“Bức tranh chung” về thưởng Tết 2023: Nhìn chung có xu hướng giảm hơn năm trước

Mới đây, Navigos Group - công ty chuyên về cung cấp dịch vụ tuyển dụng nhân sự hàng đầu - đã có những ghi nhận đáng chú ý về thị trường lao động Việt Nam cuối năm 2022. Ghi nhận này cho thấy, nhu cầu tuyển dụng tính riêng trong tháng 12 đã giảm đến 42%. Đồng thời, nhu cầu chuyển việc và tìm kiếm công việc mới của người lao động cũng gặp nhiều khó khăn. Trong bối cảnh làn sóng cắt giảm nhân sự đang diễn ra ồ ạt tại nhiều doanh nghiệp cộng thêm thời điểm cận Tết, nhiều ứng viên đã không còn nhu cầu chuyển việc mà sẽ cố làm hết năm để có thể nhận thưởng.

Nhu cầu sử dụng dịch vụ tuyển dụng cuối năm 2022 và thưởng Tết 2023 đều giảm

Khảo sát hàng năm về thực trạng thu nhập cũng như kỳ vọng của người lao động từ Navigos Group, vấn đề mà người lao động quan tâm nhiều nhất chính là lương tháng thứ 13 cùng với thưởng Tết. Ngay theo sau là những yếu tố khác như bảo hiểm y tế, phúc lợi lao động, thời gian làm việc linh hoạt, phụ cấp đi lại, ứng trước lương, làm việc tại nước ngoài… Navigos Group cho biết, nhu cầu sử dụng dịch vụ tuyển dụng của doanh nghiệp trong dịp cuối năm 2022 đã ghi nhận xu hướng giảm mạnh do ảnh hưởng của kinh tế toàn cầu cùng với các khó khăn xảy ra với nhiều doanh nghiệp trong nước. 

So với thời điểm trước dịch, nhu cầu tuyển dụng trong 3 tháng cuối năm đã giảm trung bình 25%, riêng trong tháng 12 đã ghi nhận sự sụt giảm trung bình lên đến 42%. Cũng trong khoảng thời gian này, những ngành có liên quan đến sản xuất, dệt may và hàng hải đã giảm nhu cầu rõ rệt do nhu cầu tiêu dùng của các thị trường lớn rụt giảm, chênh lệch tỷ giá ngoại tệ cùng với giá nguyên vật liệu tăng cao, cộng thêm những bất ổn chính trị trên thế giới và lãi suất vay vốn trong nước tăng cao… 

Một số ngành liên tục sụt giảm trong tháng 10 và tháng 11, đến tháng 12 lại càng nghiêm trọng hơn, bao gồm: Hành chính văn phòng, marketing, xây dựng, bán hàng, dệt may, da giày... Trong khi đó, một số ngành khác như ngân hàng, chứng khoán, hàng tiêu dùng lại đối mặt với sự sụt giảm nghiêm trọng trong tháng 12. 

Báo cáo của Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho thấy, ảnh hưởng tình hình thế giới đã khiến các ngành sản xuất như gỗ, dệt may và da giày trong nửa đầu năm 2022 bị hụt đơn hàng, thưởng Tết cũng vì thế mà giảm 15-20%. Với các lĩnh vực còn lại, thưởng Tết dao động trong khoảng 1-2 tháng lương. 

Đáng chú ý, Bộ Lao động  - Thương binh và Xã hội đã hoàn thành quá trình tổng hợp tiền lương năm 2022 cũng như thưởng Tết năm 2023 của các doanh nghiệp trên phạm vi cả nước. Mặt bằng thưởng Tết năm 2023 được cho là thấp hơn so với năm trước và chỉ bằng 91% của năm 2022. Cụ thể, mức thưởng bình quân trong dịp Tết Dương lịch là 1,24 triệu đồng/người, của khối doanh nghiệp Nhà nước cao nhất là hơn 2 triệu đồng/người, khối doanh nghiệp ngoài Nhà nước là 870.000 đồng/người. 

