Xe điện và cuộc chạy đua lithium

Xăng tăng, người dùng chuyển hướng sang xe điện

Tháng 12/20121, khi Eric Dirksen nhận được chiếc xe điện đầu tiên, đó là một chiếc Tesla Model Y mới, anh cũng không ngờ giá xăng sẽ tăng vọt chỉ sau vài tháng. Sở hữu một chiếc xe điện với chi  phí nhiên liệu trung bình khoảng 4,2 USD/gallon hiện tại, anh rất hài lòng với quyết định này. "Thật may mắn khi tôi đã có quyết định đó," Driksen cho biết.

Driksen đã chi ra 62 USD để sạc xe trong tháng trước, tương đương với 15 gallon xăng. Khi nói về quyết định mua xe điện của mình, anh chia sẻ: "Tôi muốn đảm bảo rằng những gì tôi đang làm có thể mang cho con gái mình một tương lai tốt hơn. Đó là sự lựa chọn rõ ràng. Tôi vẫn còn nhớ khoản tiết kiệm được".
​​
Trong bối cảnh giá xăng cao ngất ngưởng liên tiếp trong 3 tháng liền, nhiều người Mỹ như Dirksen đã chuyển hướng sang các phương tiện thay thế tiết kiệm nhiên liệu như một cách để tiết kiệm tiền.

Theo báo cáo chưa được công bố của công ty nghiên cứu ô tô và mua sắm CarGurus, 53% người mua sắm tích cực nói rằng họ đang cân nhắc mua một phương tiện tiết kiệm nhiên liệu hơn trong bối cảnh giá xăng tăng cao. Một cuộc khảo sát trực tuyến với 2.176 chủ sở hữu ô tô ở Mỹ tại nhiều thời điểm khác nhau trong năm nay cũng cho thấy, 40% người Mỹ hiện mong muốn sở hữu một chiếc ô tô điện trong 5 năm tới, tăng từ 32% vào tháng 2 và 30% vào năm ngoái.

Ali Chapman, nhà phân tích thông tin chi tiết về khách hàng cao cấp tại CarGurus, bày tỏ: "Giá xăng đã thực sự thúc đẩy người tiêu dùng xem xét việc mua một chiếc xe điện".

Các tìm kiếm trên Google về ô tô điện cũng tăng và đạt mức cao kỷ lục trong tháng 3. Kết quả đang được cảm nhận trên toàn ngành công nghiệp ô tô. Các công ty sản xuất xe điện đã báo cáo doanh số bán hàng cao ngất ngưởng trong những tháng gần đây và vượt cả kỳ vọng lạc quan nhất của Phố Wall.

Tesla, nhà sản xuất xe điện lớn nhất, đã tạo ra lợi nhuận kỷ lục trong 3 tháng đầu năm 2022 với mức lợi nhuận đạt 3,32 tỷ USD, doanh số bán xe tăng gần 80% so với năm 2021. Các nhà sản xuất ô tô Đức Volkswagen và Mercedes cũng báo cáo doanh số bán hàng của xe điện tăng mạnh, lần lượt tăng 65% và 37%.

Nỗ lực chuyển đổi năng lượng toàn cầu

Nhiên liệu hoá thạch vốn là nguồn cung cấp năng lượng cho xe cộ, nhà máy điện, máy phát điện,... Tuy nhiên, với những tác động môi trường ngày càng tăng, cũng như sự nóng lên toàn cầu và biến đổi khí hậu do khí thải từ đốt hoá thạch, dần dần người ta cũng nhận ra các dạng năng lượng mới hơn và sạch hơn sẽ phải được áp dụng để kiểm soát hoặc giảm thiểu thiệt hại do nhiên liệu hoá thạch gây ra.

Một số dạng năng lượng sạch hơn đã được đề xuất  thay thế như năng lượng mặt trời, thuỷ triều, năng lượng gió, dầu diesel sinh học và ô tô điện. Tất cả những nguồn năng lượng này được coi là dạng năng lượng tái tạo.

