Châu Âu với kế hoạch năng lượng mong manh, liệu có đảm bảo khí đốt cho mùa đông đang tới? 

Theo VnExpress, khi Nga thắt chặt nguồn cung khí đốt, châu Âu đã phải tìm kiếm năng lượng ở khắp nơi trên thế giới để duy trì hoạt động của nền kinh tế. Lượng khí đốt từ Nga cũng từng là nguồn cung cấp nhiên liệu lớn của châu Âu, giờ đây đã giảm hơn một phần ba so với cùng kỳ năm trước.

Các nhà máy nhiệt điện làm từ than đá đang được hồi sinh. Châu Âu đã tốn hàng tỷ USD để chi cho các thiết bị đầu cuối mới có thể tiếp nhận được khí hóa lỏng (LNG) của Mỹ. Các quan chức và nguyên thủ của nhiều quốc gia đã bay đến Qatar, Azerbaijan, Na Uy và Algeria để đàm phán các thỏa thuận về năng lượng.

Theo New York Times, cuộc săn lùng nhiên liệu của phương Tây đến thời điểm này đã đạt được nhiều thành công đáng kể. Tuy nhiên, khi giá đốt tiếp tục tăng cao cùng với mối đe dọa cắt giảm khí đốt đến từ Nga không có dấu hiệu giảm bớt đã khiến cho ranh giới giữa an toàn và khủng hoảng năng lượng thêm mong manh hơn. 

Nỗ lực đa dạng các nguồn cung để có thể thay thế cho khí đốt của Nga đã bù đắp được phần lớn sự thiếu hụt của phương Tây. Theo Jack Sharples, thành viên của Viện Nghiên cứu Năng lượng Oxford, dù đã bị Gazprom cắt giảm dòng khí nhưng tổng nguồn cung khí đốt tự nhiên tại châu Âu trong nửa đầu năm 2022 cũng gần bằng so với cùng kỳ năm 2021.

Phần lớn nguồn cung bù đắp cho thiếu hụt khí đốt từ Nga trong nửa đầu năm nay chính là khí hóa lỏng (LNG) được vận chuyển bằng đường biển. Khoảng một nửa nguồn cung cho phương Tây trong giai đoạn này đến từ Mỹ, quốc gia này năm nay đã trở thành nước xuất khẩu nhiên liệu lớn nhất thế giới. Trong giai đoạn cuối năm nay, châu Âu đang thúc đẩy các công ty năng lượng để lấp đầy các cơ sở lưu trữ bằng khí đốt để cung cấp mức độ an toàn năng lượng cho toàn khu vực trong trường hợp Nga mạnh tay khóa được hoàn toàn van khí đốt. 

Hiện tại, kho khí đốt của châu Âu đã được lấp đầy khoảng 67% tổng công suất, cao hơn 10 điểm phần trăm so với cùng kỳ năm trước. Mức này đã khiến cho các quốc gia châu Âu thêm an tâm vì có thể đạt được mục tiêu dự trữ là 80% trước mùa đông năm nay.

Tuy nhiên, những lo ngại về năng lượng ở châu Âu vẫn còn gia tăng. Và có nhiều lý do có thể khiến cho mọi nỗ lực của châu Âu không mang lại hiệu quả khi mùa đông đến gần. Các nhà phân tích cho rằng, Nga nhận thức rõ về chiến dịch dự trữ đủ khí đốt trước mùa đông của châu Âu, cho nên họ có thể làm bị làm khó bằng cách tiếp tục thu hẹp nguồn cung của mình.

Bên cạnh đó, thời tiết cũng có những rủi ro khác nhau. Một mùa đông lạnh giá đang đến, nếu một cơn bão biển xuất hiện ở Biển Bắc đánh tan sản lượng khí đốt của Na Ụy hoặc một mùa bão Đại Tây Dương khiến cho các tàu chở LNG chậm trễ, chỉ một lý do thôi có thể khiến cho châu ÂU rơi vào tình trạng thiếu hụt năng lượng cho mùa đông này.

“Chúng ta đang tiến gần đến vùng nguy hiểm”, đây là nhận định của Massimo Di Odoardo, Phó chủ tịch phụ trách khí đốt của tổ chức nghiên cứu Wood Mackenzie. Những lo lắng này được phản ánh qua giá của khí đốt giao sau của phương Tây. Nó đã gấp đôi trong hai tháng qua, lên mức 200 euro một MWh trên sàn giao dịch TTF của Hà Lan, giá này đã cao gấp khoảng 10 lần so với cùng kỳ năm trước.

Chi phí năng lượng leo cao ở châu Âu cũng khiến cho nhiều ngành công nghiệp ở khu vực này rơi vào thế phòng thủ, buộc phải thay đổi để đạt mục tiêu tiết kiệm 15% khí đốt của EU. Cơ quan Năng lượng Quốc tế mới đây đã đưa ra dự báo rằng, nhu cầu khí đốt trong khu vực này có thể sẽ giảm 9% trong năm 2022.

Ví dụ, một nhà máy thép thuộc sở hữu của ArcelorMittal tại Hamburg (Đức) trong nhiều năm liền đã sử dụng khí đốt để chiết xuất sắt sau đó đưa vào lò điện. Tuy nhiên, thời gian gần đây họ đã chuyển sang mua kim loại đầu vào từ một nhà máy ở Canada để tiết kiệm chi phí năng lượng. 

Giá khí đốt tự nhiên ở khu vực Bắc Mỹ trong thời gian này chỉ bằng khoảng một phần bảy so với giá khi bán ở châu Âu. “Khí đốt tốn kém đến mức, số tiền của chúng tôi không đủ khả năng để chi trả”, Uwe Braun, Giám đốc điều hành ArcelorMittal Hamburg nhận xét. 

