Phát triển chatbot AI nhiều năm, Google vẫn chỉ là “kẻ bám đuổi” khi ChatGPT gây sốt

Theo VnExpress, từ vài năm trước, Google đã nghiên cứu và phát triển một số chatbot AI. Tuy nhiên, do chỉ thử nghiệm nội bộ nên Google đã bỏ lỡ cơ hội công bố khi ChatGPT của Open AI đã xuất hiện trước công chúng.

Một số nhà nghiên cứu Google đã từng thúc giục lãnh đạo về việc giới thiệu siêu chatbot được xây dựng dựa trên công nghệ trí tuệ nhân tạo thế hệ mới có tên là LaMDA - viết tắt của Mô hình ngôn ngữ cho ứng dụng đối thoại. Khả năng của nó được đánh giá mạnh hơn bất kỳ công cụ chatbot nào. Chương trình có kiểu đàm thoại 2 chiều, có thể bàn luận với người dùng về triết học, chơi chữ ngẫu hứng hay chương trình giải trí.

Hai nhà nghiên cứu AI của Google, Daniel De Freitas và Noam Shazeer, khẳng định rằng chatbot sử dụng LaMDA sẽ cách mạng hóa và thay đổi thói quen tìm kiếm trên mạng cũng như các tương tác đối với máy tính. Cả hai đề nghị ban lãnh đạo sẽ mở cho các nhà phát triển bên thứ 3 quyền truy cập để sớm tích hợp vào trợ lý ảo Google Assistant, đồng thời phát hành bản thử nghiệm công khai.

Điều này không xảy ra. Tờ WSJ cho biết cả hai bị đội ngũ lãnh đạo nhiều lần từ chối. Lý do được đưa ra là chương trình không đáp ứng tiêu chuẩn về an toàn hay công bằng của một hệ thống AI. Năm 2021, cả hai chuyên gia đã nghỉ việc, rồi lập công ty riêng để nghiên cứu phát triển công nghệ tương tự. Họ cho biết việc không thể phát hành chatbot ra công chúng là điều hối tiếc nhất. Hiện tại, Google đang là kẻ rượt đuổi trong bối cảnh ChatGPT gây sốt. Sau sức nóng của chatbot AI này, Microsoft cũng đã công bố Bing AI dựa theo đó. Thế bị động thuộc về Google buộc họ phải giới thiệu công cụ tương tự tên là Bard, mặc dù công cụ này chưa hoàn thiện và gặp lỗi ngay khi ra mắt.

Google luôn có cách tiếp cận thận trọng. Cách tiếp cận này đã hình thành sau nhiều năm nghiên cứu và đánh giá về mức độ sai lệch của AI. Thậm chí, năm 2022, hãng đã sa thải kỹ sư Blake Lemoine sau khi ông nhận định rằng AI có tri giác. Nói với nhân viên ở cuộc họp nội bộ tháng 1, Jeff Dean, Giám đốc phụ trách AI của Google cho biết hãng sẽ gặp nhiều rủi ro về uy tín, do đó phải hành động thận trọng hơn so với một startup nhỏ.

Chia sẻ với WSJ, Gaurav Nemade, cựu giám đốc sản phẩm của Google và từng làm việc ở mảng chatbot đến năm 2020 cho biết Google đang chật vật tìm ra sự cân bằng giữa mức độ rủi ro mà họ phải chấp nhận với việc duy trì vị thế hàng đầu.

Google đã tạo ra chatbot AI như thế nào

Google có tham vọng xây dựng chatbot thông minh kể từ năm 2013, khi người đồng sáng lập Larry Page thuê Ray Kurzweil - nhà khoa học máy tính nổi tiếng với ý tưởng rằng máy móc sẽ vượt qua trí thông minh của con người vào một ngày nào đó, và gọi đó là điểm kỳ dị về công nghệ. Kurzweil phát triển nhiều chatbot, bao gồm cả Danielle. Đây là tên gọi dựa theo cuốn tiểu thuyết hồi đó của ông.

Ông lớn Google cũng mua lại DeepMind. Đây là công ty có mục tiêu tạo ra trí thông minh nhân tạo hay phần mềm có thể phản ánh tinh thần của con người. DeepMind đã phát triển thành công một số AI nổi tiếng như AlphaFold có thể đào tạo AI đá bóng hay giải mã cấu trúc protein.

Thế nhưng, Google đã đối mặt với nhiều áp lực nên không thể thực hiện hết dự án của mình. Cách đây 5 năm, hãng cam kết không dùng AI trong vũ khí quân sự sau khi nhân viên phản ứng hợp đồng Project Maven với Bộ Quốc Phòng Mỹ, có liên quan tới việc AI có thể tự động xác định cũng như theo dõi mục tiêu như ô tô, drone. Sau đó, CEO Sundar Pichai đã công bố bộ quy tắc AI để hạn chế sự phổ biến của các công nghệ có tồn tại những thành kiến phân biệt đối xử, không công bằng hay những hành động tương tự khác.

De Freitas, kỹ sư gốc Brazil làm tại YouTube đã bắt đầu một dự án phụ về AI khi đa số dự án AI của Google phải dừng hoặc nghiên cứu trong bí mật.

