Có nên áp thuế suất xuất khẩu viên nén gỗ? 

Giá viên nén gỗ xuất khẩu tăng cao 

Theo VnEconomy, trong báo cáo nghiên cứu “Sản xuất và xuất khẩu viên nén của Việt Nam: Thực trạng và một số khía cạnh về chính sách” vừa được Tổ chức Forest Trends phối hợp với Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (Viforest) công bố cho biết giá xuất khẩu viên nén đã tăng rất mạnh trong nửa đầu năm 2022, đạt mức bình quân gần 150 USD/tấn, tương đương tăng hơn 27% so với mức giá bình quân năm 2021. Đây là mức giá bình quân cao nhất của mặt hàng viên nén gỗ kể từ năm 2015 cho đến nay. 

TS.Tô Xuân Phúc, Chuyên gia của Forest Trends cho biết viên nén gỗ là sản phẩm chỉ mới xuất hiện chưa tới 10 năm, nhưng tăng trưởng giá trị xuất khẩu rất nhanh. Năm 2018, xuất khẩu viên nén tăng 67% về khối lượng và tăng 120% về giá trị so với năm trước đó, đánh dấu giá trị xuất khẩu hơn 362 triệu USD. Kim ngạch xuất khẩu viên nén gỗ trong năm 2021 đạt 413 triệu USD. 

Năm 2021 kim ngạch xuất khẩu từ viên nén đạt 413 triệu USD. Trong 6 tháng đầu năm 2022, Việt Nam đã xuất khẩu lượng viên nén tương đương 67,33% tổng lượng viên nén xuất khẩu trong năm 2021.Năm 2021 kim ngạch xuất khẩu từ viên nén đạt 413 triệu USD. Trong 6 tháng đầu năm 2022, Việt Nam đã xuất khẩu gần 2,36 triệu tấn có trị giá 354 triệu USD, tương đương 67,33% tổng lượng viên nén xuất khẩu trong năm 2021, đạt giá trị hơn 85% kim ngạch của năm ngoái. 

"Nếu tốc độ tăng trưởng duy trì như hiện nay, kim ngạch xuất khẩu trong cả năm 2022 có thể đạt trên dưới 700 triệu USD. Trong tương lai, viên nén có khả năng sẽ lọt vào nhóm các mặt hàng nông lâm sản có kim ngạch xuất khẩu trên 1 tỷ USD", các chuyên gia của Tổ chức Forest Trends và Viforest nhận định.  

Hiện nay, 100% lượng viên nén gỗ của Việt Nam được xuất khẩu sang 2 thị trường là Hàn Quốc và Nhật Bản. 

TS, Tô Xuân Phúc nhận định, số lượng và giá viên nén xuất khẩu của Việt Nam trong thời gian qua tăng mạnh do nhu cầu sử dụng sản phẩm này tại các nước EU tăng đột biến. Đặc biệt là khi các nước thuộc khu vực EU mất nguồn cung khí đốt từ Nga do cuộc xung đột tại Ukraine. 

Ông Phúc nói: "Các nước EU quay lưng lại với nguồn khí đốt từ Nga khi xung đột Nga – Ukraine nổ ra, dẫn đến viên nén nhập khẩu đang được sử dụng để thay thế cho nguồn cung khi đốt đã mất đi này. Cầu và giá viên nén tại EU tăng cao, tạo ra sức hút từ các nguồn cung lớn đặc biệt là từ Mỹ - quốc gia xuất khẩu viên nén lớn nhất trên thế giới".

Tại thị trường EU, Việt Nam không phải là quốc gia cung cấp viên nén lớn nhưng nhu cầu và giá viên nén trên thị trường quốc tế tăng cao sẽ tạo ra cơ hội cho ngành viên nén Việt Nam mở rộng sản xuất và xuất khẩu. 

Chính sách mới của các nước trong EU về chuyển đổi từ nguồn khí gas nhập khẩu từ Nga sang sử dụng nguồn nguyên liệu thay thế. Trong khi đó mùa đông đang tới khiến EU phải tăng cường nhập khẩu viên nén để người dân làm nguyên liệu đốt lò sửa. Do đó với vị thế là quốc gia xuất khẩu viên nén gỗ lớn thứ 2 thế giới (chỉ sau Mỹ), ngành viên nén Việt Nam sẽ có lợi thế từ sự thay đổi cung – cầu trên thế giới về mặt hàng này.

