Động thái của Fed khi lạm phát đang bắt đầu hạ nhiệt

Bài học từ Paul Volcker

Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) trong ngày 27/7 vừa qua đã tăng lãi suất thêm 75 điểm cơ bản. Đây là lần thứ hai liên tiếp Fed tăng lãi suất nhằm khống chế lạm phát đang cao kỷ lục. Nhưng khác với đợt tăng đầu tiên vào tháng 6, kinh tế Mỹ giờ đây đang có dấu hiệu suy thoái.

Thông thường, trong thời kỳ suy thoái Fed sẽ không tăng lãi suất. Tuy nhiên, trong bối cảnh chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 6 tăng 9,1% so với cùng kỳ năm trước thì việc ngân hàng trung ương Mỹ tăng lãi suất là có cơ sở.

Vào đầu những năm 1980, Fed cũng đã phải đối mặt với một quyết định khó khăn tương tự dưới sự chủ trì của cựu Chủ tịch Paul Volcker, theo tờ Wall Street Journal gợi nhắc.

Qua hai cuộc suy thoái liên tiếp của cựu chủ tịch Volcker, quyết tâm giữ vững chính sách tiền tệ thắt chặt đã giúp chấm dứt tình trạng lạm phát tăng cao dai dẳng và trở thành tiền đề cho nhiều thập kỷ tăng trưởng mà không phải lo lắng về áp lực giá cả.

Nhiều chuyên gia cũng đưa ra ý kiến cho rằng, Chủ tịch Jerome Powell cũng nên can đảm như vậy. Bởi chính bản thân ông Powell cũng thường xuyên nhắc đến Paul Volcker. Trong bài phát biểu hồi tháng 5, ông nói: “Ông Volcker có đủ can đảm để thực hiện những gì mình nghĩ là đúng đắn”.

Tuy nhiên, nếu nói Volcker chỉ hành động dựa trên lòng can đảm thì chưa được chính xác. Vì ông là một nhà tiền tệ học, bản thân chịu ảnh hưởng rất lớn từ nhà kinh tế học Milton Friedman, người đã đoạt giải Nobel vào ba năm trước khi Volcker trở thành người cầm trịch Fed.

Volcker từng viết trong cuốn tự truyện của mình: “Tôi đánh giá cao các lập luận cơ bản của Friedman về ý nghĩa quan trọng của cung tiền đối với lạm phát”. Khi Volcker lên làm Chủ tịch Fed, ông cũng có quan điểm: “làm rõ ràng việc kiểm soát cung tiền chính là bước quan trọng cho cuộc chiến chống lạm phát”.

Friedman đã dạy Volcker rằng: “Lạm phát dù ở đâu vẫn luôn luôn là một hiện tượng tiền tệ”. Còn đối với ông Powell, lạm phát đi từ “hiện tượng nhất thời” sang “hiện tượng chuỗi cung ứng”, “hiện tượng Ukraine” và giờ là “hiện tượng phía cầu”.

Quan hệ cung tiền - lạm phát

Trong bối cảnh đại dịch Covid diễn biến phức tạp, mối quan hệ giữa tăng trưởng cung tiền được đo bằng M2 và lạm phát sau khi cung tiền phình to là gần như tương quan về mặt thống kê, với độ trễ khoảng 13 tháng.

Sau cuộc suy thoái do ảnh hưởng của Covid vào tháng 4/2020, tăng trưởng cung tiền M2 bắt đầu mạnh lên đồng thời CPI lõi (không tính giá lương thực và năng lượng) bắt đầu tăng tốc vào tháng 5/2021, tức là sau đó 13 tháng.

Vào tháng 2/2021, tăng trưởng cung tiền M2 đạt đỉnh lịch sử với mức tăng 27% và vào 13 tháng sau tức 3/2022, CPI lõi đã đạt đỉnh. Tuy nhiên, kể từ đỉnh tương ứng, tăng trưởng cung tiền M2 và CPI lõi đều giảm dần vào mỗi tháng.

