Nguy cơ kinh tế Trung Quốc rơi vào bế tắc và không thể thoát ra

Tinh thần đi xuống

Thượng Hải đã hy vọng người dân có thể thở phào nhẹ nhõm và các hoạt động mua sắm ở thành phố sẽ trở lại nhộn nhịp hơn sau khi dỡ bỏ lệnh phong tỏa vào hồi tháng 6. Tuy nhiên, những gì thành phố này phải chứng kiến là dòng người tháo chạy khỏi một cửa hàng trong tình trạng báo động.

Cụ thể, tại một cửa hàng chi nhánh của Ikea ở Thượng Hải, các giới chức y tế đã phát hiện người tiếp xúc gần với một đứa trẻ bị nhiễm Covid 19 vào hôm 13/8. Ngay lập tức cửa hàng đã được đưa vào diện bị phong tỏa theo luật lệ phòng chống Covid-19 hà khắc để mọi người bên trong được chuyển tới khu vực cách ly. Tuy nhiên, hàng loạt khách hàng tại cửa hàng đã tỏ ra hoảng sợ, đổ xô tháo chạy để thoát khỏi nơi này. 

Một khả năng tương tự sẽ xảy ra đối với bất kỳ khách du lịch nào đến Trung Quốc ở giai đoạn này. Tại một hòn đảo nghỉ dưỡng ở Hải Nam, đã có khoảng 150.000 du khách bị mắc kẹt lại. Trong tháng này, khu vực trên đã ghi nhận tới 13.000 ca nhiễm Covid 19. 

Hàng loạt các chuyến bay đã bị hủy trong khi những người muốn rời khỏi nơi này phải đáp ứng đầy đủ những tiêu chuẩn xét nghiệm phiền phức và phức tạp. Đã xuất hiện nhiều gia đình nằm ngủ tại sân bay thông qua những hình ảnh và video được truyền tải rộng rãi trên mạng xã hội. 

Chính sách Zero Covid đã khiến nền kinh tế Trung Quốc bị mắc kẹt và gặp nhiều vấn đề. Chính sách phong tỏa nghiêm ngặt này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp mà còn tác động gián tiếp và gây nhiều khó khăn cho cả cung lẫn cầu.

Không phải lúc nào cũng có thể chỉ ra những tác động lớn nhất một cách rõ ràng. Theo hai nhà phân tích của công ty chứng khoán Soochow Securities, chẳng hạn như Hải Nam chỉ chiếm khoảng 5% doanh thu trong lĩnh vực du lịch của Trung Quốc.

Và trong tổng sản phẩm quốc nội GDP của Trung Quốc, du lịch cũng chỉ chiếm khoảng 4%. Trong những tuần trở lại đây, thời gian phong tỏa tại những nơi khác ở quốc gia tỷ dân rút xuống khá ngắn. Xuất khẩu của Trung Quốc vẫn tiếp tục tăng trưởng mạnh cho dù đã có những cảnh báo lớn về nguồn cung toàn cầu bị gián đoạn.

Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường đã có chuyến thăm tới cảng biển ở Trung tâm xuất khẩu Thâm Quyến và xem việc cải cách của đất nước cũng như thành tựu của cảng biển này giống như dòng sông không thể ngược chiều.

Tờ The Economist cho biết câu nói của ông Lý giống như một lời thừa nhận ngầm hiểu rằng những biện pháp chống dịch hà khắc đã gây thiệt hại như thế nào đối với tinh thần của người dân. Ở Hòn đảo đó, có hàng nghìn du khách bị mắc kẹt trong khi những người khác cũng không thể du lịch, mua sắm hoặc chi tiêu để tránh gặp phải tình cảnh tương tự. 

Trong quý 2, Trung Quốc ghi nhận niềm tin của người tiêu dùng nước này đã rơi xuống mức thấp nhất chưa từng có trong lịch sử. Hậu quả là doanh số tiêu dùng của Trung Quốc giảm mạnh so với mảng xuất khẩu và công nghiệp. Doanh số bán lẻ đã tăng trưởng 2,7% so với thời điểm cách đây một năm, tuy nhiên con số này đã giảm xuống mức âm sau khi điều chỉnh cho lạm phát.

Lĩnh vực đồ nội thất ghi nhận doanh số đặc biệt tồi tệ. Điều này xảy ra không phải chỉ vì người dân không dám vào cửa hàng Ikea mà còn bởi lẽ mua đồ nội thất còn gắn liền với việc mua nhà. Trong tháng 7, lĩnh vực bất động sản chứng kiến doanh thu lao dốc 28% so với cùng kỳ năm ngoái. Điều này đã khiến giá nhà phải chịu sức ép lớn và buộc phải suy giảm.

