Tìm hiểu về điển cố là gì? Giải mã chi tiết về ý nghĩa của điển cố

Tìm hiểu chi tiết về điển cố là gì?

Điển cố chính là từ mượn Hán Việt để nói về những tích truyện xưa, điển cố đôi khi còn được gọi với cái tên là điển tích. Điển cố là những câu chuyện kể về những người anh hùng liệt sĩ, những tấm gương tốt hoặc những người hiếu thảo,...Ngoài ra, nó còn là những câu chuyện có triết lý nhân văn trong lịch sử thời xa xưa, có nguồn gốc từ Trung Hoa.

Nền văn học từ xa xưa đã có những quan niệm rằng nhìn người khác chính là cách để tự soi xét lại bản thân mình. Vấn đề này sẽ dựa vào những yếu tố điển cố trong các giai đoạn lịch sử để làm lý luận, tham chiếu những ý nghĩa muốn diễn đạt. Vì thế điển cố được sử dụng trong thơ văn được coi là chuẩn mực của xã hội từ xưa cho đến nay.

Nền giáo dục ngày nay, điển cố thường hay nhắc đến và sử dụng với mục đích nhắc nhở con người qua những tấm gương tốt. Lấy những điển cố để xây dựng nên các câu văn thơ nhằm phân tích những hàm ý sâu xa của tác giả. Qua đó, góp phần tạo nên được sự cổ kính, trang nhã trong từng câu văn, câu thơ.

Giải mã chi tiết về ý nghĩa của điển cố

Ý nghĩa của điển cố là gì?

Ngày nay, điển cố được hiểu theo hai nghĩa cơ bản chính là nghĩa đen và nghĩa trắng. Cụ thể ý nghĩa của từng nghĩa như sau:

• Đối với nghĩa đen: Điển cố chính là điển ngữ giúp ghi lại một hình ảnh cụ thể và không kém phần sinh động về một sự vật nào đó.
• Đối với nghĩa bóng: Điển cố mang tính khái quát và trừu tượng nhằm để ám chỉ về một sự vật hay bất cứ một tính chất hay hành động nào đó.

Để hiểu được hết những ý nghĩa về điển cố, mỗi chúng ta nên tìm hiểu về những hàm ý ẩn chứa của nó trong mỗi câu chuyện hay những tác phẩm văn học thời xưa.

Nhờ đó mới có thể hiểu hết những ý nghĩa ẩn dụ của tác giả mong muốn truyền tải đến người đọc. Việc khai thác điển cố đôi khi sẽ gặp nhiều khó khăn, khó nhận biết được biển cố.

Những đặc điểm cần biết về điển cố là gì?

Trong văn học truyền thống thì điển cố có rất nhiều đặc điểm khác nhau. Để hiểu hơn về điển cố, chúng ta hãy cùng đi sâu vào trong từng đặc điểm của điển cố nhé.

Sự liên tưởng của điển cố

Đặc điểm này của điển cố được thể hiện qua tính liên tưởng, thể hiện qua những mối liên hệ về hiện thực văn cạnh và ý nghĩa trực tiếp của nó. Tính liên tưởng của điển cố thường gắn liền với những câu chuyện thời xưa.

Do đó, cần phải có tri thức và sự hiểu biết rộng thì mới có thể hiểu hết ý nghĩa một cách trọn vẹn, liên tưởng một cách chuẩn xác nhất.

Điển cố mang tính hình tượng và cảm xúc

Điển cổ nhiều khi chỉ tồn tại trong hai câu từ, hay có hình thức ngắn gọn nhưng lại mang ý nghĩa vô cùng đặc biệt và giàu cảm xúc, chứa nhiều hàm ý diễn giải thường không giống nhau.

Với những câu văn, câu thơ ngắn gọn đó, khi đọc sơ qua chúng ta sẽ không cảm nhận được ý nghĩa quả nó. Chỉ khi bạn đọc nghiền ngẫm thì mới hiểu được ý nghĩa xâu xa của nó.