Ông tạo nên chatbot Meena, có thể bắt chước cuộc trò chuyện giống như con người và có cách giao tiếp tự nhiên hơn các chatbot khác.

Meena đã không được công khai trong nhiều năm. Nhiều nhân viên của Google đã lo ngại về sự nguy hiểm của nó, đặc biệt là sau khi Microsoft loại bỏ chatbot Tay khi bị người dùng dạy phân biệt chủng tộc và cách chửi bậy.

Meena chỉ xuất  hiện vào năm 2020. Google thời điểm này cho biết chatbot đã được đào tạo từ 40 tỷ từ vựng, đa phần từ các cuộc trò chuyện thu nhập trên mạng xã hội và trong phạm vi được phép. Nhóm phát triển đã kiến nghị lên ban lãnh đạo về việc công khai chatbot, tuy nhiên vẫn bị từ chối.

Thế nhưng, nhóm nghiên cứu vẫn chưa bỏ cuộc. Cũng trong năm đó, nhóm nghiên cứu AI Google Brain đã tiếp nhận dự án, đổi tên nó thành LaMDA. Họ cũng hoàn thiện Transformer - kiến trúc AI được đào tạo dựa trên cách tự giám sát được tạo ra bởi Google từ năm 2017 và được coi là nền tảng đằng sau những chatbot như ChatGPT.

Dẫu vậy, một số vấn đề đã xảy ra đối với quá trình phát triển chatbot AI khi nhân viên cũ đã kiện ngược công ty. Hồi tháng 5 năm 2021, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu của Google là Jeff Dean đã khẳng định rằng công ty vẫn đầu tư phát triển AI có trách nhiệm, đồng thời sẽ tăng gấp đôi quy mô của nhóm đạo đức AI.

Google chậm chân vì quá thận trọng

LaMDA được coi là mô hình ngôn ngữ hoàn thiện nhất và cũng là “linh hồn” của nhiều AI được phát triển bởi Google, trong đó bao gồm Bard. Blake Lemoine cho biết công ty đã cân nhắc phát hành một thử nghiệm chatbot trên công nghệ này vào hồi tháng 5 năm ngoái. Thế nhưng, tranh cãi nội bộ diễn ra khi ông tuyên bố AI này có tri giác. Sau đó, ông bị sa thải.

Do nhận thất tiềm năng lớn của LaMDA nên hai chuyên gia Freitas và Shazeer cũng muốn đưa công cụ này vào trợ lý ảo Google Assistant từ năm 2020. Khi đó, Assistant có hơn 500 triệu người dùng từ máy tính bảng, smartphone đến TV hay loa thông minh. Họ đã thử nghiệm nội bộ, đồng thời dự định công bố bản demo. Dẫu vậy, các giám đốc Google vẫn ngăn cản thêm một lần nữa.
Shazeer nói nó đã gây nên những xáo trộn trong Google. Sau cùng, họ quyết định rằng có lẽ sẽ gặp may hơ khi nghiên cứu những công nghệ này khi đóng vai trò là một công ty startup.

Google tỏ ra quá thận trọng với chatbot AI trong nhiều năm, nhưng rồi lại vội giới thiệu Bard dù nó chưa hoàn thiện. Thế nhưng, công cụ này cũng chỉ mới đang được chạy thử trong nội bộ, chưa được công khai cho người dùng toàn cầu.

Elizabeth Reid, Phó chủ tịch phụ trách tìm kiếm của Google cho biết vấn đề lớn nằm ở độ chính xác của chatbot. Khi không có đủ thông tin, điều mà các nhà nghiên cứu gọi là ảo giác, những mô hình dựa trên AI như vậy có xu hướng tạo nên phản ứng lạ. Ở một số trường hợp, phần mềm được xây dựng trên công nghệ LaMDA đã phản hồi bằng cách trả lời lạc đề hoặc đưa ra những thông tin hư cấu.

Bà Reid nói tương tự như cách chúng ta đang nói chuyện với một đứa trẻ vậy. Đứa trẻ sẽ bịa ra một câu trả lời có vẻ hợp lý vì không có gì trong đầu nhưng nghĩ mình cần giải đáp câu hỏi.

Người đứng đầu mảng Google Search là Prabhakar Raghavan, cũng đưa ra cảnh báo các chatbot AI hiện tại có thể tạo nên cạm bẫy về thông tin đối với người dùng. Hồi đầu tháng 2, ông nói rằng loại trí tuệ nhân tạo mà mọi người đang thảo luận đôi khi có thể dẫn tới một thứ gọi là ảo giác. Điều đó thể hiện thông qua việc máy móc đưa ra câu trả lời thuyết phục, tuy nhiên là bịa đặt hoàn toàn.

Theo Raghavan, hiện nay Google vẫn sẽ tiếp tục phát triển chatbot mới hoàn thiện. Ông cho hay họ sẽ cẩn thận trong việc xử lý những mối quan tâm về hệ sinh thái. Họ cũng dự định tập trung nhiều nhất vào điều này.