Cú sốc năng lượng khiến nhiều nước nghèo đối mặt với khó khăn

Theo Nhịp sống kinh tế, hoá đơn nhiên liệu cao hơn đang làm trầm trọng thêm nạn lạm phát ở nhiều quốc gia vốn đang phải chật vật với giá lương thực tăng cao.

Nhiều yếu tố kết hợp hiện đang dẫn tới tình trạng bất ổn và phản đối từ người dân. Sri Lanka, Lào, Nigeria và Argentina hiện đang nằm trong số những nền kinh tế mới nổi ở châu Á, châu Phi và châu Mỹ Latin mà người dân đã phải xếp hàng dài tại một số trạm đổ xăng trong nhiều tuần qua vì tình trạng thiếu nhiên liệu.

Nhiều chính phủ hiện đang phải đối mặt với tình thế tiến thoái lưỡng nan giữa việc tăng thêm trợ cấp hoặc giảm thuế hoặc cho phép giá nhiên liệu tăng và gây thêm nguy cơ tức giận của người tiêu dùng và những doanh nghiệp không đủ khả năng chi trả.

Bất ổn tại một số thị trường mới nổi

Virendra Chauhan, người đứng đầu công ty tư vấn Energy Aspects có trụ sở tại Singapore cho biết rằng: "Chúng ta có thể thấy vô cùng nhiều bất ổn khi những nền kinh tế mới nổi nhạy cảm hơn với giá nhiên liệu. Mặc dù trong lịch sử, hầu như mọi quốc gia đều dựa vào trợ cấp nhiên liệu để có thể xoa dịu người dân nhưng do gánh nặng nhập khẩu ngày càng lớn cho nên khó có thể duy trì được những trợ cấp này".

Cuộc khủng hoảng chủ yếu là kết quả kết hợp của sự phục hồi nhu cầu sau đại dịch và những lệnh trừng phạt đối với Nga và điều này đã làm gián đoạn dòng chảy năng lượng toàn cầu và đặc biệt là tới châu Âu.

Được biết, giá dầu Brent hiện đang được giao dịch gần 120 USD/thùng, cao hơn tới khoảng 70% so với giá trung bình vào năm 2021 sau khi Ả Rập Xê Út báo hiệu về niềm tin về nhu cầu và Goldman Sachs Group dự đoán thị trường dầu sẽ thắt chặt hơn khi Trung Quốc thoát ra được khỏi tình trạng đóng cửa.

Sri Lanka hiện đang tìm kiếm sự trợ giúp từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) bị sa sút trong cuộc khủng hoảng kinh tế lớn nhất, Trung Quốc, Nhật Bản và Ấn Độ để thanh toán cho việc nhập khẩu nhiên liệu khi nguồn cung trong nước cạn kiệt. Các hãng hàng không bay tới nước này đã được yêu cầu mang đủ nhiên liệu máy bay cho chuyến trở về hoặc đổ xăng ở nơi khác.

Lạm phát gia tăng và giá nhiên liệu đang đẩy Pakistan vào một cuộc khủng hoảng kinh tế tương tự và nước này hiện cũng đang tìm kiếm một gói cứu trợ từ IMF, nhưng IMF khẳng định chính phủ đang tăng giá nhiên liệu để có thể đảm bảo được một thoả thuận.

Bên cạnh đó, những ngân hàng nước ngoài đã ngừng cung cấp thêm tín dụng thương mại cho nhập khẩu dầu. Pakistan hiện đang yêu cầu Qatar cung cấp thêm những lô hàng khí đốt tự nhiên hoá lỏng theo hợp đồng dài hạn hiện có của nước này vì tình trạng thiếu nhiên liệu đang tiếp tục diễn ra và tình trạng mất điện vẫn đang tiếp diễn.

Tại Đông Nam Á, Myanmar và Lào cũng đang phải đối mặt với tình trạng thiếu xăng và dầu diesel, theo báo cáo của những phương tiện truyền thông địa phương. Tại Myanmar, việc tiếp cận với đồng đô la bị hạn chế đã khiến nhiều người mua không thể thanh toán cho hàng nhập khẩu.

Tại Lào, có những hàng dài người dân đã xếp hàng ngoài những trạm xăng dầu vào tháng trước khi quốc gia này đang phải vật lộn để có thể đảm bảo đủ nhiên liệu từ nhiều nhà cung cấp hiện có tại Thái Lan và Việt Nam.

Châu Phi đang chịu ảnh hưởng đặc biệt nghiêm trọng, những quốc gia như Kenya, Senegal, Nam Phi và thậm chí là cả Nigeria sản xuất dầu đều báo cáo tình trạng thiêu nhiên liệu. Nhiều hãng hàng không hoạt động tại một số khu vực của lục địa này đã phải huỷ chuyến bay hoặc đổ đầy nhiên liệu máy bay ở những nơi khác.

Được biết, một phần của vấn đề này nằm ở nhu cầu đang tăng cao trở lại do đại dịch ở những quốc gia phát triển và đặc biệt là khi mùa lái xe mùa hè tại Bắc bán cầu sắp bắt đầu.

Theo Cơ quan Thông tin Năng lượng (EIA), dự trữ xăng dầu trong tháng 5 tại khu vực New York đã giảm xuống mức thấp nhất kể từ năm 2017.

Bên cạnh đó, sự gia tăng về nhu cầu lại không tỷ lệ thuận với sự gia tăng về công suất lọc dầu. Trong thời gian diễn ra đại dịch, khi nhu cầu suy giảm, hoạt động tại nhiều nhà máy lọc dầu ở nhiều nước như Phillipines, Australia, New Zealand và Singapore đã suy giảm nhiều và hàng tồn kho giảm. Hiện nay, những nhà máy lọc dầu đang chạy đua để có thể xây dựng lại hàng tồn kho.

Áp lực khi mua dầu giá rẻ của Nga

Vấn đề đối với nhiều quốc gia là tìm ra được nguồn dầu thô, với việc những quốc gia giàu có hiện đang mua nguồn cung từ những nguồn truyền thống như Trung Đông, một số quốc gia hiện đang phát triển đang muốn mua dầu giá rẻ của Nga, bất chấp những lệnh trừng phạt của Mỹ và châu Âu.

Nhà phân tích dầu khí cao cấp của Fitch Solutions, Peter Lee cho biết rằng: "Giảm giá mạnh đối với dầu Nga hoàn toàn từ quan điểm giá cả là điều hấp dẫn đối với một số thị trường trên thế giới".

Trong tháng trước, một khối lượng lớn dầu Nga hướng tới Ấn Độ và Trung Quốc. Đồng rupee của Sri Lanka đã giảm gần 44% trong năm nay so với đồng đô la Mỹ, trong khi đó đồng rupee của Pakistan giảm tới hơn 11%.

Nam Phi là một trong những quốc gia đang tạm thời giảm thuế nhiên liệu, tuy nhiên những người lái xe ô tô ở nước này hiện đang phải đối mặt với việc giá nhiên liệu tăng gần 80% kể từ mức thấp do đại dịch năm 2020 gây ra.

Indonesia đã tuyên bố trong tháng trước sẽ tăng chi tiêu nhà nước khoảng 27 tỷ USD trong năm nay, một phần để có thể chi trả cho mức trợ cấp nhiên liệu tăng vọt lên 56%.