Ví dụ như trong một bài thơ “Bạch Đằng giang phú” được viết bởi tác giả Trương Hán Siêu, trong bài có câu là “Những tưởng gieo roi một lần, quét sạch Nam bang bốn cõi” trong câu có dùng từ từ “gieo roi”. Từ này ám chỉ sự hung hăng, tàn bạo chứa đầy những tham vọng của quân xâm lược.

Tính linh hoạt và đa dạng

Tính linh hoạt và đa dạng được thể hiện rõ nhất trong một điển cố nhưng lại được thể hiện bằng nhiều hình thức khác nhau. Chính điều đó đã làm nên tính linh hoạt và sự đa dạng của điển tích qua những tác phẩm văn học xưa và nay.

Một ví dụ tiêu biểu như trong tác phẩm “Truyện Kiều” của thơ Nguyễn Du có câu thơ khá hay là “Dù khi lá thắm chỉ hồng” hay trong truyện Hoa Tiên có câu “Những tơ nào thắm những cầu nào xanh”. Hai câu thơ trên đều có nhắc đến “tơ”, “thắm” và đều mang ý nghĩa nói về sự se duyên của những cặp đôi yêu nhau trong truyện dân dân ở Trung Quốc.

Tính khái quát của điển cố

Điển cố mang tính khái quát giúp người đọc được đến với thế giới từ ngàn xưa với nhiều hình ảnh mang tính khái quát cao với một ý nghĩa chúng. Nhờ có tính khái quát mà bạn đọc có thể dễ hình dung hơn về những ý nghĩa mà tác giả đang muốn gửi gắm trong tác phẩm.

Qua đó những tác phẩm văn học thời xưa sẽ mang đến nhiều ý nghĩa hơn và các ý nghĩa được lưu truyền lâu dài. Không những thế, điển cố còn mang nhiều ý nghĩa về tính chất khác nhau hoặc những hình tượng khác nhau có mối quan hệ tương đối gần gũi.

Một số điển cố hay ở trong văn học Việt Nam có thể bạn chưa biết

Điển cố được coi như một chuẩn mực trong những tác phẩm văn thơ thông qua đó tác giả có thể biểu đạt theo ý mình. Những điển cố thường được lồng ghép một cách rất tinh tế nhằm giúp cho những tác phẩm văn học mang lại một hàm ý, thể hiện những tâm tư trong bối cảnh và hình tượng các nhân vật.

Ví dụ như trong câu thành ngữ “Một con ngựa đau, cả tàu bỏ cỏ” từ “tàu” trong câu thành ngữ này ý tác giả muốn chỉ đến một đàn ngựa. Tác phẩm dân gian mượn hình ảnh con ngựa để nói về sự tương thân, tương ái giúp đỡ và chia sẻ những khó khăn, hoạn nạn với nhau giữa người với người.

Trong văn học Việt Nam có câu “Cưỡi ngựa xem hoa” hàm ý của câu này có nghĩa là chỉ về sự bất cẩn, không có sự chuẩn bị kỹ lưỡng mà chỉ qua loa.

Hay trong câu “Đẽo cày giữa đường” không chỉ là một câu thành ngữ mà còn là điển cố nói về những người không có sự chú ý. Làm việc gì cũng luôn dở dang, không vững lập trường và luôn dễ thay đổi quan điểm của bản thân.

Như vậy, trong các tác phẩm văn học chúng ta cũng sẽ thường hay bắt gặp những điển cố và mỗi điển cố đều ẩn chứa những ý nghĩa riêng. Chúng xuất hiện cả trong thơ ca, văn học hay những câu thành ngữ. Qua đó, ta có thể nhận thấy rằng điển cố có vai trò rất quan trọng, giúp cho nền văn học Việt Nam thêm phong phú và đa dạng hơn.

Lời kết

Như vậy, qua sự chia sẻ trên của chúng tôi về điển cố là gì và những đặc điểm ý nghĩa của từng điển cố đã giúp bạn hiểu rõ hơn về điển cố. Để cập nhật thêm những thông tin hữu ích, các bạn hãy thường xuyên theo dõi chúng tôi nhé