Phân loại thất nghiệp trong nền kinh tế vĩ mô

Khái niệm thất nghiệp

Thất nghiệp là một từ Hán - Việt, nó mang ý nghĩa là “mất việc” hay “không có việc”. Bởi “thất” là mất hoặc không có, “nghiệp” là nghề nghiệp, công việc. Từ có ý nghĩa tương đương với nó trong tiếng Anh là “unemployment”. Tóm lại, thất nghiệp tức là không có việc làm, đây là cách giải thích ngắn gọn, đơn giản và dễ hiểu nhất cho khái niệm thất nghiệp.

Còn nếu muốn phân tích một cách chi tiết và cụ thể nhất thì thất nghiệp là từ chỉ trường hợp có những người ở trong độ tuổi lao động hay có khả năng lao động, có nhu cầu việc làm. Nhưng họ lại rơi vào tình trạng không có việc làm, không có doanh nghiệp, tổ chức nào tuyển dụng và sử dụng sức lao động của họ. 

Phân loại thất nghiệp

Sau khi đã nắm được khái niệm của thất nghiệp, tiếp đó chúng ta cùng đi phân loại thất nghiệp. Nhìn chung, thất nghiệp được chia ra thành các hình thái khác nhau và chúng ta - những người lao động nên nắm được những thông tin cơ bản về nó.

Phân loại theo lý do

Phân loại theo lý do thì thất nghiệp chia ra làm 4 kiểu bao gồm:

• Mất việc: người lao động bị cơ quan, doanh nghiệp hay tổ chức nào đó cho thôi việc vì nhiều lý do khác nhau. Và sau đó họ rơi vào tình trạng thất nghiệp.
• Bỏ việc: Đây là một hình thức thôi việc do bản thân người đó chủ động xin nghỉ việc với nhiều nguyên nhân, điển hình như: không hài lòng với đơn vị, cơ quan,... mà mình đang làm việc.
• Nhập mới: lao động mới của thị trường nhưng vẫn chưa tìm được việc làm.
• Tái nhập: chỉ lao động đã rời khỏi thị trường lao động trước đó, nhưng hiện muốn đi làm trở lại. Tuy nhiên họ lại tìm được một vị trí phù hợp với mình.

Phân loại theo tính chất

Không chỉ được phân loại theo lý do, thất nghiệp còn được phân loại dựa theo tính chất với 2 loại khác nhau như sau:

• Thất nghiệp tự nguyện - Voluntary Unemployment
• Thất nghiệp không tự nguyện - Involuntary Unemployment

Phân loại theo nguyên nhân

Dựa theo nguyên nhân thì thất nghiệp được chia thành 2 loại đó là thất nghiệp tự nhiên và thất nghiệp chu kỳ. Nhưng mỗi loại thất nghiệp này lại tiếp tục được chia ra thành các loại nhỏ khác như sau:

Thất nghiệp tự nhiên

Thất nghiệp tự nhiên trong tiếng Anh là Natural Unemployment. Đây là mức thất nghiệp phổ biến của mọi nền kinh tế. Loại thất nghiệp này thường không mất đi vĩnh viễn mà sẽ luôn tồn tại trong xã hội. Thậm chí, khi thị trường lao động bình ổn thì nó cũng sẽ không mất đi.

Loại thất nghiệp này gồm những loại như:

• Thất nghiệp tạm thời/thất nghiệp ma sát: xuất hiện khi người lao động thay đổi việc làm và bị thất nghiệp trong khoảng thời gian ngắn (từ lúc họ bỏ công việc cũ cho tới khi họ tìm được một công việc mới).
• Thất nghiệp cơ cấu: đây là một dạng thất nghiệp trong dài hạn, xuất hiện do tình trạng suy giảm của một số ngành hay do quy trình sản xuất đã có sự thay đổi. Điều này làm cho người lao động không thể thích nghi được. Vậy nên họ buộc phải tìm đến những ngành nghề khác hay địa phương khác để tìm kiếm cho mình một công việc.
• Thất nghiệp thời vụ: Những công việc như làm part time dịp hè hoặc là giải trí theo mùa như công viên nước, trượt băng,... thường chỉ kéo dài trong một khoảng thời gian cố định trong năm. Khi qua đoạn thời gian này thì người làm những công việc trên sẽ bị thất nghiệp.

