Cổ nhân dạy “Bảy không đi, tám không về”: Tại sao lại nói như vậy?

Nhiều người nói rằng, câu nói này có nguồn gốc từ người Thổ gia. Một số người nói rằng, câu nói vốn xuất phát từ những điều kiêng kỵ của địa phương. Bảy là 七 – Qi – đồng nghĩa với 氣 – Qi – Khí”, có nghĩa là tang lễ; tám a là 八 đồng nghĩa với 爬 – ba – bò”, có nghĩa là mang lại những điềm gở, điều xấu. 

Dù chưa có bất kỳ cơ sở nào về thông tin này hay ở những địa phương nào có điều kiêng kỵ như thế hay không. Tuy nhiên, điều chắc chắn là câu này mang ý nghĩa giáo dục của người xưa dành cho các thế hệ sau.

“Bảy không đi” có nghĩa là gì?  

Kỳ thực, “bảy không đi” có nghĩa là bạn không thể đi chơi nếu chưa sắp xếp đủ “bảy việc”. Thời xưa, phụ nữ nói chung không được phép ra ngoài. Họ không được phép ra ngoài làm việc, kiếm tiền, không có khả năng sống một mình. Họ phải dựa vào người đàn ông trong gia đình, hay còn gọi là “trưởng gia đình” để hỗ trợ họ. 

Do đó, nhân vật chính trong câu này ám chỉ người “chủ gia đình”. Câu này có nghĩa là, nếu người chủ gia đình muốn đi chơi xa, họ phải thu xếp cuộc sống ở nhà một cách gọn gàng, chu đáo nhất.

Trong câu nói này, “bảy” ở đây chính là bảy thứ mở ra cánh cửa trong cuộc sống, bao gồm: Củi, gạo, dầu, mắm, muối, dấm và trà. Nếu như đi chơi xa mà không có sự sắp xếp thì sẽ gặp rắc rối trong cuộc sống của “thê nhân lão tiểu” ở nhà. 

Thời cổ đại, không có máy bay cũng không có tàu thủy, đường ray cao tốc hay xe lửa và các phương tiện giao thông khác. Bên cạnh việc cưỡi ngựa di chuyển thì người giàu có thể di chuyển bằng xe bò hoặc xe ngựa. Còn những người bình thường hầu như chỉ đi bộ. 

Lấy một ví dụ đơn giản có thể thấy: Phương tiện di chuyển nhanh nhất thời cổ đại là con ngựa thần tốc “tám trăm dặm viễn chinh”. Nói cách khác, một ngày con ngựa chạy nhanh nhất là 800 dặm, tương đương khoảng 400km. Tốc độ này gọi là tốc độ giới hạn. Người bình thường và những trường hợp khẩn cấp nói chung không thể đạt được tốc độ này. 

Ở thời xưa, nếu học sinh ở miền Nam muốn ra miền Bắc thi cử, những học sinh ở xa sẽ phải chuẩn bị cử hành từ trước đó cả nửa năm, thậm chí là cả năm. Một học sinh trước khi đi phải rời sớm khỏi nhà trước đó cả tháng để đề phòng những trường hợp bất trắc có thể xảy ra. Chưa kể, khi đó điều kiện còn nghèo nàn, thú dữ nhiều, trộm cắp nhan nhản. Nếu chẳng may có chuyện gì xảy ra trên đường hoặc chẳng may đổ bệnh thì sẽ không bao giờ quay trở lại được nữa. 

Vì thế, người xưa mới dạy là “Bảy không đi”. Tức là, người chủ gia đình muốn ra ngoài làm việc lớn thì phải thu xếp ổn thỏa cuộc sống gia đình. Họ phải để lại đủ tiền, hẹn ngày về, tìm người lo cho gia đình rồi mới đi. 

“Tám không về” có nghĩa là gì?

Thực tế, bốn ký tự này chính là “tám không trở lại”. Mồng tám này tất nhiên không phải là một ngày bình thường như mồng tám, mười tám, hai mươi tám hay mùng một, cũng không phải là một vài việc trong đời kể trên mà còn có thêm một ý nghĩa sâu xa khác. 

Trong câu nói này, “tám” chỉ tám tiêu chuẩn cần có trong thời cổ đại, bao gồm: “Hiếu, đễ, trung, tín, lễ, nghĩa, liêm, sỉ”. Thời xưa, khi Nho giáo được coi trọng thì tám điều này được coi là mấu chốt của việc đối nhân xử thế. Nếu ai làm không tốt chẳng khác gì khiến tổ tiên phải hổ thẹn. 

Tám tiêu chuẩn này có nghĩa là: Hiếu - tức là hiếu thảo với cha mẹ; Đễ - tức là yêu thương anh em trong nhà, Trung - trung thành với người cai trị, yêu kính, trung thành với bổn phận; Tín - giữ và coi trọng lời hứa; Lễ - tuân theo các quy tắc lễ phép trong mọi việc và không vượt ra ngoài khuôn phép; Nghĩa - chính trực; Liêm - không thể vì lợi mà quên lẽ phải; Sỉ (xấu hổ) - làm việc gì cũng phải có mấu chốt, có một cảm giác xấu hổ. 

Đặc biệt với những người đang gặp khó khăn bên ngoài, nếu có 8 nguyên tắc này họ sẽ được mọi người tôn trọng. Còn nếu có vấn đề với 8 nguyên tắc trên, họ sẽ bị người khác xem thường, không còn mặt mũi trở về quê hương nữa.

Nói chung, ý nghĩa của câu “tám không về” đó là, khi con người ra ngoài làm việc phải tuân thủ được những điều cốt yếu, không nên làm những điều trái với “hiếu, đễ, trung, tín, lễ, nghĩa, liêm, sỉ”. Mỗi con người phải có ý thức làm những điều đúng đắn, xứng đáng với gia đình và tổ tiên, tránh ảnh hưởng đến bản thân và gia đình của mình. 

Kết luận: Câu nói “Bảy không đi, tám không về” có ý chỉ về những điều cần lưu ý khi đi xa hay về nhà. Nói đúng hơn, nếu muốn ra ngoài cần phải thu xếp công việc ở nhà ổn thỏa, hậu phương ổn định mới có thể đi. Khi ra ngoài, phải ghi nhớ những điều cốt yếu và thực hiện, không nên làm những điều sỉ nhục gia đình hay tổ tiên kẻo không còn mặt mũi mà quay trở về. 

Xã hội ngày nay phát triển ngày càng hiện đại, câu nói “Bảy không đi, tám không về” vẫn còn giữ được hầu hết giá trị, đáng để mọi người chiêm nghiệm và học hỏi. Đó chính là những lời dạy của người xưa mang triết lý sâu sắc, được đúc kết từ những kinh nghiệm sống quý báu.