Nga sắp vỡ nợ trái phiếu quốc tế?

Nguyên nhân của vụ vỡ nợ trái phiếu quốc tế có thể xảy ra này nằm ở biện pháp trừng phạt liên quan tới cuộc chiến xung đột vũ trang giữa Nga và Ukraine đã phong toả phần lớn lượng dự trữ ngoại hối của Nga, tình hình này đã khiến Moscow không thể lấy tiền từ đó để trả nợ.

Theo hãng tin tức CNBC, nếu vụ vỡ nợ trái phiếu quốc tế này xảy ra thì đây sẽ là lần đầu tiên của Chính phủ Nga kể từ vụ vỡ nợ trái phiếu trong nước vào năm 1998, và đây sẽ là vụ vỡ nợ trái phiếu quốc tế đầu tiên của nước này kể từ năm 1918.

Nga đã phát đi những tín hiệu rõ ràng nhất rằng nước này có thể sẽ sớm rơi vào tình trạng vỡ nợ. Vào hôm Chủ nhật vừa qua, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nga Anton Siluanov đã nói rằng một nửa dự trữ ngoại hối của Nga - 315 tỷ USD đã bị đóng băng bởi những biện pháp trừng phạt từ phía các nước phương tây liên quan tới cuộc xung đột vũ trang gữa Nga và Ukraine.

Hạn thanh toán nợ của Nga

Thứ tư ngày 16/3 là thời hạn để Chính phủ Nga thanh toán hết toàn bộ 117 triệu USD tiền lãi của hai lô trái phiếu phát hành bằng đồng Euro. Riêng trong tháng 3 này, Moscow đã có tới 4 đợt thanh toán nợ. Tuy vậy, cho tới thời điểm hiện tại, nhiều chuyên gia kinh tế chưa biết chính xác Nga sẽ có động thái gì để thực hiện các nghĩa vụ nợ này.

Vào hồi đầu tuần này, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nga Anton Siluanov nói rằng Nga sẽ dùng dự trữ Nhân dân tệ để trang trải một số khoản nợ, vì dự trữ bằng đồng Euro và USD hiện đang bị đóng băng do lệnh trừng phạt của Mỹ và Liên minh châu Âu (EU). Bên cạnh đó, Nga cũng đã cảnh báo việc trả nợ cho các chủ nợ tới từ những quốc gia thù địch sẽ sớm được thực hiện bằng đồng Rúp, trong khi đồng Rúp Nga đã giảm giá xuống mức thấp kỷ lục kể từ khi Nga tấn công Ukraine.

Trong bản báo cáo, chuyên gia kinh tế trưởng William Jackson của Capital Economics giải thích điều này là vì một số trái phiếu ngoại tệ của Nga là những lô đã được phát hành tư năm 2018 tới nay, cho phép Nga được thanh toán bằng đồng Rúp trong trường hợp việc thanh toán không thể được thực hiện được bằng các đồng tiền khác. Tuy vậy, chuyên gia kinh tế trưởng Jackson đã nhấn mạnh những điều khoản linh hoạt này không được áp dụng với những lô trái phiếu đã tới hạn trả lãi vào ngày 16/3.

Vì vậy, theo ông Jackson, việc Nga dùng Rúp để trả nợ lần này sẽ đồng nghĩa với vụ vỡ nợ của Chính phủ Nga. Mặc dù thế, sau thời gian ân hạn dài 1 tháng, vụ vỡ nợ mới trở thành chính thức.

Theo vị chiến lược gia Timothy Ash của BlueBay Asset Management chia sẻ rằng điều mà các Chính phủ các nước phương Tây muốn là làm cho Nga phải rút cạn những nguồn dự trữ còn lại để trả nợ.

Tại thời điểm hiện tại, thông điệp của Nga có vẻ như là họ đã sẵn sàng để trả nợ, nhưng họ không thể làm vậy vì những biện pháp trừng phạt hiện đang bị áp lên Nga. Vì vậy, lập trường của Nga là nếu phía phương muốn các chủ nợ phương Tây được Nga trả nợ, thì phương Tây phải nới lỏng hoặc dỡ bỏ lệnh trừng phạt đối với Nga - theo chiến lược gia Timothy Ash nhận định trong một bản báo cáo.

