Tiềm lực tăng trưởng của lĩnh vực điện gió và thủy điện còn rất mạnh

Theo Nhịp sống thị trường, EVN cho biết, tổng sản lượng điện tăng mạnh trong tháng 8 là 11% và tháng 9 là 17% từ mức nền thấp 2021, sản lượng toàn quốc trong 10 tháng đầu năm nay tăng 6,3% so với cùng kỳ, đạt mức 204,5 tỷ kWh. Tuy nhiên, mức tăng trưởng này vẫn thấp hơn so với tăng trưởng GDP và thấp hơn mức tăng dự báo trong dự thảo Quy hoạch điện 8. 

Năng lượng tái tạo đang chờ đợi một cú hích chính sách giá, trong đó điện gió là tâm điểm của năm 2022 - 2030 

Trong báo cáo mới nhất, triển vọng ngành điện mới cập nhật, Chứng khoán VNDIRECT đánh giá dự thảo QHĐ 8 tiếp tục củng cố triển vọng tươi sáng của năng lượng tái tạo. Bản dự thảo mới này tiếp tục thu và điều chỉnh các thông tin quan trọng, tiếp tục nâng cao tầm quan trọng của NLTT. VNDIRECT vẫn giữ nguyên quan điểm về việc mảng điện gió sẽ là mũi nhọn trong kế hoạch phát triển ngành điện Việt Nam cả trong ngắn và dài hạn. 

Đối với mảng điện gió, bản dự thảo tháng 11 vẫn đề cao tầm quan trọng của điện gió với tỷ trọng lớn từ năm 2022 - 2050. Sẽ còn tiếp tục có thêm giai đoạn phát triển nóng của nguồn điện này sau khi giai đoạn chạy đua FIT chấm dứt. Tốc độ tăng trưởng kép công suất điện gió dự kiến đạt 16% trong giai đoạn 2022 - 2045. Có thể thấy, tổng công suất suất điện gió dự kiến chiếm tới 18% tổng công suất của toàn hệ thống vào năm 2030, sau đó tiếp tục đạt tỷ trọng cao nhất là 30% vào năm 2045. 

Nhìn vào một khía cạnh khác, VNDIRECT thấy rằng xu hướng giảm giá chi phí quy dẫn (LCOE) cũng chính là yếu tố quan trọng, thúc đẩy ngành điện gió bùng nổ hơn trong tương lai. 

Sau giai đoạn phát triển ồ ạt, điện Mặt trời trang trại sẽ được dừng phát triển mới từ nay tới năm 2030. Dự thảo QHĐ 8 vừa qua khuyến khích phát triển các dự án Điện Mặt trời mái nhà đối với việc tự sử dụng và không bán lên lưới. Được biết, Bộ Công Thương đã làm việc với những bên liên quan nhằm xây dựng được một khung chính sách để tiếp tục phát triển những dự án này. 

Về xu hướng M&A sẽ giữ vai trò quan trọng trong việc định hình cho triển vọng ngành NLTT sau giai đoạn giá FIT. Không ít các nhà đầu tư nước ngoài nhìn nhận được tiềm năng lớn của mảng NLTT của Việt Nam. Hàng loạt các doanh nghiệp lớn từ Thái Lan, Philippines đã nhanh chóng tiếp cận thị trường qua nhiều hình thức đầu tư. 

Khi bức tranh điện gió dần rõ nét hơn, VNDIRECT cho rằng xu hướng M&A sẽ trở nên phổ biến vào những năm tới. Tính cạnh tranh ở giai đoạn này tăng mạnh với nhiều thành phần đầu tư tới từ khắp các nơi trên thế giới. Vì thế các doanh nghiệp nội địa cần chuẩn bị đủ nguồn lực để sẵn sàng cạnh tranh và phát triển. 

Có thể thấy, việc cạnh tranh giá và chi phí đầu tư sẽ được quan tâm nhất trong những năm tới. Điều này cũng làm tăng tính hiệu quả và giúp thị trường hấp dẫn hơn. Qua đó, các doanh nghiệp quy mô lớn cũng có nhiều lợi thế trong khi đàm phán, nhất là với bối cảnh thị trường điện bán lẻ dần được hình thành. 

Những doanh nghiệp đã có dày dặn kinh nghiệm trong việc phát triển và vận hành những dự án NLTT sẽ có năng lực đấu thầu tốt hơn từ khả năng quản lý phù hợp, tiết kiệm chi phí và tiềm lực tiếp cận nguồn vốn lớn có chi phí rẻ. Đây chính là các yếu tố quyết định việc mở rộng danh mục và sở hữu “miếng bánh” lớn hơn của ngành này.

Công ty chứng khoán cho rằng, yếu tố quyết định đánh giá triển vọng doanh nghiệp NLTT phụ thuộc vào khả năng phát triển công suất mới - điều mà hiện nay là bất khả thi vì chưa có chính sách giá mới nào sau khi giá FIT kết thúc. Như vậy, cần khẩn trương ban hành cơ chế giá mới để tháo gỡ nút thắt, tạo điều kiện để phát triển lý tưởng cho nguồn NLTT để hướng tới những mục tiêu tham vọng của Việt Nam. 

Nhìn xa hơi vào năm 2023 - 2024, tình trạng cắt giảm công suất phần nào được cải thiện. Vào năm sau sẽ là bàn đạp, đánh dấu giai đoạn tăng trưởng mới của mảng NLTT khi chính sách được ban hành và tạo tiền đề cho những dự án đi vào hoạt động từ năm 2024. 