Bài học mà Friedman dạy cho Volcker cũng đã được 40 năm, các kinh nghiệm đã chứng minh rằng, lạm phát vẫn là một hiện tượng tiền tệ. Tuy nhiên, tất cả những điều đó chỉ cho chúng ta biết nguyên nhân nào đã gây ra lạm phát cao kỷ lục như hiện nay, chứ không bàn đến nguyên nhân khiến cung tiền tăng nhanh.

Hiện tại, Chủ tịch Jerome Powell đang bị đặt vào một tình thế khá khôi hài. Khi ông là người chịu trách nhiệm trong việc khống chế lạm phát, nhưng Fed lại không phải là tác nhân khiến cung tiền tăng trưởng vượt mức.

Theo Wall Street Journal chia sẻ, công chúng Mỹ nên đổ lỗi cho Quốc hội. Bởi từ khi đại dịch bùng phát, khoảng 6.000 tỷ USD đã được các nhà lập pháp chi cho các chương trình kích thích phát triển kinh tế, trợ cấp thất nghiệp, phát tiền mặt,…

Tất cả mọi thứ đều đổ dồn vào tài khoản ngân hàng của người dân. Nhưng đây lại là một phần của cung tiền M2. Vậy nên, trong cùng giai đoạn, cung tiền M2 đã giúp tăng tương ứng khoảng 6.000 tỷ USD.

Nhưng tất cả những việc làm trên đều không liên quan đến Ngân hàng trung ương Mỹ, ngoại trừ ở một khía cạnh nào đó. Ông Powell trước đó cũng đã từng nhiệt tình ủng hộ cho cả ba gói kích thích tài khóa của Quốc hội.

Fed chỉ cần ngồi im

Vào tháng 2/2021, đạo luật Giải cứu người Mỹ (American Rescue Act) được ban hành. Đây là gói kích thích lớn nhất nhưng lại ít cần thiết nhất. Tuy nhiên, nó cũng là gói cứu trợ cuối cùng. 

Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC) trong thông cáo gửi đi sau cuộc họp nhận định rằng: “những số liệu dự báo về chi tiêu và sản xuất gần đây đã đi xuống”.

Tính đến thời điểm hiện tại, chính phủ Mỹ chưa đưa ra thêm bất cứ kế hoạch nào khác. Vậy nên bất kể Fed có làm gì đi chăng nữa thì tăng trưởng cung tiền có thể vẫn sẽ quay về mức trước đại dịch.

Theo dữ liệu gần nhất được công bố trong tháng 5, tăng trưởng cung tiền M2 chỉ ở mức 6,6%. Con số này thấp hơn con số ngay trước thềm đại dịch. Lạm phát lõi sẽ lùi về mức 2,3% trong 13 tháng tới, tức vào tháng 6/2023 nếu mối tương quan giữa M2 và lạm phát vẫn tiếp tục.

Như lời Milton Friedman nói nếu lạm phát là một hiện tượng tiền tệ thì chắc chắn áp lực lên giá cả sẽ hạ nhiệt. Nhưng lập luận này lại có vẻ quá lạc quan và lý tưởng đến mức khó có thể chấp nhận.

Trong tháng 6 và đầu tháng 7 vừa qua, giá xăng dầu và thực phẩm đã giảm đáng kể. Vậy nên, trong báo cáo CPI tháng 7 (được công bố vào giữa tháng 8), lạm phát sẽ dần hạ nhiệt và thậm chí còn có thể giảm phát nhẹ. Báo cáo CPI tháng 8 được công bố ngay trước cuộc họp tháng 9 của Fed, cũng có thể tiếp nối đà giảm.

Wall Street Journal nhấn mạnh, khi tăng trưởng cung tiền sụp đổ thì kỳ vọng lạm phát trên thị trường tài chính lẫn trong các khảo sát người tiêu dùng cũng theo đó mà giảm xuống. 

Vậy nên, nếu Fed không tăng lãi suất thêm 75 điểm cơ bản vào ngày 27/7 thì có lẽ Friedman và Volcker sẽ hết lời khen ngợi. Tuy nhiên, Fed đã quyết định tăng lãi suất và đây nên là lần tăng cuối cùng.