Con đường đến với nhà ở xã hội của người lao động vẫn còn quá xa vời

Chia sẻ với Nhadautu.vn, chị Thúy Hạnh, công nhân của một công ty tại Khu chế xuất Tân Thuận (quận 7, TPHCM) cho biết, bản thân chị cũng như đại đa số người lao động, công nhân đều mong muốn có thể tiếp cận nhà ở xã hội (NOXH) một cách nhanh nhất. Với mức lương khoảng 8 triệu đồng/tháng, không được tăng ca trong khi giá cả ngày càng leo thang, cơ hội mua cũng như thuê NOXH đang ngày càng khó khăn.

Thực tế cho thấy, NOXH gắn liền với người lao động. Tuy nhiên, điều kiện mua, thuê mua cũng như cho thuê vô cùng khó khăn. Công nhân mong muốn được vay dễ dàng với lãi suất thấp và thời gian trả lãi dài hơn, nhưng điều này gần như không thể. 

Anh Văn Đức là một công nhân làm việc tại Khu công nghiệp Vĩnh Lộc đã sinh sống và làm việc ở TPHCM được 20 năm. Thu nhập của anh là khoảng 10 triệu đồng/tháng và hiện cả gia đình vẫn đang ở trọ. Gia đình anh có tìm hiểu mua nhà, nhưng mức giá lại ngày càng xa vời. 

Chưa kể, nguồn cung NOXH rất ít khi so sánh với nhà ở thương mại nhưng việc tiếp cận thông tin hay thuê mua vẫn còn hạn chế. Dù có tiếp cận được đi chăng nữa cũng là qua tay người khác.

Liên quan đến vấn đề này, ông Lê Hoàng Châu - Chủ tịch Hiệp hội Bất động sản (BĐS) TPHCM cho biết hiện đang có nhiều điểm nghẽn trong câu chuyện về NOXH, bao gồm cả điểm nghẽn về xác định đối tượng mua NOXH. Ví dụ, chỉ cần đóng thuế thu nhập cá nhân là không thuộc nhóm đối tượng mua NOXH. Thực tế cho thấy, nhiều người lao động đóng thuế thu nhập cá nhân nhưng thu nhập không cao và không đủ điều kiện để mua nhà ở thương mại.

Theo nhìn nhận của chuyên gia bất động sản Nguyễn Hoàng, đối với đối tượng mua NOXH, quy định tại Luật Nhà ở 2014 và Nghị định 100 của Chính phủ đã nêu rõ ràng. Thế nhưng, đa số người có nhu cầu ở thực mua NOXH lại khó đáp ứng được đối tượng và điều kiện; thậm chí còn có tình trạng lách luật, nhiều người dù có nhà nhưng vẫn đăng ký mua NOXH, sau đó chuyển nhượng dưới hình thức ủy quyền, cho thuê…

Vẫn còn nhiều bất cập, vướng mắc

Ông Hoàng cho biết, chương trình NOXH thể hiện tầm quan trọng lớn về mọi khía cạnh cuộc sống, bên cạnh vấn đề nhà ở còn là các vấn đề về an sinh xã hội, chiến lược nhà ở quốc gia, mục tiêu phát triển kinh tế đô thị. Đồng thời, đây còn là một phân khúc vô cùng quan trọng của thị trường BĐS.

Trong những năm qua, chương trình NOXH lại chưa phát huy được tầm quan trọng của mình, việc triển khai thực hiện còn yếu, nhiều bất cập. Năm 2022, nguồn cung NOXH thiếu trầm trọng. Số liệu của Bộ Xây Dựng cho thấy, trong năm 2022 cả nước có 126 dự án nhà ở thương mại mới với 55.732 căn hộ được cấp phép; 9 dự án NOXH được cấp phép mới với quy mô 5.526 căn hộ; 114 dự án với 6.196 căn hộ đã hoàn thành xây dựng cùng với 27 dự án với 8.245 căn hộ đủ điều kiện bán nhà ở hình thành.

Trong giai đoạn 2011-2030, nhu cầu NOXH trên toàn quốc là khoảng 440.000 căn hộ nhưng đến nay mới chỉ đáp ứng được 30%. Tại TPHCM, thành phố thực hiện được 15.000 căn hộ NOXH trong giai đoạn 2015-2020 nhưng vẫn chưa thể đáp ứng được nhu cầu của người dân. Năm ngoái, TPHCM có kế hoạch triển khai xây dựng 10 dự án NOXH với quy mô 6.751 căn hộ nhưng mới chỉ hoàn thành được 1 dự án với 260 căn. Ông Hoàng nhận định, chương trình NOXH đang không đạt được mục tiêu cũng như kỳ vọng của chính phủ, nhu cầu của xã hội. 

Lý giải về việc chậm phát triển của phân khúc NOXH, ông nhấn mạnh vẫn còn một số các vướng mắc và bất cập. Thứ nhất chính là quy hoạch và quỹ đất. Đa số những dự án NOXH nằm rải rác, quy mô nhỏ lẻ và không tập trung, giao thông tiếp cận và tiện ích vẫn chưa được thuận tiện và phù hợp. Một số ít dự án thuộc quy định 20% của dự án thương mại lại gây ra một số bất lợi với chủ đầu tư.

Bất cập thứ hai đến từ quy định và thủ tục pháp lý cho cả chủ đầu tư mà còn các vấn đề thủ tục của người mua. Yếu tố này khiến chủ đầu tư và người mua NOXH đều cảm thấy nản lòng. Chưa kể, thời gian từ khi dự án được phê duyệt, cấp phép cho đến lúc đưa ra thị trường thường vô cùng lâu. 

Thứ ba là vấn đề lợi nhuận. Việc triển khai lâu, thủ tục lằng nhằng trong khi lợi nhuận thấp khiến các chủ đầu tư không mấy mặn mà với NOXH. Thứ tư là chất lượng nhà ở. Hầu hết mọi người đều nghi ngờ chất lượng của NOXH với tâm lý “tiền nào của đó”. 

Thứ năm, nhiều dự án dù được cấp phép NOXH nhưng sau một thời gian lại chuyển sang nhà ở thương mại; chủ đầu tư sẵn sàng đóng tiền để chuyển đổi mục đích, khiến nguồn cung NOXH vốn đã ít ỏi càng thêm eo hẹp.

Vấn đề thứ sáu là nguồn vốn đầu tư và vay mua. Trên cơ sở Nghị định 100 về NOXH thì nguồn vốn này không thiếu và yếu, thế nhưng việc tiếp cận vốn vay không hề dễ dàng đối với cả chủ đầu tư và người mua NOXH. Ngoài ra, những giới hạn hoặc quy định về tỷ lệ, hệ số rủi ro cho vay BĐS và đặc thù phân khúc NOXH đã khiến nguồn vốn của những ngân hàng dành cho chương trình này thường thiếu đi tính ổn định lâu dài.

Nguyên nhân cuối cùng là thiếu vắng sự tham gia của các ban ngành liên quan, bao gồm công đoàn từ Trung ương đến địa phương, doanh nghiệp nhà nước… Nguyên nhân bởi, một phần NOXH là của an sinh xã hội nhưng lại tuỳ thuộc vào các doanh nghiệp hoạt động kinh doanh vì lợi nhuận.