Hậu quả nếu Nga vỡ nợ 

Theo chiến lược gia Timothy Ash, nếu như nước Nga vẫn cương quyết không sử dụng lượng dự trữ ngoại tệ còn sót lại để trả nợ mà thay vào đó là dùng đồng Rúp để trả thì Moscow hiện đang có hai mục đích thứ nhất là Nga muốn bảo toàn số dự trữ ít ỏi còn lại của mình và thứ hai là gây tổn thất cho nhà đầu tư tới từ các quốc gia không thân thiện với Nga, với một hy vọng rằng các nhà đầu tư đó sẽ vận động để chính phủ nước họ nới lỏng lệnh trừng phạt với Nga. Tuy vậy, một vụ vỡ nợ lớn sẽ sớm gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng và dài hạn lên nước Nga.

Nếu Nga vỡ nợ, các tổ chức đánh giá tín nhiệm sẽ đánh tụt điểm tín nhiệm vốn đã thấp hiện nay của Nga xuống dưới mức đáy - Default (vỡ nợ). Và hạng điểm này có thể duy trì lâu do những khó khăn trong việc đảm bảo một quy trình tái cơ cấu nhanh chóng. Trong trường hợp này, chi phí vay vốn của Nga sẽ tăng cao kéo dài và những lựa chọn tài chính cua Nga sẽ sớm trở nên eo hẹp, ngay cả đối với các nguồn vốn từ những nước như Trung Quốc.

Dù cho chiến tranh có kết thúc nhanh và hoà bình sẽ sớm lặp lại thì thị trường và các tổ chức đánh giá tín nhiệm vẫn sẽ nhớ cuộc khủng hoảng này và điểm tín nhiệm của Nga sẽ phục hồi với tốc độ chậm, lãi suất vay vốn của Nga sẽ giảm xuống từ đó dẫn tới hạn chế đối với sự phát triển của nền kinh tế Nga trong những năm sắp tới.

Về thời hạn trả nỡ vào thứ Tư này, ông Ash dự báo rằng các chủ nợ của Nga sẽ sớm được thanh toán một phần, một phần có thể bị trì hoãn, những đang không rõ liệu các chủ nợ nước ngoài có tiếp cận được với tiền của Nga trả hay không và đó là loại tiền gì.

Bên cạnh đó, Nga và các tổ chức đánh giá tín nhiệm cũng sẽ tranh cãi xem liệu như thế có đúng là Nga vỡ nợ hay không. Các bên liên quan thậm chí có thể phải đưa nhau ra toà vì sự việc này.

Một tin tốt là Chính phủ Nga vay nợ khá ít. Ngân hàng Mỹ JPMorgan Chase đã ước tính rằng ở thời điểm cuối năm 2021, Nga đã có khoảng 40 tỷ nợ ngoại tệ, trong đó khoảng một nửa số đó nằm trong tay các nhà đầu tư nước ngoài.

Tuy nhiên, những hệ quả tiềm tàng từ một vụ vỡ nợ của Moscow là điều không thể không lo lắng. Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 và đại dịch Covid-19 đã cho thấy hàng loạt những cú sốc tiêu cực có thể khiến hệ thống tài chính và nền kinh tế toàn cầu vốn đã mức độ kết nối cao có thể xảy ra rung lắc mạnh như thế nào.

Theo Ngân hàng Thanh toán Quốc tế (BIS), các thực thể Nga đang nợ các ngân hàng quốc tế tổng cộng hơn 121 tỷ USD. Trong đó, có tới 84 tỷ USD là số tiền đi vay từ các ngân hàng ở châu Âu, và nhiều nhất là từ các ngân hàng cảu Pháp, Italy và Áo. Các ngân hàng Mỹ đã cho Nga vay tới 14,7 tỷ USD.

Giám đốc điều hành Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) - Kristalina Georgieve nói rằng khả năng xảy ra một cuộc khủng hoảng tài chính tại thời điểm này là khá thấp, và nguy cơ lan rộng ảnh hưởng từ các ngân hàng phương tây ra toàn hệ thống trong trường hợp Nga vỡ nợ khá thấp.