Pin chạy bằng lithium được sử dụng trong ô tô điện đã được chứng minh là một sự thay thế tiềm năng cho các phương tiện chạy bằng nhiên liệu hoá thạch. Bởi sản lượng điện cao và khả năng lưu trữ năng lượng hiệu quả. Điều này cũng giúp nhiều nhà sản xuất ô  tô điện mua được nhiều kim loại hơn từ khắp nơi trên thế giới.

Hiện nay, nhiều chính phủ cũng đang nỗ lực tạo ra luật và quy định mới để giảm thiểu ô nhiễm và phát thải. Điều này lại càng thúc đẩy ô tô điện và xe hybrid trở nên phổ biến hơn bao giờ hết. Theo thống kế, có khoảng 450.900 xe hybrid đã được bán ra vào năm 2020, một xu hướng không có khả năng chậm lại vì ngày càng có nhiều người có ý thức về môi trường.

Mỹ không phải quốc gia duy nhất có những bước tiến đáng kể trong việc ưa chuộng ô tô điện và xe hybrid. Nhiều quốc gia khác  cũng đang thúc đẩy và thực hiện các quy định và chính sách mới có lợi cho môi trường.

Chính phủ  Đức đã yêu cầu, đến năm 2030, tất cả các xe ô tô mới sẽ không phát thải. Còn Na Uy đang nỗ lực hướng tới các luật và  chính sách đầy tham vọng nhằm mục đích cấm bán ô tô chạy bằng xăng vào năm 2025. Anh cũng đã đặt ra mục tiêu nhằm thiết lập các chính sách và quy định để mang lại lợi ích cho môi trường. 

Chính quyền Bắc Kinh giới thiệu các phương tiện giao thông công cộng chạy bằng năng lượng lithium để giúp kiểm soát ô nhiễm ở quốc gia này và là tấm gương tốt cho các quốc gia khác. Có thể thấy, chính phủ các nước đang rất nỗ lực để đưa ra các quy định nhằm thực thi việc mua và  sử dụng xe điện. Nhiều chính phủ, thậm chí, ủng hộ người dân sở hữu ô tô điện của họ. Đây là một nỗ lực nhằm giúp giảm lượng khí thải carbon do sử dụng các phương tiện chạy bằng năng lượng hóa thạch.

Sự lên ngôi của một kim loại được coi là "dầu mới"

Sự phát triển của ngành xe điện cùng với những nỗ lực thúc đẩy toàn cầu về năng lượng xanh và các giải pháp giao thông carbon thấp đã dẫn tới nhu cầu về lithium, thành phần chính trong pin sạc cho xe điện cũng như dự trữ năng lượng tổng thể, tăng vọt trong những năm gần đây.

Pin lithium-ion là công nghệ pin thống trị dành cho xe điện và được kỳ vọng vẫn là trung tâm của các công nghệ pin xe điện trong tương lai. Điều này không phải ngẫu nhiên bởi vì lithium là nguyên tố có mật độ thấp nhất là chất rắn ở nhiệt độ phòng, nên nó phù hợp nhất để sử dụng làm vật liệu hoạt động trong pin. Với những ảnh đó, pin lithium được nhiều người gọi tên thân mật là “dầu mới”.

Do đó, nhu cầu với  lithium dự kiến sẽ tăng 130% vào năm 2025 so với năm 2020. Tuy nhiên, xe điện không phải là nguyên nhân duy nhất cho việc gia tăng  nhu cầu lithium. Năm 2020, xe điện chiếm 39% nhu cầu. Các chuyên gia dự kiến con số này sẽ tăng lên hơn 60% vào năm 2025. 42% còn lại đến từ pin điện tử tiêu dùng, pin lưu trữ năng lượng và một loạt quy trình công nghiệp.

Các công ty phải chạy đua để đảm bảo đủ lithium thô và đã qua xử lý để tăng sản lượng pin tại thị trường nội địa, Keith Phillips, Giám đốc điều hành của Piedmont Lithium, cho biết các OEM và công ty sản xuất pin đang đầu tư hàng chục tỷ USD vào các nhà máy pin. Đó là một sự thay đổi lớn so với chỉ một vài năm trước đây.