Đối với những thị trường chính hiện nay của Việt Nam như Hàn Quốc và Nhật Bản, chính phủ các quốc gia này đang tiếp tục thực hiện việc chuyển đổi từ nguồn điện than sang điện sạch, gồm cả điện sinh khối. Vì vậy, trong tương lai nhu cầu sử dụng mặt hàng viên nén gỗ tại các quốc gia này sẽ tiếp tục tăng. 

Tại Trung Quốc, chính phủ nước này cũng đang có động thái chuyển một phần nguồn điện và hệ thống sưởi chạy bằng than đá sang viên nén gỗ. Điều này có thể khiến nhu cầu viên nén gỗ tại thị trường đông dân nhất thế giới này tăng mạnh. 

Có thể thấy, một tương lai rộng mở cho ngành viên nén gỗ Việt Nam đến từ nhu cầu cực lớn của các quốc gia, khu vực đông dân trên thế giới, đóng góp lớn vào tỷ trọng phát triển của ngành công nghiệp gỗ tại Việt Nam. 

Áp thuế xuất khẩu viên nén gỗ?

Theo Viforest, hiện nay  có trên 300 cơ sở sản xuất viên nén tại Việt Nam. Nguyên liệu sản xuất viên nén từ 2 nguồn chủ yếu. Một là, từ phụ phẩm của thu hoạch rừng trồng, bao gồm gỗ nhỏ, chủ yếu là cành, ngọn, đầu mẩu gỗ vụn, bìa bắp.

Thông tin chia sẻ của một số công ty sản xuất và xuất khẩu viên nén cho thấy nguyên liệu cho viên nén từ nguồn nguyên liệu rừng trồng trong nước chiếm khoảng trên 90% trong tổng lượng cung nguyên liệu cho sản xuất viên nén hiện nay.

Hai là, từ nguồn dăm bào, mùn cưa, gỗ vụn thu mua từ các xưởng, các cơ sở chế biến đồ gỗ. Hiện nguồn cung này chiếm khoảng dưới 10% trong tổng lượng cung gỗ nguyên liệu cho cả ngành viên nén.

Trong nhóm mặt hàng gỗ xuất khẩu, viên nén gỗ có sự tăng trưởng cao nhưng hiện thuế xuất khẩu viên nén hiện nay vẫn là 0%. 

Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, Chính phủ đang cân nhắc khả năng áp thuế xuất khẩu đối với mặt hàng viên nén. Mức thuế mà cơ quan tư vấn thuế của Chính phủ đưa ra là 5 hoặc 10%.

Cơ quan tư vấn thuế đưa ra đề xuất thuế do cơ quan này coi viên nén gỗ là  mặt hàng gỗ nguyên liệu sử dụng nguồn gỗ nguyên liệu rừng trồng đầu vào và không qua chế biến sâu nên hạn chế xuất khẩu, để giữ lại nguyên liệu trong nước.

Đề xuất áp thuế xuất khẩu đối với mặt hàng viên nén gỗ đã được nhiều ý kiến không đồng tình từ nhiều cơ quan, ban ngành trong đó có Viforest, Tổng cục Lâm nghiệp và Phòng thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI).

Những ý kiến này được đưa ra bởi trên thực tế nguyên liệu sản xuất viên nén gỗ không hề cạnh tranh với nguyên liệu đầu vào của ngành chế biến gỗ, mà chủ yếu đến từ nguồn phế phụ phẩm của ngành gỗ. 

