Khoa học công nghệ đang thúc đẩy kinh tế tuần hoàn

Tại Diễn đàn quốc tế Franconomics 2022, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam - PGS.TS Bùi Quang Tuấn đưa ra những giải pháp để có thể tận dụng cơ hội và giải quyết những thách thức trong xây dựng kinh tế tuần hoàn. 

Viện trưởng Bùi Quang Tuấn đánh giá, Việt Nam đang sở hữu nhiều cơ hội và lợi thế có thể phát triển kinh tế tuần hoàn. Trong đó, thị trường xuất khẩu hưởng lợi từ nền kinh tế có độ mở lớn, thị trường trong nước có sự sôi động khi gần 100 triệu dân đang được hưởng lợi cấu trúc dân số vàng cho tới năm 2038.

Người trẻ đang tiếp cận công nghệ nhanh, đi đầu trong việc sử dụng smartphone và internet. Do đó, việc thay đổi tư duy để tạo nên tầng lớp tiêu dùng thông thái, thông minh sẽ đóng góp cho việc hỗ trợ kinh tế tuần hoàn tốt. “Đây là đầu ra quan trọng trong kinh tế tuần hoàn” - PGS.TS Bùi Quang Tuấn nói.

So với những nước tiên tiến, Việt Nam đang đi sau trong việc tiếp cận và ứng dụng kinh tế tuần hoàn. Ông Tuấn cho biết, Việt Nam sẽ tham khảo nhiều kinh nghiệm, trong đó có bài học thất bại để định hình mục tiêu, mô hình phát triển theo hướng tuần hoàn, xanh hóa ngay từ đầu. Bên cạnh đó, tăng cường hợp tác quốc tế mở thêm cơ hội nâng cao năng lực công nghệ, năng lực tài chính, mở rộng thị trường. 

Đề cập đến những thách thức, chuyên gia này nhấn mạnh, thách thức đầu tiên chính là con người. Thay đổi tư duy của con người về việc chuyển từ nông sang xanh, trở thành người tiêu dùng thông thái luôn nghĩ tới việc phát thải nhà kính, đảm bảo nhiệt độ không tăng quá 2 độ C, nhiệt độ tốt nhất là 1,5 độ C. 

Nếu không để ý, đẩy mạnh truyền thông và đào tạo giáo dục tốt thì tới cả các doanh nghiệp - người chơi chính cũng sẽ không phát triển tư duy xanh. Tự nhận thức, tư duy mới có thể nâng cao văn hóa tiêu dùng bền vững.

Việc chuyển đổi và áp dụng kinh tế tuần hoàn trên một số ngành nghề, lĩnh vực đang phát triển chính là thách thức lớn. PGS. TS Tuấn dẫn chứng các mô hình khu công nghiệp đang được thực hiện thí điểm. 

Ngoài 4 khu công nghiệp đã được đánh giá là KCN sinh thái, KCN cộng sinh thì Việt Nam còn hàng trăm KCN, cụm công nghiệp tổng hợp, không có liên kết, tuần hoàn, đầu ra của doanh nghiệp này lại là đầu vào sản xuất của doanh nghiệp khác. 

Trong khi kinh tế tuần hoàn đang hắn chặt với chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ. Chia sẻ về vấn đề này, ông Tuấn thông tin, có những ý kiến cho rằng khoa học công nghệ sẽ không có nhiều đóng góp vào việc chuyển đổi và xây dựng kinh tế tuần hoàn. “Điều này là đúng, vì chúng ta chỉ có 0,25% GDP cho khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo” - Chuyên gia cho hay. 

Dự kiến, sẽ đầu tư 1,5 - 2% GDP để phát triển khoa học công nghệ tới năm 2030. Thời gian thực hiện chi 2% GDP cho lĩnh vực này còn gần 10 năm nữa. Như vậy bây giờ không thể có khoa học công nghệ để chuyển từ nâu sang xanh - một sự chuyển đổi chủ yếu phụ thuộc vào công nghệ. Tài chính không thể đáp ứng, ông Tuấn cho rằng, cần sớm có giải pháp huy động tài chính ở hoạt động bên ngoài và cả khu vực tư nhân trong và ngoài nước thông qua những hoạt động quốc tế. 

Năm 2021, Ngân hàng Thế giới cho biết, Việt Nam cần khoảng đầu tư 370 tỷ USD (gần 6,8% GDP/năm) trong giai đoạn 2022 - 2040 để tiến hành lộ trình tăng trưởng xanh cùng mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Trong đó, ngân sách góp 35%, tư nhân cả trong và ngoài nước là 65%.

Do đó, đồng thuận với quan điểm của Viện trưởng Bùi Quang Tuấn, Việt Nam cần tăng cường hợp tác quốc tế, thúc đẩy tham gia đàm phán và thu hút vốn đầu tư quốc tế đa dạng hơn để huy động nguồn lực tài chính cho kinh tế xanh, tuần hoàn. Nguồn lực tới từ cả các quỹ đầu tư, các thị trường tài chính quốc tế hay vốn tài trợ song và đa phương.

Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương - Ông Nguyễn Hoa Cương cho biết, Việt Nam có nhiều doanh nghiệp đã chuyển đổi mô hình kinh doanh theo hướng tuần hoàn dựa theo cơ sở các quy định và chính sách về phát triển bền vững như: Chương trình hành động quốc gia về sản xuất và tiêu dùng bền vững; Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh; Chiến lược sản xuất sạch hơn trong công nghiệp…

Không ít doanh nghiệp nhận thức được trách nhiệm xã hội và xây dựng nhiều mô hình kinh doanh theo hướng tuần hoàn nhằm bảo đảm phát triển bền vững của họ, đóng góp vào sự phát triển nền kinh tế bền vững chung. Đặc biệt là trong lĩnh vực tái chế, có nhiều mô hình kinh doanh tuần hoàn đang được vận hành và đem tới nhiều kết quả đáng khích lệ. Nhưng phần lớn doanh nghiệp đã áp dụng được nhiều mô hình kinh doanh tuần hoàn chưa mang tính hệ thống. 

Do đó, để thúc đẩy sự phát triển kinh tế tuần hoàn cho giai đoạn tới, Phó Viện trưởng Nguyễn Hoa Cương cũng đưa ra đề xuất, kiến nghị một số giải pháp. Trong đó, đối với các cơ quan quản lý nhà nước, phải tăng cường nhận thức về tuần hoàn kinh tế, kinh doanh tuần hoàn, nhất là về vai trò cũng như cách thức triển khai mô hình, về các định hướng, chủ trương và chính sách phát triển kinh doanh tuần hoàn. 

Tiếp tục hoàn thiện khung pháp luật, nhất là các quy định nhằm khuyến khích phát triển những mô hình kinh tế tuần hoàn dựa trên nhu cầu thị trường; Phát triển khoa học công nghệ để hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi mô hình kinh doanh tuần hoàn; Đẩy mạnh cơ chế phối hợp doanh nghiệp, tổ chức, nhà nước trong hoạt động khoa học. Xây dựng và áp dụng những tiêu chuẩn, khung hướng dẫn áp dụng kinh tế/kinh doanh tuần hoàn…