Thất nghiệp chu kỳ

Thất nghiệp chu kỳ (cyclical unemployment) là một mức thất nghiệp tương đương với từng giai đoạn khác nhau trong chu kỳ kinh tế. Nguyên nhân nảy sinh ra loại thất nghiệp này do là trạng thái tiền lương cứng nhắc. Tuy nhiên dạng thất nghiệp này không tồn tại vĩnh viễn, mà có thể biến mất đi nếu có đủ những điều kiện tiên quyết.

Thông thường, thất nghiệp chu kỳ được chia ra làm 2 dạng khác nhau:

• Thất nghiệp chu kỳ cao xảy ra trong thời kỳ nền kinh tế suy thoái.
• Thất nghiệp chu kỳ thấp xuất hiện trong điều kiện nền kinh tế phát triển mở rộng.

Ảnh hưởng của thất nghiệp tới kinh tế - xã hội

Thất nghiệp là tình trạng đem đến vô số những tác hại xấu cho nền kinh tế và cho xã hội của chúng ta. Một số tác động chính như sau:

Ảnh hưởng tới sự tăng trưởng kinh tế

Khi thất nghiệp xảy ra cũng đồng nghĩa với việc rằng lực lượng lao động đang trong tình trạng bị lãng phí và họ không sử dụng lao động đúng cách. Sức lao động bị lãng phí sẽ gây tổn thất nặng nề tới nền kinh tế. Đặc biệt nếu tình trạng này cứ tiếp tục tăng cao thì nền kinh tế làm sao có thể phát triển được? Ngoài ra, tình trạng này tăng lên cũng là dấu hiệu cho thấy sự suy thoái kinh tế. Đây được coi là nguyên nhân chính gây nên tình trạng lạm phát.

Ảnh hưởng tới thu nhập và đời sống của người lao động

Không chỉ ảnh hưởng tới nền kinh tế, thất nghiệp còn tác động trực tiếp và nặng nề tới người lao động. Khi không có việc làm đồng nghĩa với sự thật rằng họ sẽ không có thu nhập. Không có tiền trong tay sẽ xảy ra tình trạng đói kém và suy giảm sức khỏe, tinh thần.

Nếu bất cứ người nào trong gia đình không tạo ra thu nhập sẽ trở thành gánh nặng cho những thành viên còn lại. Cha mẹ không có công ăn việc làm ổn định thì con cái sẽ không có cái ăn, đói kém, không được đi học và thậm chí cũng sẽ chẳng được ai chăm lo cho sức khỏe của chúng.

Gây ảnh hưởng tới trật tự xã hội

Thất nghiệp là một trong những nguyên nhân trực tiếp khiến cho xã hội bất ổn. Người lao động khi không có việc làm dễ sinh ra tâm lý bất mãn. Sau đó, họ sẽ tiến hành biểu tình khiến sự yên bình thường ngày mất đi, ảnh hưởng tới trật tự an toàn xã hội. Nhiều người thất nghiệp có thể trở thành trộm cắp hay đi theo con đường mại dâm. Tất cả cũng chỉ vì cái đói, rơi vào đường cùng và vì “đói ăn vụng, túng làm liều”.

Lời kết

Trên đây chúng tôi đã chỉ ra những tác hại xấu mà thất nghiệp gây nên cho bản thân người lao động, cho nền kinh tế và cho cả xã hội cũng như phân loại thất nghiệp. Vậy chúng ta hãy cố gắng hơn từng ngày để bản thân không rơi vào tình trạng thất nghiệp. Mỗi chúng ta cần không ngừng cố gắng học hỏi kiến thức, kỹ năng để tìm kiếm cho mình một công việc yêu thích.