Hai hãng xe điện nổi tiếng GM và Tesla gần đây đã công bố kế hoạch xây dựng các nhà máy sản xuất pin dung lượng cao của riêng họ tại thị trường quê nhà.

Nhiều chính phủ cũng đã và đang đưa ra các kế hoạch đầy tham vọng nhằm khử carbon trong nền kinh tế thông qua điện khí hóa hệ thống giao thông công cộng và phương tiện cá nhân.

Nếu những dự đoán của các nhà phân tích thành sự thật, pin lithium sẽ “vượt mặt” động cơ đốt trong và trở thành nguồn năng lượng chính cho các phương tiện giao thông như ô tô và xe tải. Qua đó, nhu cầu lithium sẽ tăng cao hơn trong thập kỷ tới. 

Tình trạng cầu vượt cung đã  khiến giá của loại nguyên liệu này tăng cao trong thời gian gần đây. Theo Bloomberg, giá kim loại này đã tăng 280% trong năm ngoái. Trong quý đầu tiên, giá của nhiều kim loại đã tăng hơn gấp đôi. Còn theo Fortune, chỉ riêng giá lithium đã tăng 438% trong năm nay.

Sự tăng vọt về giá cả này đã được một số người trong ngành sản xuất lithium dự đoán từ lâu, nhưng vẫn gây lo ngại cho những người sử dụng lithium trong sản xuất các mặt hàng.

Mặc dù lithium không phải nguyên liệu hiếm, nhưng việc khai thác nó lại tốn kém, yêu cầu sử dụng các phương pháp đắt tiền. Điều này cũng gia tăng rào cản gia nhập đối với các nhà đầu tư. Nghiêm trọng hơn, do quy mô của ngành tương đối nhỏ, giá cả dễ bị ảnh hưởng bởi tình trạng thiếu và cung vượt cầu.

Bên cạnh đó, giá của nguyên liệu này cũng bị ảnh hưởng do lệnh cấm xuất khẩu kéo dài một tháng của Indonesia vào tháng đầu năm. Qua đó tăng chi phí cho các ngành sử dụng nhiều năng lượng ở Trung Quốc, dẫn đến việc ngừng sản xuất vào mùa đông.

Quy mô thị trường xe điện toàn cầu được dự đoán sẽ đạt 823,7 tỷ USD giá trị vào năm 2030, do giá nhiên liệu tăng, nhu cầu về phương tiện tiết kiệm nhiên liệu và điều tiết khí hậu ngày càng tăng.

Các quốc gia nỗ lực đảm bảo an ninh nguồn cung lithium

Nhu cầu về lithium tăng cao khiến nguồn cung có nguy cơ cạn kiệt và để tránh tình trạng cạn kiệt  nguyên liệu, các quốc gia đã đưa ra nhiều biện pháp nhằm đảm bảo an ninh lithium.

Năm 2020, các mỏ lithium lớn nhất thế giới được tìm thấy ở Nam Mỹ và Australia và Trung Quốc đứng thứ ba về sản xuất lithium trên toàn thế giới.

Mặc dù đất nước tỷ dân chỉ sở hữu khoảng 7,9 tỷ tiền gửi lithium trên toàn thế giới. Nhưng chính quyền Bắc Kinh đã đầu tư gần 60 tỷ USD cho phép quốc gia này phát triển một chuỗi cung ứng lithium mạnh mẽ. Ngoài ra, Trung Quốc cũng sở hữu gần 82% trữ lượng than chì trên toàn thế giới. Điều này theo sau hơn 60 tỷ USD đầu tư vào ngành công nghiệp lithium của Trung Quốc trong hơn một thập kỷ, so với các khoản đầu tư ở châu Âu và Bắc Mỹ bị tụt hậu.