Không có nhiều nhà phân tích hoặc các nhà lãnh đạo doanh nghiệp dự báo tình hình cải thiện trong thời gian tới. Thay vào đó, mùa  đông năm nay có thể sẽ tạo ra những khó khăn đối với các ngành công nghiệp sử dụng nhiều năng lượng như ngành luyện kim, nhà máy sản xuất phân bón hay sản xuất thủy tinh. 

Tin tức về việc đóng cửa các nhà máy hoặc cắt giảm sản xuất đang ngày càng phổ biến. Thời gian gần đây, tại Romania, tập đoàn ALRO cho biết họ đã đóng cửa sản xuất tại một nhà máy nhôm lớn và đã sa thải 500 nhân công do chi phí năng lượng ngày càng tăng cao khiến cho công ty này không thể cạnh tranh được với thị trường.

Tại một số quốc gia, trong đó có cả Anh và Đức, nhiều công ty năng lượng vẫn chưa chuyển đầy đủ các chi phí đầu vào gia tăng lên khách hàng. Điều nó, khó khăn cho người dùng cuối vẫn đang ở phía trước. 

“Rủi ro lớn nhất trong thời điểm này là sự bùng nổ giá năng lượng gia đình và công nghiệp trong mùa đông năm nay, điều mà người dân và ngành công nghiệp khó có thể đối phó được”, đây là cảnh báo được đưa ra bởi ông Henning Gloystein, Giám đốc của Eurasia Group. 

Khí tự nhiên hóa lỏng chính là giải pháp thay thế cho khí đốt từ Nga do phần lớn châu Âu trong thời điểm này, tuy nhiên đây vẫn là một giải pháp tốn kém. Nhu cầu ngày càng tăng của châu Âu với khí hóa lỏng có thể khiến cho các khu vực khác trên thế giới bị tổn thương.

Về cơ bản, châu Âu hiện đang đấu thầu mua LNG từ những thị trường khác. Phần lớn đến từ những nơi mà hiện nay Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc là những khách hàng lớn. Hiện tại, châu Âu đang “lấy LNG từ tay các thị trường tiêu thụ không có sự chuẩn bị để có thẻ trả mức giá cao như châu Âu đang sẵn sàng trả”, theo nhận định của Ben van Beurden, Giám đốc điều hành của Shell. Theo ông, điều đó gây ra rất nhiều bức xúc.

Thời tiết ở những nơi khác trên thế giới cũng quan trọng chứ không riêng mình châu Âu. Một mùa đông lạnh giá đang đến với châu Á - thị trường chính tiêu thụ LNG - sẽ làm gia tăng sự cạnh tranh khí hóa lỏng với châu Âu trong bối cảnh nguồn cung trên toàn cầu có hạn.

Tuy nhiên, những quốc gia như Đức hay Romania đều đang có kế hoạch khác để bổ sung năng lượng bổ sung cho họ. Trong đó, việc đưa các nhà máy điện than hoạt động trở lại hoặc trì hoãn giải thể chúng là việc mà Đức đang muốn thực hiện. Cơ quan Năng lượng Quốc tế dự báo rằng, nhu cầu về thanh trên toàn cầu trong năm 2022 sẽ đạt gần 9 tỷ tấn, tương đương với mức đỉnh của năm 2013.

Và có nhiều biến số khác có thể ảnh hưởng đến kế hoạch năng lượng cho mùa đông này của châu Âu. Họ đang có khoảng 20 nhà ga để tiếp nhận LNG nhưng không có nhà ga nào đặt tại Đức.

Thời gian gần đây, Đức đang chạy đua để xây dựng 4 cơ sở và đã chi 2,5 tỷ euro (2,55 tỷ USD) để thuê các trạm nhập khẩu LNG nổi ở ngoài biển. Tuy nhiên, không rõ khi nào thì những trạm này mới chính thức đi vào hoạt động và liệu có kịp thời bổ sung nhiên liệu cho mùa đông sắp tới hay không.

Và cuối cùng, không dễ để biết được một lượng lớn khí đốt còn lại sẽ được bổ sung từ đâu nếu không có Nga. “Nếu chúng ta mất hoàn toàn nguồn cung từ Nga, sẽ không còn nhiều dư địa để có thẻ tăng nguồn cung từ nơi khác”, Jack Sharples nói.

Trước khi cuộc khủng hoảng khí đốt này xảy ra, chính phủ Hà Lan đã lên kế hoạch đóng cửa mỏ khí Groningen khổng lồ ở phía bắc nước này. Nơi đây là một trong số ít nguồn cung khí đốt tự nhiên lớn tại chỗ ở châu Âu. Nguyên nhân chính phủ Hà Lan định đóng của mỏ vì người dân địa phương bất an với các trận động đất xảy ra do khai thác khí đốt tại khu vực này.

Hiện tại, một số nhà quan sát đã đặt ra câu hỏi về sự miễn cưỡng của chính phủ Hà Lan khi đánh thức mỏ khí khổng lồ này khi nó có thể cung cấp được lượng khí đốt tương đương với 40% lượng điện tiêu thụ hàng năm của Đức. Chính phủ Hà Lan đã quyết định đình chỉ việc đóng cửa vĩnh viễn các giếng khai thác ở Groningen vì tình hình địa chính trị có nhiều bất ổn.

Tuy nhiên, Hà Lan cũng khẳng định, nước này chỉ xem xét đến việc dùng đến mỏ này trong “trường hợp xấu nhất”. Nhiều khả năng lập trường này của Hà Lan sẽ sớm được kiểm chứng trong những tháng tiếp theo.