Phật dạy về luật Nhân - Quả: Quả báo thông ba đời, chuyển biến là do tâm
Quả báo thông ba đời, chuyển biến là do tâm
Trong Kinh Phật có dạy "Bồ Tát sợ nhân, chúng sanh sợ quả". Bồ Tát sợ gặp ác quả nên đoạn từ sẵn ác nhân. Chính vì thế tội chướng tiêu diệt, công đức viên mãn và mãi cho đến khi thành Phật mới thôi. Chúng sanh thường gây nhân ác, muốn tránh quả ác như dưới mặt trời toàn trốn bóng, uổng công nhọc nhằn rong ruổi. Thường thì những kẻ vô tri vừa làm chút đều làm nhỏ nhoi bèn mong phước to, vừa gặp được nghịch cảnh bèn nói làm thiện mắc họa, không có nhân - quả. Cũng từ đó, lui hối cái tâm ban đầu, quay ngược lại phỉ báng Phật pháp nào biết ý chỉ sâu huyền báo thông ba đời và chuyển biến do tâm.
Báo thông ba đời ở đây có nghĩa là đời này làm thiện - làm ác, ngay đời này được phước, mắc họa thì gọi là Hiện báo. Trên đời này làm thiện, làm ác ngay trong đời sau hưởng phước, mắc họa thì gọi đó là Sanh báo. Đời này làm thiện, làm ác đến đời thứ ba hoặc đời thứ tư hoặc mười, trăm đến vạn đời hoặc đến vô lượng vô biên kiếp sau mới hưởng phước, mắc họa và đó là Hậu Báo. Hậu Báo sớm - trễ không nhất định. Một khi gây nghiệp thì quyết định không thể thọ báo.
Chuyển biến do tâm được ví như có người ác tạo nghiệp sẽ vĩnh viễn ở địa ngục, chịu khổ bao kiếp dài lâu. Về sau thì người ấy sanh lòng hổ thẹn lớn lao, phát đại Bồ đề tâm, cải ác tu thiện, tụng kinh niệm Phật, tự hành dạy người và cầu sanh Tây Phương. Do đó, đời này hoặc bị người khác khinh rẻ hoặc bị chút bệnh khổ hoặc bị cần cùng đôi lúc, gặp hết thảy chuyện chẳng như ý, cái nghiệp vĩnh viễn đọa địa ngục bao kiếp chịu khổ dài lâu đã trót tạo trước nay liền tiêu diệt lại còn có thể liễu sanh thoát tử, siêu phàm nhập thánh.
Trong Kinh Kim Cang có dạy: "Nếu có người thọ trì kinh này, bị người khác khinh rẻ là bởi tội nghiệp đời trước của người ấy đáng lẽ đọa ác đạo và vì đời này bị người khác khinh rẻ nên tội nghiệp đời trước bèn tiêu diệt, sẽ đắc tội Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh giác. Đó chính là ý nghĩa chuyển biến do tâm. Người đời vừa được gặp chút tai ương, nếu không oán trời thì cũng trách người, chọn chẳng có ý tưởng trả nợ, sanh lòng hối lỗi. Con người phải biết trồng dưa được dưa, trồng đậu được đậu. Trồng cỏ dại chẳng thể nào có được thóc ngon và trồng gai góc mong chi được thóc nếp. Nếu như làm ác mà được phước là do đời trước tài bồi sâu xa. Nếu như không làm ác thì phước đức còn lớn hơn rất nhiều nữa. Ví dụ như con cháu giàu có, ăn uống phung phí, xài vàng như đất nhưng không đến nỗi đói rét bởi vì có vàng nhiều. Nếu như ngày cứ thế, dẫu rằng có giàu đến mấy trăm vạn thì chẳng mấy cốc sẽ nhà tan người chết, của cải hết sạch.
Nếu làm lành mắc phải họa là do tội nghiệp kiếp trước sâu dày. nếu không làm lành thì tai ương sẽ lớn hơn rất nhiều. Ví như kẻ phạm tội nặng chưa kịp xử phạt lại lập được công nhỏ, do công nhỏ nên chưa được tha hoàn toàn, đổi tội nặng thành tội nhẹ. Và nếu như ngày ngày lập công, do công đức nhiều thành lớn nên tội hết, được tha miễn. Hơn thế lại còn được phong hầu bái tướng, thế lập tước vị để tồn tại mãi với đất nước.
Nhân - Quả luôn tồn tại
Người đời đa phần đều không biết nhân quả ba đời nên khi vừa gặp chút tai ương, nếu như không oán trời thì cũng trách người, trọn chẳng có ý tưởng trả nợ và sanh lòng hối tội. Nhân quả ba đời là nhân quả xảy ra thông suốt quá khứ, hiện tại và tương lai. Bao gồm nhân đời trước, quả đời này và nhân đời này, quả đời sau. Đây gọi là hiểu nhân quả theo đúng với Chánh kiến. Còn nếu như nhân quả chỉ có gói gọn trong một đời thì đó là nhân quả của Tà kiến và ngoại đạo. Loại nhân quả một đời này không thể nào mà giải thích được các hiện tượng trong thế gian.
Tổ Ấn Quang từng dạy: "Hai chữ Nhân Quả gồm trọn hết thảy các pháp thế gian, xuất thế gian không sót chút gì". Đây chính là quy luật vận hành của pháp giới chúng sanh, Đức Phật nhìn thấy bằng Tuệ Nhãn nên dạy cho chúng ta biết chứ không phải là Ngài tạo ra Nhân - Quả.
Khi biết được ý nghĩa của Nhân - quả ba đời này thì làm lành sẽ được điều lành giáng xuống. Nếu làm điều chẳng lành sẽ phải vướng tai ương và thánh ngôn chẳng vốn sai lầm. Giàu – sang, nghèo – hèn, thọ – yểu, cùng, thông, mạng trời chưa hề thiên vị. Cảnh duyên sẽ xảy tới như gương hiện bóng, người trí sẽ biết sửa hình dung ngoài gương còn kẻ ngu sẽ uổng công ghét hình ảnh hiện bên trong gương.
Chúng ta phải biết rằng "chuyện trong thiên hạ đều có nhân duyên. Sẽ được thành hay chăng đều là do nhân duyên xui khiến". Vì thế dù có người làm cho việc thành hay hoại nhưng quyền lực thực sự là do nhân trước của ta chứ chẳng phải là do duyên hiện tại. Khi hiểu điều này sẽ vui biết mạng trời, chẳng oán và chẳng trách. Khi làm đúng với địa vị, chẳng chứng thập mà tự đạt được như thế. Cảnh nghịch khi xảy đến bèn thuận chịu mà tu thân lập đức, chẳng buồn phiền hay oán trách chi ai. Lâu ngày chày tháng thì mọi phước báo thế gian chẳng cầu mà tự được.