 674 đô thị loại V. Tỷ lệ đô thị hóa toàn quốc đạt khoảng 40,4%.

Trong 10 năm qua, dân số tại các khu vực thành thị cũng liên tục tăng do tác động của quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh và rộng khắp ở các địa phương trên cả nước. Năm 2019, dân số khu vực thành thị của nước ta ước tính khoảng 33.059.735 người, chiếm khoảng 34,4% dân số của cả nước. Tỷ trọng dân số tại khu vực thành thị tăng 4,8 điểm phần trăm tính từ năm 2009 cho đến nay.

Việt Nam cũng là một trong số những quốc gia có mật độ dân số cao so với các nước khác trên thế giới và trong khu vực với 290 người/km2 tăng 31 người/km2 so với năm 2009. Hai địa phương có mật độ dân số cao nhất cả nước đó là Hà Nội với  2.398 người/km2 và mật độ dân số TP Hồ Chí Minh với 4.292 người/km2.

Một số tác động của quá trình đô thị hóa tại Việt Nam

Tốc đô đô thị hóa là gì ? Liệu tốc độ đô thị hóa có tác động đến quá trình đô thị hóa ở Việt Nam không?

Tác động tích cực

- Góp phần thúc đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng của kinh tế.

- Góp phần chuyển dịch cơ cấu kinh tế và cơ cấu lao động theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, dịch vụ.

- Thay đổi sự phân bố dân cư, lao động, cải thiện tình trạng đói nghèo.

- Lối sống của dân cư tại khu vực nông thôn nhích gần lối sống thành thị về nhiều mặt.

Tác động tiêu cực

- Ảnh hưởng lớn đến môi trường sống: 

Việc đô thị hóa diễn ra với tốc độ ngày càng nhanh đã làm gia tăng vấn đề ô nhiễm môi trường. Bên cạnh đó là các vấn đề về nước thải sinh hoạt, nước thải công nghiệp và nước thải bệnh viện không được xử lý, hệ thống thoát nước tại đô thị không được đảm bảo. Thêm vào đó, vấn nạn về ô nhiễm không khí cũng ngày càng tồi tệ ảnh hưởng rất lớn đến môi trường đồng thời gây hại cho sức khỏe người dân. Nguyên nhân chính dẫn đến các vấn nạn trên chính là sự bùng nổ của các hoạt động xây dựng, khí xả thải từ các phương tiện giao thông cơ giới và khói bụi từ các khu vực sản xuất vùng lân cận, v.v…

Hiện Việt Nam đang là một trong những quốc gia mà ô nhiễm không khí đứng trong top 10 các nước châu Á. Đáng chú ý, tại 2 thành phố lớn của nước ta là Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, tổng lượng bụi vào một số thời điểm liên tục tăng cao khiến chỉ số chất lượng không khí (AQI) luôn ở mức báo động. 

Có đến 138 đô thị có nguy cơ xảy ra ngập cao, trong đó 24 đô thị thuộc 15 tỉnh có nguy cơ ngập nặng đến rất nặng. Không những thế, biến đổi khí hậu còn tác động đến phát triển hệ thống đô thị miền núi và Tây Nguyên với 143 đô thị có nguy cơ sẽ chịu ảnh hưởng lũ quét, sạt lở, trong đó 17 đô thị có khả năng chịu ảnh hưởng rất mạnh.

- Mật độ dân số tại các đô thị ngày càng tăng

Quá trình đô thị hóa nhanh cùng với sự thay đổi điều kiện sống đã làm cho một bộ phận dân cư tại vùng nông thôn di cư mạnh ra các đô thị làm cho dân cư sống tại thành thị tăng đột biến. Mật độ dân cư ngày càng dày đặc tại đô thị gây mất cân đối giữa các khu vực thành thị và nông thôn. Bên cạnh đó thành thị còn phải chịu các áp lực về việc giải quyết công ăn việc làm, quá tải cho cơ sở hạ tầng, vấn đề an ninh không được đảm bảo, tệ nạn xã hội như trộm cắp, cướp giật gia tăng, v.v…

- Vấn đề nhà ở và quản lý trật tự an toàn xã hội tại đô thị

Hiện nay hầu hết ở các đô thị của nước ta đều xảy ra tình trạng thiếu nhà ở. Đặc biệt là đối với dân nghèo đô thị và những người vừa mới nhập cư vào thành phố. Họ không đủ tiền mua nhà ở và phải sống trong các nhà ổ chuột hoặc phải sống trong những môi trường chật chội. Chính vì thế một số người đã bất chấp những quy định về quản lý đô thị, tự ý san lấp, lấn chiếm, v.v… để xây nhà một cách tạm bợ, tùy tiện không theo quy hoạch đã gây ảnh hưởng đến mỹ quan của đô thị.

Việc xây cất không theo quy hoạch đã làm xuất hiện tình trạng “nhà không số, phố không tên” chen lấn hỗn độn, tối tăm và chật chội. Điều này đã phần nào tạo điều kiện thuận lợi cho các tệ nạn xã hội, tội phạm lẩn trốn pháp luật và gây khó khăn cho công tác quản lý trật tự an toàn xã hội.

Lời kết

Hy vọng bài viết trên đã cung cấp những thông tin hữu ích về tốc độ đô thị hóa cùng như thực trạng đô thị hóa tại Việt Nam.