Số lượng "kỳ lân" công nghệ giảm mạnh khi kinh tế vĩ mô bất ổn

Theo Viettimes, BeReal - mạng xã hội của giới trẻ đang nổi lên như một sự thay thế cho Instagram, mới đây đã hoàn tất việc huy động vốn. Đây là cột mốc quan trọng trên con đường thành công của bất kỳ startup nào.

BeReal sở hữu đầy đủ yếu tố của một startup gây tiếng vang như Snapchat, Clubhouse và Pinterest trước đây. Mạng xã hội này nổi tiếng trong cộng đồng sinh viên đại học, thậm chí còn vượt mặt TikTok trên kho ứng dụng của Apple.

Tuy nhiên, trong một báo cáo công bố hồi tháng 10/2022 cho thấy, các nhà đầu tư chỉ định giá BeReal ở mức 600 triệu USD, thấp hơn nhiều so với mức định giá 1 tỷ USD - điều kiện cần để một startup được gọi là "kỳ lân".

1 tỷ USD dường như là một ván cược lớn, nhưng suốt nhiều năm qua danh hiệu "kỳ lân" đã giúp cho nhiều công ty mới thu hút được nhân viên cũng như giới truyền thông, qua đó tạo cơ hội cho những người sáng lập theo đuổi ý tưởng mới đồng thời thu hút nhiều đối tác tiềm năng hơn.

Những startup thành công như Airbnb và Uber từng gây chấn động các ngành công nghiệp truyền thống vốn chỉ dựa vào các nhà đầu tư có hầu bao lớn để bù lỗ khi không thể cạnh tranh. Nhưng với trường hợp của BeReal lại là đại diện cho một thực tế mới đang diễn ra ở Thung lũng Silicon.

"Kỳ lân" công nghệ thoái trào

Trong bối cảnh hàng loạt nhân viên bị nghỉ việc, nhiều CEO từ chức và tình trạng thắt lưng buộc bụng diễn ra tại nhiều công ty công nghệ có tiếng, các nhà đầu tư hiện nay chỉ liệt kê ra khoảng 25 công ty có định giá trên 1 tỷ USD trong quý 3/2022, theo công ty nghiên cứu đầu tư mạo hiểm CB Insights. Trong khi, cách đây 1 năm, con số kỳ lân này cao gấp 5 lần.

Những cơn địa chấn đang quét qua lĩnh vực công nghệ cuối cùng có thể gây ảnh hưởng đến sức sáng tạo cũng như giảm sức cạnh tranh trong một ngành công nghiệp đang được thống trị bởi những Big Tech bao gồm Apple, Google, Facebook và Amazon.

Trong thời điểm lãi suất tăng cao cùng quan ngại về một cuộc suy thoái kinh tế toàn cầu tác động đến nền kinh tế Mỹ, các công ty công nghệ lớn và nhỏ đều phải giảm thuê nhân công hay cắt giảm các khoản đầu tư mới.

Hay như giám đốc điều hành của Google yêu cầu nhân viên của mình phải thực hiện sức cạnh tranh của họ trong công việc. Giá cổ phiếu của các công ty công nghệ vốn tăng đều đặn trong thập kỷ trước, đến nay vẫn đang dò đáy.

Về mặt lý thuyết, các công ty kỳ lân đại diện cho những ý tưởng có phần viễn tưởng, giúp Thung lũng Silicon có được điều kỳ diệu tiếp theo, ngoại trừ tiền kỹ thuật số, Web3 và thực tế ảo vốn đã ngốn hàng tỷ USD vốn đầu tư nhưng vẫn chưa thể "cất cánh".

Các nhà đầu tư từng có một thời ăn nên làm ra, như công ty đầu tư mạo hiểm Andreessen Horowitz, đơn vị đầu tư vào BeReal trong vòng gọi vốn, đến nay đã rút các khoản đầu tư của họ. 

Theo công ty nghiên cứu PitchBook Data, lượng vốn đầu tư mạo hiểm đổ vào các startup trong giai đoạn tăng tốc (late-stage) đã giảm khoảng gần 50% trong quý III/2022 so với quý trước đó. Thậm chí, một số công ty còn đang chuẩn bị tinh thần chuyển sang chế độ tồn tại.

Cách đây hơn 10 năm, startup "kỳ lân" cơ mức định giá 1 tỷ USD đã trở thành dấu ấn thành công đầy cảm hứng ở Thung lũng Silicon. Nó phản ánh về sự dồi dào và lạc quan của các nhà đầu tư về một thời kỳ rực rỡ kéo dài của các startup công nghệ.

Các nhà đầu tư đều nhất trí về việc cam kết đầu tư một khoản tiền nhất định để rót vốn cho các startup, giúp nó phát triển, đổi lại họ sẽ nắm giữ một lượng cổ phần nhất định trong công ty.

Việc định giá công ty được tính toán bằng số tiền mà một nhà đầu tư chi ra để mua một cổ phần. Chẳng hạn, 10% cổ phần với mức giá 100 triệu USD sẽ giúp startup được định giá 1 tỷ USD. Nhưng đó chỉ là giá trị ở trên giấy tờ và không có gì đảo bảo được rằng công ty đó thực sự có mức giá như vậy không.

