Dầu ăn - Cú sốc lương thực mới khiến châu Á sốt sắng, thị trường “chao đảo” chẳng kém gì dầu thô

Theo Nhịp sống kinh tế, quốc gia xuất khẩu dầu ăn lớn nhất thế giới là Indonesia sẽ cấm xuất khẩu mặt hàng ngày từ ngày 28/4. Nguyên nhân là do các cuộc biểu tình trên đường phố vì tình trạng thiếu hụt trong nước vì chi phí thực phẩm tăng cao. Động thái này khiến nguồn cung dầu thực vật bị bóp chặt, vốn đã eo hẹp. Hơn nữa, nó còn khiến tác động của tình trạng Nga tấn công Ukraine trở nên trầm trọng thêm. Thị trường dầu thực vật rơi vào hỗn loạn.

Indonesia chiếm ⅓ xuất khẩu dầu ăn trên toàn cầu. Quyết định của nước này sẽ khiến thị trường thêm bất ổn khi đối mặt với thị trường từ Ai Cập, Tunisia hay Sri Lanka. Ở các nước phát triển. giá các mặt hàng tại siêu thị cũng có thể tăng mạnh.

Một trong những mặt hàng chủ lực đa năng, được sử dụng trong hàng nghìn sản phẩm từ thực phẩm, đồ chăm sóc cá nhân đến nhiên liệu sinh học là dầu cọ. Do hạn hán và thiếu lao động, giá dầu ăn đã bị giảm. Tuy nhiên, sau đó, có tới khoảng 80% lượng dầu hướng dương xuất khẩu toàn cầu đã bị chao đảo do cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine bùng phát. Điều này thúc đẩy dầu cọ, dầu đậu nành, trở thành lựa chọn thay thế và đẩy giá lên mức cao đột biến. 

Thị trường Ấn Độ

Ấn Độ phải đối mặt với lạm phát tiếp tục tăng mạnh. Nước này là nhà nhập khẩu dầu cọ, đậu nành và dầu hướng dương hàng đầu thế giới. Tại New Delhi, giá dầu ăn nội địa tăng từ 12% đến 17% từ khi cuộc chiến tại Ukraine nổ ra. Bên cạnh việc bãi bỏ thuế nhập khẩu, chính phủ nước này cũng nỗ lực hạn chế việc tích trữ dầu ăn. Tuy vậy, tình hình hạ nhiệt có thể như không khả quan.

Theo Prabhudas Lilladher - công ty dịch vụ tài chính này cho hay chi phí và lợi nhuận của một vài doanh nghiệp tiêu dùng sẽ bị ảnh hưởng bởi động thái cấm xuất khẩu dầu ăn của Indonesia. Nestel, ITC, Unilever sẽ nằm trong số những công ty bị tác động trực tiếp, đặc biệt thể hiện rõ ở các sản phẩm như mì, khoai tây chiên, bánh quy, bánh ngọt, hay các món tráng miệng đông lạnh. 

Chủ tịch Hiệp hội các nhà chiết xuất dung môi của Ấn Độ, Atul Chaturvedi, cho biết: “Lạm phát sẽ tăng cao nếu lệnh cấm được thực hiện một cách chặt chẽ. Dù nhu cầu có thể thay đổi nhưng chuỗi cung ứng dầu ăn vẫn bị hạn chế”.

So với các loại dầu khác, người Ấn ưa thích dầu cọ hơn vì nó có thể trộn dễ dàng với thực phẩm khác và cũng có giá rẻ hơn. So sánh với các lựa chọn thay thế, sản phẩm này cũng để được lâu hơn, giúp tiết kiệm chi phí sử dụng về lâu dài, nhất là với nhà hàng hay khách sạn thường mua số lượng lớn. Trong các bữa ăn phục vụ ở nhiều lễ hội lớn của đất nước, dầu ăn còn đặc biệt giữ vai trò rất quan trọng.

