Giá đường “neo” ở mức cao là điểm cộng lớn để Việt Nam đẩy nhanh quá trình hồi phục vùng nguyên liệu mía đường

Giá đường lên đỉnh 12 năm khi khan hiếm nguồn cung

Ghi nhận, giá đường trên Sở Giao dịch Liên lục địa New York (ICE-US) đã neo ở mức 12 năm tính từ đầu tháng 9 đến hiện tại. Sở Giao dịch hàng hóa Việt Nam (MXV) cho hay, kết phiên ngày 6/11, giá đường đã dừng ở mức 616,2 USD/tấn - đây chính là mức cao nhất kể từ tháng 10/2011. Như thế, giá mặt hàng này hiện đã tăng 150% so với hồi đầu năm, đà tăng này bắt đầu từ quý IV/2022.

Ở hai quốc gia sản xuất lớn trên thế giới là Ấn Độ và Thái Lan nguồn đường đã sụt giảm từ đó đẩy giá đường tăng, duy trì ở mức cao như hiện nay. Và thậm chí, đã có thời điểm thị trường có sự rung lắc mạnh trước thông tin Chính phủ Ấn Độ sẽ cấm xuất khẩu đường trong niên vụ 2023 - 2024 để có thể ổn định giá nội địa.

Thống kê từ Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) cho thấy, trước khi thực hiện việc giảm thuế xuất nhập khẩu, sản lượng đường ở Việt Nam đáp ứng khoảng 80 - 90% nhu cầu. Nguồn ảnh: Sưu tầm

Khi đứng trước những thay đổi lớn về nguồn cung trong khi nhu cầu đường vẫn đang duy trì với tốc độ tăng trưởng từ 1 - 2%/năm. Tổ chức Đường quốc tế (ISO) đã dự báo cán cân cung - cầu đường trên toàn cầu niên vụ 2022 - 2023 sẽ thâm hụt hơn 2 triệu tấn.

Hiện nay, Việt Nam đang là quốc gia nhập khẩu đường lớn thứ ba Đông Nam Á, xếp thứ 13 trên thế giới. Chính vì thế, việc giá đường thế giới tăng mạnh, đặc biệt là nguồn cung sụt giảm ở Thái Lan - đây là thị trường cung ứng đường hàng đầu cho Việt nam đã kéo dài đường đi lên trong những tháng vừa qua. Và từ nguồn tin tổng hợp, giá đường bán ở các nhà máy của Việt nam đang dao động trên dưới 28.000 đồng/kg, so với mức trung bình 20.000 - 22.000 đồng/kg trong niên vụ 2022 - 2023 tăng khoảng 30%.

Phó Tổng Giám đốc MXV - ông Nguyễn Đức Dũng nhận định, phụ thuộc nhiều vào đường nhập khẩu đã khiến cho Việt Nam chưa làm chủ được giá, chịu biến động đồng pha với giá đường của thế giới. Mặc dù vậy thì những tác động sẽ giảm bớt khi mà Việt Nam hồi phục được nguồn nguyên liệu, dần tự chủ được ngành công nghiệp sản xuất đường.

Sau nhiều đợt khủng hoảng thăng trầm, cũng như nhiều năm phụ thuộc vào nguồn cung nhập khẩu, ngành mía đường Việt Nam đang đứng trước thời điểm vàng để đẩy nhanh quá trình hồi phục, lấy lại quyền tự chủ. Nguồn ảnh: Sưu tầm

Phục hồi nguồn nguyên liệu để tự chủ ngành mía đường

Cũng kể từ khi Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA) có hiệu lực thì thuế nhập khẩu đường của Việt Nam từ các nước ASEAN đã giảm xuống chỉ còn 5% từ mức 85%. Và cũng chính thời điểm này, đường Việt Nam đứng trước cuộc chiến không cân sức với đường nhập khẩu về giá. Lúc này, đường nhập khẩu đã trở thành cấu phần chính ở trong cơ cấu nguồn cung.

Thống kê từ Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) cho thấy, trước khi thực hiện việc giảm thuế xuất nhập khẩu, sản lượng đường ở Việt Nam đáp ứng khoảng 80 - 90% nhu cầu. Mặc dù vậy thì sau khi thực hiện theo cam kết của ATIGA thì cả người nông dân và doanh nghiệp chẳng còn mặn mà với ngành mía đường. Theo như dữ liệu của ASDA cho thấy được rằng, sản lượng đường trong niên vụ 2019 - 2020 của Việt Nam đã giảm mạnh 34,6% so với vụ trước, trong khi đó nhu cầu tăng trưởng 29,2%. Chính điều này đã làm tăng lượng được nhập khẩu niên vụ đầu tiên sau khi giảm thuế lên gấp 3 lần so với niên vụ trước. Như thế thì tỷ lệ tự cung ứng đường trong 5 niên vụ gần nhất của Việt Nam đã giảm xuống còn 35 - 40%.