Ông Đỗ Xuân Lập, Chủ tịch Viforest cho rằng: “Nếu áp dụng thuế xuất khẩu viên nén tại thời điểm hiện tại không những có thể gây lãng phí đối với nguồn nguyên liệu này mà còn trực tiếp tác động tiêu cực tới các bên tham gia chuỗi, bao gồm các hộ trồng rừng, các cơ sở xẻ bóc gỗ, và các cơ sở sản xuất đồ gỗ. Vì vậy, Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam kiến nghị Chính phủ không nên áp thuế xuất khẩu viên nén”

Mặc dù chỉ mới ở giai đoạn dự thảo, tuy nhiên đề xuất áp thuế xuất khẩu đối với mặt hàng viên nén gỗ đã khiến nhiều doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp nhập khẩu nước ngoài không khỏi hoang mang. Nhiều doanh nghiệp đã liên hệ với Viforest để bày tỏ quan ngại về đề xuất mới này. 

Theo chia sẻ của một số doanh nghiệp, để đầu tư nhà máy sản xuất viên nén gỗ xuất khẩu có doanh nghiệp đã đầu tư hơn 20 triệu USD, nếu áp dụng thuế xuất khẩu 5 - 10% có thể khiến nhiều nhà máy không thể tiếp tục hoạt động nữa. 

Ông Ngô Sỹ Hoài, Phó Chủ tịch Viforest cho rằng, không nên áp thuế xuất khẩu đối với mặt hàng viên gỗ nén. Bởi Việt Nam đã ký kết 15 hiệp định thương mại tự do với 60 quốc gia là đối tác thương mại chính, trong khi đó, xu hướng hiện nay là tự do hóa thương mại. Mặt khác, sản xuất viên nén gỗ tận dụng được nguyên liệu, phế thải của ngành chế biến gỗ, tạo ra nguồn thu nhập cho nông dân, doanh nghiệp chưa đủ phát triển sản phẩm có giá trị gia tăng cao hơn như nội thất và ngoại thất. 

"Ngành công nghiệp viên nén gỗ vừa mới phát triển trong những năm gần đây mà chúng ta lại dùng chính sách áp thuế xuất khẩu sẽ kìm hãm sự phát triển của ngành hàng này", ông Ngô Sỹ Hoài cho hay.  

Về phía VCCI, mặt hàng viên nén gỗ hiện có thuế suất xuất khẩu 0%, nhưng đây là nguyên liệu để sản xuất mặt hàng viên than gỗ đang có mức thuế suất xuất khẩu 10%. Đây là sự bất hợp lý khi thuế suất xuất khẩu của thành phẩm lại cao hơn thuế suất xuất khẩu nguyên liệu, điều này sẽ không khuyến khích được quá trình sản xuất trong nước. Vì vậy, nên sửa đổi thuế suất của cả hai mặt hàng này về cùng một mức. 

Tuy nhiên, đề xuất áp thuế xuất khẩu 5% hoặc 10% đối với viên nén gỗ đều chưa tính đến mối tương quan với mặt hàng dăm gỗ và vỏ bào. Bởi viên nén gỗ được sản xuất từ dăm gỗ, vỏ bào, mùn cưa, phế liệu gỗ… nhưng hiện thuế suất xuất khẩu của dăm gỗ là 2%, vỏ bào là 0%.

Do đó, nếu áp dụng một trong hai mức thuế như đề xuất thì thuế suất xuất khẩu thành phẩm là viên nén gỗ lại có mức thuế suất cao hơn của nguyên liệu, ảnh hưởng bất lợi cho sản xuất trong nước. Vì vậy, VCCI đề xuất điều chỉnh thuế suất xuất khẩu đối với viên nén gỗ và viên than gỗ về mức 0% hoặc 2%. 

Về định hướng trong tương lai dài, các chuyên gia của Forest Trends và Viforest cho rằng nếu Chính phủ có kế hoạch chuyển đổi nguồn năng lượng điện than trong nước sang nguồn năng lượng sinh học sử dụng viên nén thì có thể áp dụng thuế suất xuất khẩu. Nhưng cần phải có cơ chế, chính sách để giá viên nén tiêu thụ trong nước có thể cạnh tranh được với giá xuất khẩu. Điều này sẽ giảm thiểu các thua thiệt cho các doanh nghiệp trong ngành.

Tuy nhiên đấy là câu chuyện của tương lai, còn thời điểm này các chuyên gia cho rằng không nên áp dụng thuế suất xuất khẩu viên nén gỗ.