Cổ nhân dạy “Đàn ông không làm ba, đàn bà không làm 4, người già qua 9 không qua 10”: Triết lý sống cần phải nằm lòng

Những câu thành ngữ, tục ngữ của người xưa đều đã được đúc kết qua nghìn năm cuộc đời của nhiều thế hệ và truyền lại cho đời sau. Những trí tuệ mà họ đã thực hành, thu thập và sắp xếp cùng với những triết lý cuộc sống mà họ đã học sẽ được mô tả qua những từ ngữ đơn giản, dung dị và dễ hiểu. 

Những câu nói phổ biến trong dân gian thường là nhân chứng lịch sử của nhân loại, thể hiện nếp sống, phong tục tập quán của người xưa và những biểu hiện tâm lý độc đáo, phương thức nhận thức đặc biệt dưới những tác động của văn hóa truyền thống.

Trong số những kinh nghiệm sống dồi dào và giàu có của mình, người xưa có một câu vô cùng quen thuộc rằng: “Đàn ông không làm ba, đàn bà không làm 4, người già qua 9 không qua 10”. Vậy, câu nói này có nghĩa là gì? Tại sao người xưa lại khẳng định như thế?

“Đàn ông không làm ba, phụ nữ không làm bốn” là có ý gì?

Câu “Đàn ông không làm ba, phụ nữ không làm bốn” có thể hiểu theo một cách khá đơn giản. Ý nghĩa của vế trước là, nam giới thường không tổ chức sinh nhật vào lần thứ 30 của họ. Còn vế sau có nghĩa là, phụ nữ nói chung thường không làm sinh nhật ở tuổi 40 của mình.

Thực tế, việc không tổ chức sinh nhật vào hai độ tuổi này là có lý do hẳn hoi. Lý do đầu tiên đó là, dù 30 tuổi hay 40 tuổi đi chăng nữa đây cũng không phải là độ tuổi quá già. Độ tuổi này không thích hợp để tổ chức chúc thọ hay để người khác chúc mình sống lâu sống khỏe hơn.

Nguyên nhân thứ hai đó là, từ “ba” đọc là “san – 三” đồng âm, đồng thời từ “tứ” và “si – 四” cũng đồng âm. Hai từ này vốn mang ý nghĩa không tốt nên tổ tiên càng kiêng kỵ nhắc đến hai tuổi này, huống hồ là sinh nhật ba mươi hay bốn mươi tuổi.

“Bảy mươi ba, tám mươi tư, diêm vương không gọi tự bước đi”

Xét về tuổi tác, người xưa còn có một câu nói khá phổ biến rằng: “Bảy mươi ba, tám mươi tư, diêm vương không gọi tự bước đi”. Xưa kia, người ta thường lấy số 12, tương đương với 12 con giáp để làm vòng đời của con người, thường được gọi là năm sinh. Người qua 72 tuổi đã qua 6 vòng năm sinh. Vì thế, đến năm 73 tuổi là bước sang năm đầu của vòng sinh số 7, còn 84 tuổi là kết thúc năm cuối của vòng thứ 7 này. 

Trong văn hóa truyền thống, số 7 mang một ý nghĩa vô cùng đặc biệt. Theo quan niệm của người xưa, số 7 đại diện cho vòng tuần hoàn của cuộc sống. Con số này mang ý nghĩa nguyên thủy chính là sự lặp lại. Vì thế, năm thứ 72, năm đầu tiên của vòng 7 là 73 và năm cuối cùng của vòng 7 là 84, đều là những năm tuổi vô cùng quan trọng. 

Người xưa còn truyền nhau rằng, Khổng Tử 73 tuổi, Mạnh Tử 84 tuổi - tức là, ngay cả bậc hiền nhân thời xưa cũng không thể vượt qua ngưỡng “bảy mươi ba, tám mươi tư” thì người thường làm sao mà hi vọng vượt qua được? Do đó, những người già thường khá sợ hãi, lo lắng khi đến gần sinh nhật tuổi 73 và 84 này. 

“Người già qua 9 không qua 10” là có ý gì?

Dân gian có câu nói rằng: “Khánh cửu bất khánh thập” – câu này có nghĩa là mừng chín không mừng mười và “làm chín không làm mười”. Câu này có nghĩa là, khi mừng sinh nhật của người già thì phải qua trước một năm. Do đó, nếu con cái muốn mừng thọ chín mươi cho các cụ trong nhà thì nên làm ở tuổi tám mươi chín.

Điều này xuất phát từ quan niệm của cổ nhân. Người xưa tin rằng: “mãn tắc dật”. Theo họ quan niệm, đầy đủ quá sẽ dẫn đến bị tràn. Còn có câu: “Thập toàn vi mãn, mãn tắc chiêu tổn”. Câu này có nghĩa là, muốn nói hoàn hảo là đầy đủ nhưng đầy đủ lại dẫn đến mất mát. Vì vậy, người già qua 9 không qua 10. 

Thời xưa, “chín” còn gọi là “cửu”, ý chỉ sự lâu dài, mãi mãi. Theo số học phương Đông, số 9 cũng là một con số tốt. Nó đọc giống từ “vĩnh cửu” trong tiếng Trung Quốc và tượng trưng cho sự trường thọ. Theo truyền thống phong kiến xưa, con số này còn liên kết với hoàng đế và là con số duy nhất có sự liên kết với nguyên tố Hỏa – nguyên tố của động lực và sự thật.

Chưa kể, ở nhiều nơi người dân vẫn hay nói câu “phùng cửu niên”. Tức là, năm nào có “chín”, chẳng hạn như bảy mươi chín, tám mươi chín,… đều là những “minh cửu”. Mọi người còn cho rằng, “chín năm một lần” cũng giống như “năm phúc”, nó là một chu kỳ và là một “ngưỡng” ở mỗi giai đoạn của cuộc đời con người. Đây chính là lý do mà các thế hệ sau này thường tiến hành tổ chức sinh nhật hàng năm để mong giải tỏa điềm xấu.

Thực tế trong cuộc sống, người đời quan niệm những tuổi này thực chất chỉ là những điều cầu chúc tốt đẹp từ tổ tiên. Thời đại ngày nay, người ta không còn để ý quá nhiều đến câu nói này. Thế nhưng, người đời lại truyền nhau một câu nói khác là “49 chưa qua, 53 đã tới” ý chỉ những tuổi xấu mọi người nên cẩn thận.