Giá đường tạo đà tăng và chạm mức cao nhất trong thời gian 12 năm. Nguồn ảnh: Sở Giao dịch Hàng Hóa Việt Nam (MXV)

Nhìn thấy các nguy cơ có thể đe dọa đến ngành mía đường ở trong nước, Bộ Công Thương đã ban hành quyết định áp thuế chống bán phá giá, chống hỗ trợ cấp chính thức đối với đường mía Thái Lan ở mức 47,64%; cùng với đó là chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại đối với một số sản phẩm đường mía từ 5 nước ASEAN là: Indonesia, Malaysia, Campuchia, Lào, Myanmar. Và Nhà nước cũng đã có nhiều chính sách nhằm khuyến khích và ưu tiên các địa phương xây dựng kế hoạch hồi phục vùng nguyên liệu mía đường, tăng giá thu mua để có thể hỗ trợ cho người dân trồng mía.

Và theo thời gian, những biện pháp dần đạt được các kết quả tích cực. Theo tổng hợp của Hiệp hội Mía đường Việt Nam (VSSA) tử số liệu báo cáo của nhà máy đường còn hoạt động ở trong niên vụ 2022 - 2023, diện tích trồng mía vụ vừa qua đạt mức gần 142.000 ha, tăng 13,75%; còn sản lượng mía đạt gần 9,5 triệu tấn, so với niên vụ năm 2021 - 2022 tăng khoảng 28%. Sản lượng xuất khẩu đạt mức trên 935.000 tấn đường, so với niên vụ trước tưng hơn 26%.

Mặc dù diện tích mía đường đã tăng trở lại tuy nhiên vẫn còn khá thấp so với mức trung bình trên 200.000ha ở trong giai đoạn trước khi thực hiện ATIGA.

Hay thậm chí, mức tăng 26% sản xuất đường, không quá nổi bật so với mức tăng 20% lượng đường nhập khẩu theo ước tính của USDA. Và điều này cũng đòi hỏi cần phải có một yếu tố mang tính đột phá để cho quá trình hồi phục được biểu hiện một cách rõ nét hơn.

Khả năng tự cung ứng đường của Việt Nam sụt giảm. Nguồn ảnh: Sở Giao dịch Hàng Hóa Việt Nam (MXV)

Vận dụng nhiều lợi thế để tạo nên thời điểm vàng hồi phục ngành mía đường

Sau thời gian tương đối dài giá đường duy trì ở mức cao thì Phó Tổng Giám đốc MXV - ông Nguyễn Đức Dũng cho rằng giá đường khả năng cao sẽ chỉ neo ở vùng giá cao 12 năm, khó có thể bật tăng mạnh hơn nữa trong giai đoạn hiện tại cho đến cuối năm. Song song với đó, những lo ngại về khả năng đáp ứng được đủ nguồn cung trên toàn cầu vẫn còn tuy nhiên không phải là vấn đề cấp thiết, đáng chú ý là khi Ấn Độ quyết định gia hạn lệnh hạn chế xuất khẩu thay vì cấm thương mại đường như những đồn đoán thời điểm trước đó.

Có nhiều chuyên gia đã đưa ra nhận định, giá mía đường thu mua thời điểm hiện nay tăng lên mức 1,1 - 1,3 triệu đồng/tấn, mức này tương đương so với các nước ở trong khu vực là một trong những động lực quan trọng để cho nông dân có thể mở động diện tích trồng mía trong 2 niên vụ gần đây. Chính vì thế mà giá đường vẫn còn động lượng duy trì ở mức cao sẽ là một lợi thế lớn nhằm thúc đẩy nông dân trồng mía ở Việt Nam có thể mở rộng diện tích canh tác.

Đến thời điểm hiện tại, ngành mía đường Việt Nam đã phấn đấu đến năm 2025 hồi phục vùng nguyên liệu mía quy mô 250.000ha, và đến năm 2028 đạt quy mô 300.000 ha quay về thời kỳ canh tác thịnh vượng khi sản xuất đáp ứng gần đủ nhu cầu tiêu dùng.

Diện tích trồng mua đường dần phục hồi. Nguồn ảnh: Sở Giao dịch Hàng Hóa Việt Nam (MXV)

Như thế thì việc giá đường neo ở một mức cao sẽ là điểm cộng lớn để cho Việt Nam có thể đẩy nhanh được quá trình hồi phục vùng nguyên liệu mía đường. Tuy nhiên, nếu để đi lâu dài và hướng đến sự phát triển dài hạn thì điều quan trọng vẫn phải đảm bảo được môi trường cạnh tranh một cách lành mạnh. Chính vì thế, việc tiếp tục đẩy mạnh các biện pháp phòng vệ thương mại là thực sự cần thiết.

Ngoài các chính sách áp thuế chống bán phá giá cũng như chống trợ cấp, lẩn tránh các biện pháp phòng vệ thương mại thì việc xử lý các trường hợp nhập lậu đường mía vào Việt Nam cần phải quyết liệt hơn, mạnh tay hơn nữa.

Theo báo cáo của VSSA, trong năm 2022, lượng đường nhập khẩu từ Campuchia và Lào - đây chính là 2 thị trường cung cấp đường không chính ngạch lớn nhất vào Việt Nam vẫn tăng 37,64% so với năm trước với trên 816.500 tấn.

Việc giá đường tiếp tục neo ở mức cao được kỳ vọng sẽ là một yếu tố quan trọng cấu thành nên thời điểm vàng cho Việt Nam có thể đẩy nhanh, mạnh để phục hồi ngành công nghiệp mía đường, đưa ngành về với tiềm năng vốn có như trước đây.