Sản lượng điện khí tăng mạnh trong giai đoạn 2023 - 2024

Bản thảo QHĐ8 chỉ ra rằng, điện khí vẫn là mũi nhọn trong giai đoạn 2022 - 2035, nhưng không phát triển thêm sau đó. Với tổng công suất điện khí tăng mạnh từ 7.300MW vào năm 2022 lên 46.330MW vào năm 2035, tốc độ tăng trưởng kép của giai đoạn này là 15,2%.

Xu hướng giảm giá khí hiện tại là thông tin tích cực cho ngành điện khí cùng mức huy động điện kỳ vọng được cải thiện. Bên cạnh đó kỳ vọng vào tình hình đàm phán hợp đồng PPA cho những dự án tới đây.

VNDIRECT cho biết đang kỳ vọng vào một mức sản lượng huy động tích cực hơn nữa cho mảng điện khí, củng cố bằng nhu cầu điện tăng trưởng cùng sản lượng thủy điện không còn bùng nổ. Bên cạnh đó, giá khí thế giới hiện giảm mạnh sẽ phần nào tạo điều kiện thuận lợi cho những dự án điện khí LNG sắp tới có cơ hội đàm phán đi đến thống nhất các điều khoản về giá và sản lượng. 

Triển vọng điện than bị cắt giảm trong dự thảo QHĐ8 mới 

Sản lượng điện than giảm, nhưng đơn vị này vẫn nhận thấy có sự phân hóa rõ rệt theo từng miền. Theo đó, các nhà máy sử dụng than trong nước tại miền Bắc ghi nhận mức sản lượng huy động tích cực nhờ gần nguồn than và giá rẻ. Còn tại nhà máy ở miền Nam lại có sản lượng giảm vì thừa nguồn tại nơi đây. 

Với tình hình giá than dự kiến tiếp tục neo cao vào năm 2023, sẽ khó để tiếp tục kỳ vọng vào sự phục hồi mạnh mẽ của nguồn điện than. Tuy nhiên, VNDIRECT thấy rằng những triển vọng đỡ tối màu hơn cho những nhà máy sử dụng than nội địa và than trộn cùng áp lực giá phải thấp hơn các nhà máy than nhập. 

Ngoài ra, những nhà máy tại miền Bắc ghi nhận mức huy động sản lượng tối ưu hơn vì dự báo nhu cầu điện trong khu vực sẽ tăng mạnh vào những năm tới. Trái lại, các nhà máy tại miền Nam có thể còn phải chịu áp lực cạnh tranh từ nhiều nguồn vì tình trạng thừa nguồn điện. 

Tuy nhiên, trong ngắn hạn thì điện than vẫn giữ vai trò quan trọng, là nguồn điện chạy nền đáng tin cậy có giá rẻ, đảm bảo cho tính an toàn hệ thống trong giai đoạn kinh tế nước nhà phát triển mạnh mẽ tới năm 2030. Tuy nhiên, triển vọng đang có sự mờ nhạt và khả năng tiếp cận vốn khó khăn hơn. 

Thủy điện giai đoạn 2023 - 2024 không còn thuận lợi

Xác suất để pha La Nina kéo dài là rất thấp khi pha thời tiết này thực tế đã kéo dài hơn dự kiến. Vì vậy, công ty chứng khoán VNDIRECT dự báo thủy điện sẽ góp mức sản lượng không nhiều trong năm 2023 - 2024, tạo ra dư địa huy động cho những nguồn điện khác. 

Nhìn dưới khía cạnh giá bán điện bình quân, việc tăng khung giá huy động nhiệt điện sẽ đồng thời tạo ra điều kiện cho nguồn thủy điện huy động với mức giá cao hơn trên một thị trường điện cạnh tranh ở những năm tới. 

Tuy nhiên, triển vọng phát triển thủy điện dần cạn kiệt khi dư địa mở hơn công suất nguồn điện này đã đến giới hạn. Nếu không tính tới những dự án mở rộng công suất, thì Thượng Kontum (220MW) là một nhà máy thủy điện quy mô cuối cùng trong quy hoạch, là dấu mốc của việc kết thúc sự phát triển nguồn điện này. Tuy vẫn còn dư địa khoảng 6.000MW thủy điện nhỏ (< 30MW) vào thời gian tới, nhưng nhà máy này lại phụ thuộc vào thời tiết và khả năng điều tiết không tốt. 

VNDIRECT nhắc đến rủi ro giảm giá bao gồm sản lượng điện tăng thấp hơn so với dự kiến, giá đầu vào tăng cao làm tăng áp lực cạnh tranh cho những nguồn nhiệt điện. Quy hoặch điện 8 và chính sách giá NLTT được ban hàng chậm cũng khiến cho triển vọng kém sắc hơn, cùng với áp lực kép từ tỷ giá và lãi vay. Nhưng mức độ ảnh hưởng nặng hay nhẹ lại phụ thuộc vào tỷ lệ nợ USD và chính sách lãi suất của mỗi doanh nghiệp. Những doanh nghiệp nào có đòn bẩy cao, tỷ trọng nợ USD lớn và chính sách lãi suất thả nổi phụ thuộc vào Libor đang rất nhạy cảm với các đợt tăng lãi suất.