Thị trường Malaysia

Đối với Malaysia - quốc gia sản xuất dầu cọ lớn thứ 2 toàn cầu, lệnh cấm xuất khẩu là con dao 2 lưỡi. Những người làm đồn điền ở đây có thể có lợi nhuận từ doanh số bán hàng tăng lên và lợi nhuận nhờ mức giá tăng kỷ lục. Doanh thu của Malaysia có thể ghi nhận đà tăng mới.

Vào thứ 2 ngày 25/4, các công ty bao gồm  Kuala Lumpur Kepong, Boustead Plantations, IOI Corporation và Sime Darby Plantation đã ghi nhận mức giá tăng cao. Trong khi các công ty cùng ngành ở Indonesia lại sụt giảm. Sau khi có tin tức về lệnh cấm, giá dầu cọ kỳ hạn lập tức tăng tới 7%.

Dẫu vậy, chi phí hạt có dầu cao hơn sẽ ảnh hưởng lan tỏa khắp nền kinh tế. Lạm phát lương thực của Malaysia đã đạt đỉnh trong 5 năm. Để hấp thu chi phí cao hơn của sản phẩm dầu cọ, chính phủ cũng sẽ phải cung cấp nhiều trợ cấp hơn. Lệnh cấm cũng khiến việc nhập khẩu dầu cọ của Malaysia bị hạn chế, vốn chủ yếu từ Indonesia và nguồn cung bị bóp nghẹt, nhất là đối với nhà máy lọc dầu.

Khi tình trạng thiếu lao động có thể bắt đầu giảm bớt từ tháng tới, rất có thể Malaysia cũng phải vật lộn để bảo đảm nguồn cung cho nhu cầu toàn cầu vì lệnh cấm của Indonesia. Trên tổng số nguồn cung dầu cọ thế giới, Malaysia chiếm khoảng 1/3 , trong khi thị trường Indonesia chiếm khoảng 60%.

Trung Quốc

Trung Quốc đã mua 4,7 triệu tấn dầu cọ từ Indonesia. Nước này cũng là một nhà nhập khẩu dầu ăn lớn khác của quốc gia Đông Nam Á vào năm ngoái, chiếm hơn 70% tổng kim ngạch nhập khẩu. Trong năm nay, do giá cao hơn và việc phong tỏa nghiêm ngặt theo biện pháp Zero Covid đã khiến việc mua hàng của Trung giảm đi. Đợt phong tỏa cũng đã làm ảnh hưởng đến nhu cầu toàn cầu.

So với dầu cọ, Trung Quốc phụ thuộc nhiều hơn vào dầu đậu nành nhập khẩu. Người dân nước này cũng dầu dùng để nấu ăn và làm bột thức ăn cho gia súc.

Chính phủ Trung Quốc sẽ có những khó khăn khi tìm cách kiểm soát lạm phát do lệnh cấu xuất khẩu dầu ăn của Indonesia. Trong khi đó, rủi ro gia tăng, lạm phát tiêu dùng tương đối giảm, sự gián đoạn nguồn cung do có liên quan đến Covid. 

Indonesia

Chính sách mới này có thể sẽ mang lại hiệu quả dự kiến trong thời gian tới. Dự kiến, giá dầu ăn trong nước giảm đi do 60% sản lượng dầu cọ của Indonesia được xuất khẩu nước ngoài.

Citigroup Inc. cho biết nếu giá dầu ăn quay trở lại mức đầu năm 2021 và rồi ổn định, lạm phát được kỳ vọng giảm đi. Thêm nữa, nó có thể làm giảm dự báo lạm phát của ngân hàng trong năm nay tới 0,5 điểm phần trăm.

Dẫu vậy, mức tăng này có thể được đền bù bởi những tác động không có lợi đến từ những phương án khác như giá đậu tương tăng. Đây là một loại cây thay thế được cho dầu cọ. Indonesia cũng nhập khẩu hạt có dầu cho sản phẩm như đậu hũ và đậu phụ.