4 ông lớn TMĐT tại Việt Nam vẫn mải miết tìm lợi nhuận vì lỗ vượt vốn chủ sở hữu, công ty mẹ phải "gánh còng lưng"

Theo như cập nhật, thời điểm hiện tại 4 sàn TMĐT nắm thị phần lớn nhất ở Việt Nam là Shopee, Lazada, Tiki và Sendo. Mới đây, DealStreetAsia đã thực hiện báo cáo tài chính đối với 4 sàn này và cho thấy, mô hình sàn trong vài năm trở lại đây đã chuyển dịch xu hướng, từ việc “đốt tiền” sang đẩy mạnh doanh thu.

Việc tìm kiếm lợi nhuận trong lĩnh vực TMĐT ở thị trường Việt Nam không hề đơn giản. Liên quan đến vấn đề này, ông Vlad Savin - Giám đốc phát triển kinh doanh của Acclime Việt Nam nhận định: “Sau khi chương trình khuyến mãi cũ kết thúc cũng như lắng xuống, người tiêu dùng có xu hướng tìm tới những chương trình khuyến mãi lớn tiếp theo. Điểm mấu chốt là biến khách hàng mới và dễ kiếm thành khách hàng trung thành. Vì thế, các doanh nghiệp phải đầu tư đáng kể đối với quá trình nhận diện thương hiệu, trải nghiệm người dùng cũng như chất lượng sản phẩm và quy trình hậu cần”.

Miệt mài tìm đến lợi nhuận

Trong năm tài chính 2019, Shopee trở thành sàn TMĐT thua lỗ nặng nề nhất. Theo ước tính, khoản lỗ của Shopee lên đến 102,4 triệu USD. Tuy nhiên, các khoản lỗ đã dần được thu hẹp khi bước sang những năm kinh doanh tiếp theo, năm 2020 là 68,3 triệu USD và năm 2021 là 33 triệu USD.

Đồng cảnh ngộ, Lazada dưới pháp nhân là Công ty TNHH Recess cũng ghi nhận khoản lỗ lên đến 76,8 triệu USD trong 2 năm liên tiếp là 2019 và 2020. Tuy nhiên, đến năm 2021 sàn TMĐT được hậu thuẫn bởi ông lớn Alibaba đã phát sinh lợi nhuận khi thu về 7,3 triệu USD, tương đương với 170,3 tỷ đồng. 

Hai sàn TMĐT nội địa là Tiki và Sendo cũng không khá khẩm hơn là bao. Trong giai đoạn 3 năm từ 2019 đến 2021, dù doanh thu đã cải thiện đáng kể nhưng vẫn không tránh khỏi tình trạng thua lỗ. Tính riêng trong năm tài chính 2021, Tiki lỗ 54,2 triệu USD trong khi Sendo cũng lỗ 28,3 triệu USD. 

Để giảm thiểu thua lỗ, một trong những chiến lược phổ biến nhất được các sàn TMĐT áp dụng chính là cắt giảm nhân viên. Theo như báo cáo tài chính của Tiki, số lượng nhân sự của công ty năm 2019 là 1.728, đến ngày 31/3/2021 đã giảm xuống còn 895 người. Sendo cũng điều chỉnh số lượng nhân viên từ 984 người năm 2019 xuống chỉ còn 517 người vào năm 2021.  

Vào giai đoạn 2019-2021, Shopee Việt Nam vẫn đang tăng cường bổ sung nguồn lao động. Tính đến cuối năm ngoái, công ty này có tổng cộng 3.211 nhân sự. Nhưng kể từ giữa năm nay, Shopee Việt Nam bắt đầu quá trình “thanh lọc” nhân sự, cắt giảm nhiều phúc lợi vì kinh doanh thua lỗ. Shopee cũng áp dụng cách làm tương tự tại những thị trường khác ngoài Việt Nam. 

Trong số 4 sàn TMĐT, chỉ có duy nhất Lazada tăng số lượng nhân viên. Hai năm trước, số lượng nhân viên của công ty chỉ dao động trong khoảng từ 300 đến 400 người, nhưng đến cuối tháng 3/2022 đã tăng lên 614 người. Thế nhưng, tính đến hết năm tài chính 2021, Lazada vẫn nắm giữ khoản lỗ lũy kế lớn nhất lên đến 373,4 triệu USD. Bên cạnh đó, hai sàn TMĐT của Việt Nam có cùng mức lỗ lũy kế là gần 200 triệu USD.