So với năm trước, mức thưởng Tết Dương lịch của các doanh nghiệp miền Bắc đã cao hơn trong khi mức thưởng của các doanh nghiệp miền Trung và miền Nam lại giảm do chịu ảnh hưởng tiêu cực từ việc cắt giảm đơn hàng sau dịch bệnh. Tại TP.HCM, mức thưởng Tết Dương lịch cao nhất là hơn 606 triệu đồng. Một số địa phương khác, mức thưởng cao nhất thuộc về doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, điển hình như tại Bắc Ninh là 257 triệu đồng, tại Ninh Thuận là 218 triệu đồng và Bến Tre là 323,12 triệu đồng…

Đối với thưởng Tết Nguyên đán, mức thưởng Tết trên toàn thị trường lao động đã tăng 11% với bình quân đầu người là 6,86 triệu đồng. Trong đó, doanh nghiệp Nhà nước thưởng 6,5 triệu đồng/người, so với năm trước đã tăng 15%; doanh nghiệp tư nhân thưởng khoảng 6,6 triệu đồng, tương đương với mức tăng 10% trong khi doanh nghiệp FDI dự kiến sẽ thưởng Tết 7,2 triệu đồng. 

Tại Đà Nẵng, mức thưởng Tết Nguyên đán cao nhất là hơn 1 tỷ đồng, Hà Nội là 400 triệu đồng, Bà Rịa - Vũng Tàu là 535,71 triệu đồng và TP HCM là 759,9 triệu đồng… Theo Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, bên cạnh tiền lương và tiền thưởng trong dịp Tết, các doanh nghiệp tùy theo điều kiện sẽ có thêm nhiều hình thức khác để hỗ trợ cũng như chăm lo cho người lao động vào dịp Tết truyền thống, bao gồm: Tặng giỏ quà, tặng tiền tàu xe hoặc bố trí xe để đưa người lao động về quê, bố trí thời gian nghỉ Tết hợp lý để người lao động có được lịch trình thích hợp, đặc biệt là những người làm việc xa quê. Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cũng nhận định, nhìn chung mức thưởng Tết Dương lịch năm nay có xu hướng giảm hơn so với năm ngoái do nay hai kỳ nghỉ Tết gần nhau, vì thế nhiều doanh nghiệp có xu hướng chú trọng vào việc chăm lo Tết Nguyên đán 2023 hơn.

Tiền thưởng Tết của người lao động không phải là quy định bắt buộc

Từ trước đến nay, thưởng Tết đã trở thành thông lệ tại hầu hết các doanh nghiệp. Tuy nhiên, pháp luật quy định rõ, tiền thưởng Tết của người lao động không p;hải là quy định bắt buộc.

Để hiểu đúng hơn về thưởng Tết, ông Phạm Minh Huân, nguyên Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho biết, người sử dụng lao động sẽ thưởng cho người lao động căn cứ vào hiệu quả cũng như sản xuất kinh doanh trong một năm qua.

Nhiều người lao động đang hiểu nhầm về khoản thưởng sau một kỳ sản xuất kinh doanh chính là thưởng tết. Thực tế, khoản thưởng này sẽ được chia trong một năm tài chính, thời điểm xét thưởng trong khoảng từ sau Tết Dương đến trước Tết AL nên bị nhầm tưởng là thưởng Tết. Thực tế, đây là khoản thưởng cho nhân viên sau một năm kinh doanh. 

Ông Phạm Minh Huân cho biết: “Nơi thưởng nhiều, có nơi lại thưởng ít, thậm chí có nơi không có thưởng Tết sẽ tác động đến tâm lý người lao động”. Vì thế, nhiều doanh nghiệp làm ăn khó khăn cũng tìm giải pháp phù hợp, tiết kiệm các khoản để có thể thưởng Tết cho người lao động, giúp họ yên tâm hơn, gắn bó với doanh nghiệp lâu dài hơn.

Nhiều chuyên gia về lao động đều có chung quan điểm nên đưa thưởng Tết vào thỏa ước bắt buộc để người lao động có thể được hưởng. Việc khuyến nghị đưa thưởng Tết và lương tháng 13 vào thỏa ước tập thể giống như một bản cam kết thực hiện nghĩa vụ thưởng là vấn đề cần tính đến. Liên quan đến vấn đề này, GS.TS Nguyễn Thị Lan Hương - nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội – cũng đã có đề xuất lên các cơ quan chức năng nên có quy định về việc đưa thưởng Tết và lương tháng 13 vào quy chế nội bộ hoặc thỏa ước lao động tập thể.