Ngoài Trung Quốc, Mỹ cũng thúc đẩy lập pháp để tạo ra một khu dự trữ đất hiếm chiến lược vào năm 2025 và phát triển các nguồn trong nước. Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ (USGS), 80% kim ngạch nhập khẩu đất hiếm của Mỹ trong năm 2019 là từ Trung Quốc.

Vào ngày 31/3 vừa qua, Tổng thống Mỹ Joe Biden tuyên bố viện dẫn Đạo luật Sản xuất Quốc phòng thời Chiến tranh Lạnh để đảm bảo lithium sẽ được cung cấp trong nước; viện dẫn sự phụ thuộc vào các nguồn nước ngoài của các nguồn tài nguyên này là mối quan ngại về an ninh quốc gia.

Phát biểu này diễn ra sau một loạt các sáng kiến nhằm tăng sản lượng khai thác dầu khí trong nước và mở các mỏ đất hiếm mới một cách nhanh chóng, bao gồm khoản đầu tư 750 triệu USD để mở rộng các hoạt động khai thác hiện có.

Canada, mới đây, cũng đã công bố kế hoạch chi 3,2 tỷ USD nhằm tìm cách tăng trưởng sản xuất nội địa của lithium và các khoáng chất chiến lược khác như một phần của nỗ lực gia nhập nguồn cung xe điện toàn cầu.

Tổng thống Mexico Andres Manuel López Obrador cũng cảnh báo rằng nếu một cải cách của Quốc hội về năng lượng không được thông qua. Ông sẽ sử dụng phán quyết của Tòa án tối cao để thông qua luật mới về năng lượng điện nhằm tăng cường giám sát và kiểm soát của chính phủ, đồng thời loại bỏ các nhượng bộ khai thác đối với lithium. Thông báo này được đưa ra nhiều năm sau khi một công ty Canada phát hiện ra mỏ lithium lớn nhất thế giới ở Mexico vào năm 2018.

Nước xuất khẩu lithium lớn nhất thế giới với hơn 46% dự trữ lithium toàn cầu Australia cũng báo cáo rằng lần đầu tiên gần với việc tinh chế lithium cấp pin. Đất nước này chưa bao giờ tinh chế lithium trong nước, với động thái mới nhất được các chuyên gia trong ngành hoan nghênh như những bước đầu tiên để cân bằng 80% tỷ lệ nắm giữ lithium tinh chế của Trung Quốc trên toàn thế giới.

Các nhà hoạch định chính sách Trung Quốc đã phản ứng với giá lithium tăng đột ngột bằng cách tiếp nhận các tác nhân thị trường trong hai ngày nhằm nỗ lực tìm giải pháp cho tình trạng khan hiếm đang diễn ra. Tại sự kiện này, Bộ Công nghiệp và Công nghệ Thông tin Trung Quốc đã kêu gọi "một sự trở lại hợp lý" đối với giá lithium bình thường.

Tương lai của sản xuất lithium

Về mặt thương mại, lithium chủ yếu thu được từ các mỏ quặng khoáng sản hoặc các mỏ nước muối ngầm. Một số dự án lớn về lithium chịu trách nhiệm cho việc sản xuất lithium hiện tại bao gồm 5 cơ sở khai thác khoáng sản ở Australia, 2 cơ sở sản xuất nước muối và một cơ sở khai thác khoáng sản ở Trung Quốc và 2 cơ sở sản xuất nước muối ở Chile và Argentina.

Với nhu cầu gia tăng đối với lithium, các dự án lithium mới hiện đang phát triển mạnh mẽ ở các quốc gia có trữ lượng và tài nguyên đáng kể về kim loại phổ biến. Các quốc gia này bao gồm Mỹ, Zimbabwe, Canada, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha, Phần Lan và Australia.

Theo các chuyên gia, do việc sử dụng ô tô điện, nhu cầu lithium ngày càng tăng và kim loại này sẽ có lãi trong vài năm tới, đồng thời góp phần chống lại khí thải ô nhiễm và biến đổi khí hậu.