PwC - đơn vị kiểm toán các con số từ Recess - cho biết, tính đến ngày 21/3, Lazada ghi nhận khoản lỗ lũy kế vượt quá giá trị vốn chủ sở hữu (ở mức 7.600 tỷ đồng). Chính vì thế, nhiều người đã cảm thấy nghi ngờ về khả năng hoạt động liên tục của công ty này. Tuy nhiên, với tư cách là vốn chủ sở hữu cuối cùng của Recess, PwC cũng bổ sung rằng, tập đoàn mẹ Alibaba đã cam kết hỗ trợ tài chính cho Lazada thanh toán những khoản nợ và tiếp tục các hoạt động kinh doanh. Tính từ đầu năm nay, Alibaba đã “rót” 1,3 tỷ USD cho Alibaba Đông Nam Á.

Tương tự, EY - đơn vị kiểm toán của Shopee Việt Nam cũng xác nhận trong báo cáo tài chính năm 2021 rằng, Tập đoàn Sea Limited có trụ sở tại Singapore - công ty mẹ của Shopee cũng đang hỗ trợ cho công ty con của mình. Nếu như không được các công ty mẹ hỗ trợ, những doanh nghiệp TMĐT sẽ phải tìm đến các vòng gọi vốn để huy động ngân sách đầu tư. 

Mới tháng 11/2021, trước khi được Shinhan Financial rót thêm vốn đồng thời mua lại 10% cổ phần đầu năm 2022, Tiki đã hoàn tất vòng gọi vốn series E với trị giá 258 triệu USD. Trong khi đó, Sendo cũng huy động thành công 57 triệu USD nhờ các khoản vay chuyển đổi kể từ năm 2020. Đáng chú ý, trong các báo cáo tài chính, khoản lỗ lũy kế của Tiki và Sendo đều đã vượt quá giá trị vốn chủ sở hữu. 

Các sàn TMĐT Việt đang làm ăn ra sao?

Liên quan đến tình hình “làm ăn” của 4 sàn TMĐT lớn nhất tại Việt Nam hiện nay, ông Savin cho biết: “Chúng tôi nhận thấy hầu hết nhà đầu tư đã thận trọng hơn trong hoạt động cấp vốn. Thay vào đó, họ mong đợi kết quả rõ ràng hoặc ít nhất là một chiến lược rõ ràng để thu lợi nhuận trong ngắn hạn và trung hạn”.

“Giới đầu tư sẽ yêu cầu các sàn TMĐT đưa ra chiến lược rõ ràng để có thể giữ chân người tiêu dùng, đẩy mạnh tăng trưởng cũng như tỷ suất lợi nhuận ròng thay vì chỉ thúc đẩy thông qua những vòng tài trợ hầu hết chỉ sử dụng cho các chiến dịch khuyến mãi tốn kém nhưng lại không tạo ra giá trị lâu dài”, vị chuyên gia bổ sung.

Các sàn TMĐT “cây nhà lá vườn” của Việt Nam dù sở hữu thị phần chỉ sau Shopee và Lazada nhưng quy mô doanh thu lại khá hạn hẹp. Trong khi Tiki vẫn ghi nhận doanh thu tăng trưởng qua các năm, từ 3,3 triệu USD vào năm 2019 đến 27,7 triệu USD năm 2020 và 35 triệu USD vào năm 2021 thì Sendo lại quay đầu sụt giảm. Cụ thể, doanh thu năm 2019 của Sendo là 22,4 triệu USD, đến năm 2020 còn 16,8 triệu USD còn năm 2021 là 7,7 triệu USD. Đáng chú ý, Shopee vẫn là sàn TMĐT có doanh thu cao nhất, năm 2021 là 243,2 triệu USD, Lazada ở vị trí thứ hai với 145 triệu USD.

Ông Dennis Lien - Giám đốc công ty tư vấn YCP Solidance chi nhánh Việt Nam, nhận định lạm phát đóng vai trò quan trọng đối với xu hướng tiêu dùng và chi tiêu của người Việt, nhất là trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang gặp nhiều bất ổn. Người dân chủ yếu sẽ quan tâm đến vấn đề giá cả hơn là chất lượng, đặc biệt là những sản phẩm tiêu dùng. 

Bên cạnh đó, lạm phát còn tác động đến hoạt động logistics cơ bản. “Các nhà cung cấp dịch vụ hiện đang tập trung cải thiện chiến lược logistics, đồng thời triển khai các mô hình sáng tạo nhằm tối ưu chi phí cung ứng, đẩy nhanh quy trình và hiệu quả. Đây sẽ là lợi thế giúp cho nhà cung cấp duy trì lợi nhuận và thị phần”, ông Savin đánh giá.

Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định con đường dẫn đến lợi nhuận không hề đơn giản, bởi lòng trung thành của người tiêu dùng vẫn còn thấp, chi phí đầu tư tốn kém và tốn thời gian đối với cơ sở hạ tầng hậu cần TMĐT. Ngoài ra, những gián đoạn về kinh tế cũng sẽ làm chậm tốc độ tăng trưởng của các sàn TMĐT tại một thị trường đã được định giá như Việt Nam.