Thực tế, nhiều "kỳ lân" công nghệ chưa bao giờ thực hiện được kỳ vọng. Có thời điểm, công ty chia sẻ không gian văn phòng WeWork từng được giới đầu tư định giá lên tới 49 tỷ USD, nhưng công ty này hiện được giao dịch công khai trên thị trường cổ phiếu với giá chỉ 2 tỷ USD.

Trong tình trạng tương tự, công ty xét nghiệm máu Theranos cũng từng được định giá 10 tỷ USD trong giai đoạn đỉnh. Đến tháng 1 năm nay, người sáng lập công ty này là Elizabeth Holmes đã bị kết án vì tội lừa đảo các nhà đầu tư.

Tương lai nào cho các "kỳ lân"?

Dù vậy, khái niệm "kỳ lân" vẫn sẽ còn tiếp tục được sử dụng lâu dài tại Thung lũng Silicon và những công ty nhận được danh hiệu này sẽ đều thu hút được nhân viên cũng như nhà đầu tư tốt nhất.

Từ trước đến nay, các công ty mạo hiểm, đầu tư tiền cho các công ty trẻ với kỳ vọng gặt hái thành quả lớn thường thu về những khoản tiền lớn chỉ từ một số ít những công ty mà họ đã đầu tư.

Với tâm lý tăng trưởng bằng mọi giá đã giúp những công ty như Google, Facebook, Amazon, trở thành những công ty thống trị trong lĩnh vực công nghệ hiện nay. Trong suốt nhiều năm liền, những công ty như vậy thường ít khi có lợi nhuận hoặc lợi nhuận ít, chủ yếu là họ tái đầu tư khoản tiền kiếm được vào hoạt động kinh doanh.

Nhưng cuối cùng, họ vẫn trở thành một trong số những công ty có giá trị lớn nhất thế giới, qua đó biến những nhà đầu tư thời kỳ đầu từng bị mắc kẹt với họ trở thành những tỷ phú.

Thậm chí lượng tiền khổng lồ tại ra khi những công ty này bắt đầu phát hành cổ phiếu còn thu hút được những nhà đầu tư mạo hiểm lớn hơn. Trong đó, bao gồm các quỹ hưu trí, quỹ đầu tư quốc gia và cả những quỹ đầu tư tư nhân khổng lồ.

Theo CB Insights, năm 2021, số lượng các công ty kỳ lân được thành lập với tốc độ hơn 2 công ty/ngày, không khác gì một khu chợ. 

Nhưng đến khi Chính phủ các nước thực hiện nâng lãi suất trong năm nay để kiềm chế lạm phát, các nhà đầu tư lớn như các quỹ hưu trí và quỹ đầu tư quốc gia theo đó đã lần lượt rời khỏi thị trường đầu tư mạo hiểm để chuyển sang tập trung hơn vào các khoản đầu tư dài hạn ít rủi ro, theo Kyle Stanford, chuyên gia phân tích đến từ hãng PitchBook Data.Kyle Stanford, chuyên gia phân tích đến từ hãng PitchBook Data cho hay.

"Không có đủ lượng vốn để thực sự tạo ra các khoản đầu tư hình thành nên các kỳ lân," Stanford cho biết.

Từ lâu, các startup công nghệ đã trợ giá để đảm bảo được đà tăng trưởng nhanh hơn. Thậm chí đến cuối cùng vẫn phải tăng giá, nhưng các startup khác với nguồn tiền mới vẫn thường phải trợ giá sản phẩm nếu muốn chen chân vào những thị trường đông đúc hơn.

Tuy nhiên, những hành động như trên đã giảm đi nhiều. Người tiêu dùng vốn đã quen với mức phí giao đồ ăn hay các loại hàng hóa khác thấp, đến nay sẽ không thấy lựa chọn đó nữa.

Bên cạnh đó, vẫn có trường hợp ngoại lệ. Đó là các startup trí tuệ nhân tạo (AI)  đang thu hút nhiều sự quan tâm cùng với nguồn vốn đầu tư, nhờ tác động của một số bước đột phá trong công nghệ ở lĩnh vực này

Đơn cử như Stability AI, công ty cho ra mắt phần mềm có thể tạo lập hình ảnh từ văn bản đã huy động được khoản tiền đầu tư hơn 100 triệu USD tại một vòng định giá 1 tỷ USD, theo Bloomberg.

Hay như người sáng lập WeWork, Adam Newmann, mới đây cũng nhận được khoản đầu tư 350 triệu USD cùng định giá 1 tỷ USD cho startup bất động sản mới của mình.

Theo các chuyên gia, nhiều ông lớn cũng dần chuyển trụ sở khỏi Thung lũng Silicon sau hàng thập kỷ "đóng đô" tại đây. Nằm ở phía nam San Francisco (Mỹ), nơi đây được xem là kinh đô công nghệ với hàng loạt trụ sở của các Big Tech. Tuy nhiên, sau đại dịch Covid-19, các tập đoàn tại đây đã bắt đầu mở rộng sang vùng Bay Area ở bang California. Đồng thời, các tập đoàn cũng phải thay đổi kế hoạch tuyển dụng của mình và hậu quả là họ đang phải đối mặt với “mùa đông của các khoản vốn đầu tư”.

Chuyên gia Brent Williams của công ty tuyển dụng Michael Page cho biết, Covid-19 đã thay đổi toàn bộ thị trường. Giờ đây cãng hãng phải đua nhau để kéo nhân tài về bởi họ không chỉ phải cạnh tranh với trung tâm công nghệ Bay Area mới mà còn là cả nước Mỹ.