Trong khi nhiều nhà phát triển bất động sản không có tiền để hoàn thiện những công trình theo kế hoạch và cũng không tìm được người cho vay thì những người mua nhà trả trước cũng không thể chắc chắn rằng chủ thầu có thể thi công dự án hay không. Điều đó góp phần khiến các bất động sản bán trước chưa thể hoàn thiện theo đúng kế hoạch đề ra và hậu quả đã làm trỗi dậy làm sóng dừng trả nợ vay thế chấp của những người mua nhà. 

Sự vô hiệu hóa

Ngân hàng Trung ương Trung Quốc đã buộc phải hành động sau hàng loạt những dữ liệu kinh tế tồi tệ được đưa ra. Vào hôm 15 tháng 8, ngân hàng Trung ương nước này đã giảm 0,1 điểm phần trăm lãi suất, đi ngược lại với xu hướng tăng lãi suất của toàn cầu. Tuy nhiên, việc nhu cầu vay mượn đang ở mức thấp nên những đợt cắt giảm lãi suất như vậy sẽ không tạo ra nhiều hiệu quả.

Từ tháng 4 đến nay, cung tiền của Trung Quốc đã tăng nhanh hơn so với tín dụng. Theo hai nhà phân tích của công ty chứng khoán Haitong Securities, điều này chưa từng diễn ra kể từ năm 2015. Xu hướng này cho thấy người dân đang giảm thiểu việc chi tiêu và tập trung nỗ lực tích trữ nhiều tiền nhất có thể. Trong bối cảnh người tiêu dùng ưu tiên việc tiết kiệm, chính sách tiền tệ có thể trở nên vô hiệu hóa trong việc hồi sinh tăng trưởng vì bẫy thanh khoản có thể xảy ra.

Gánh nặng giải cứu kinh tế Trung Quốc sẽ bị chuyển sang chính sách tài khóa trong trường hợp chính sách tiền tệ không còn tác dụng gì. Chính quyền trung ương vẫn chưa vào cuộc một cách quyết liệt và nghiêm túc để vực dậy thị trường bất động sản mặc dù đầu tư vào cơ sở hạ tầng đang ngày một gia tăng nhanh chóng.

Theo một số nguồn tin, chính phủ Trung Quốc có dự tính thiết lập quỹ giải cứu 300 tỷ nhân dân tệ (tương đương khoảng 44 tỷ USD). Đồng thời, cũng đưa ra chỉ đạo công ty bảo hiểm tín dụng nhà nước China Bond Issuance đảm bảo trái phiếu của một số nhà phát triển địa ốc tư nhân. Tuy nhiên đến thời điểm này, đa phần Bắc Kinh vẫn để cho chính quyền địa phương tự lên kế hoạch giải cứu và chính mình.

Hành động rụt rè của Bắc Kinh do nguyên nhân gì? Không đến mức không thể tính toán được chi phí hoàn thiện các dự án đình trệ mặc dù con số là rất lớn. Ước tính sẽ nằm trong phạm vi 2.000-4.800 tỷ nhân dân tệ, tương đương 1,8-4,2% GDP năm 2021, theo ông Andrew Batson, Giám đốc nghiên cứu Trung Quốc tại Gavekal Dragonomics.

Thế nhưng, khôi phục hoàn toàn niềm tin của người mua nhà đòi hỏi sự cam kết vô hạn mà có thể đi kèm với cái giá cắt cổ. Chính phủ cần bảo lãnh toàn diện rằng mọi bất động sản bán trước sẽ được thi công, theo ông Houze Song, thành viên tại tổ chức nghiên cứu MacroPolo.

Ngoài ra thị trường bất động sản có thể gặp rủi ro lớn hơn mà không hề giảm đi vì việc bảo lãnh cho các hoạt động hợp đồng bán trước. Nhiều khả năng, những công ty bất động sản sẽ lại tự đẩy mình vào rắc rối nếu chính phủ tự để cho những nhà phát triển địa ốc bán nhà liều lĩnh một cách dễ dàng hơn.

Tại Trung Quốc, các nhà lãnh đạo cấp cao nhất lập ra cam kết Zero Covid và điều chỉnh thị trường nhà đất. Chủ tịch Tập Cận Bình đã nhấn mạnh nhiều lần đối với cả hai mục tiêu này. Những mục tiêu đanh thép có thể khiến nền kinh tế Trung Quốc rơi vào tình trạng bế tắc mà không thể thoát ra trong bối cảnh ông Tập đang chuẩn bị đảm bảo cho nhiệm kỳ thứ ba tại kỳ họp Quốc hội vào mùa thu tới.