Thậm chí khi nước Nga dừng động thái thanh toán cho những chủ nợ nước ngoài đối với những lô trái phiếu chính phủ, đồng nghĩa với một vụ vỡ nợ khoảng 60 tỷ USD nếu bao gồm cả số nợ bằng đồng Rúp đã phát hành ở nước ngoài, thì sự cố này cũng chỉ tương đương giống vụ vỡ nợ của Chính phủ Argentina vào năm 2020 - sự kiện không ảnh hưởng mấy tới thị truờng tài chính trên toàn cầu.

Trong tuần trước, tỷ phú giàu nhất Nga - Ông Vladimir Potanin đã kêu gọi nới lỏng hạn chế về ngoại tệ giúp các công ty nước này có thể thanh toán lãi và gốc đối với các trái phiếu và khoản vay ngoại tệ. Nếu không thì nước Nga sẽ có nguy cơ cao vỡ nợ hoàn toàn đối với nợ quốc tế - theo ước tính của ông Vladimir Potanin con số này lên tới 480 tỷ USD.

Theo một báo cáo của Capital Economics cho biết, đối với Nga, tổn thất chính là bị loại khỏi thị trường vốn toàn cầu, hoặc ít nhất là phải vay nợ với mức chi phí cao hơn trong một khoảng thời gian kéo dài. Các biện pháp trừng phạt đã khiến Nga phải hứng chịu những điều này.

Liệu tương lai có còn xảy ra vụ vỡ nợ nào khác?

Một vụ vỡ nợ của Nga căn bản đã được phản ánh vào giá trị của các tài sản trên thị trường hiện nay và tình hình tài chính ổn của Chính phủ Nga cũng đồng nghĩ với việc Moscow sẽ không còn phụ thuộc nhiều vào nguồn vay vốn từ nước ngoài. Tuy vậy, nợ của các doanh nghiệp Nga có thể vẫn sẽ bị đe doạ.

Chiến lược gia Timothy Ash cho rằng có lẽ rủi ro lớn hơn nằm ở việc một vụ vỡ nợ của Chính phủ Nga có thể sẽ sớm kéo theo các vụ vỡ nợ của các doanh nghiệp Nga. Các công ty Nga vốn có số nợ quốc tế lớn gấp 4 lần nợ quốc tế của Chính phủ. Và cho tới thời điểm này, các công ty Nga có vẻ vẫn tiếp tục trả được nợ, cho dù trừng phạt dần bị thắt chặt. Nhưng với thương mại bị gián đoạn trong bối cảnh hiện nay, lệnh trừng phạt có thể sẽ gia tăng và nền kinh tế Nga có thể sẽ rơi vào tình trạng suy thoái sâu, khả năng vỡ nợ của doanh nghiệp Nga hiện đang tăng lên từng ngày.

Hai công ty chuyên quản lý tài sản hàng đầu thế giới là BlackRock và Pimco đã được nhận diện là có tên trong danh sách các quỹ đầu tư nắm nợ của Nga. Tuy vậy, phần lớn các trạng thái này đã được bút toán giảm giá trị và đã phản ánh vào giá của chứng chỉ quỹ.

Giới chuyên gia kinh tế đã bác bỏ đi những lo ngại không cần thiết về sự ảnh hưởng lan rộng ra khắp toàn cầu nếu Nga bị vỡ nợ. Giám đốc điều hành Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) - Kristalina Georgieve cho biết vào hôm Chủ nhật vừa qua, rằng tổng số nợ khoảng 120 tỷ USD mà các ngân hàng toàn cầu đã cho Nga vay không phải là một mối nguy hiểm hệ thống. Mặc dù Nga có tiền để trả nợ nhưng họ hiện đang không thể tiếp cận số tiền đó.

Chuyên gia kinh tế trưởng William Jackson của Capital Economics cũng lưu ý rằng các nhà đầu tư nước ngoài đã bút toán giảm giá trị tài sản của Nga mà họ đang nắm giữ và tổng số lượng trái phiếu của chính phủ Nga đã phát hành bằng ngoại tệ mà nhà đầu tư nước ngoài nắm giữ là tương đối nhỏ, chỉ với mức khoảng 20 tỷ USD. Các chuyên gia kinh tế còn cho thấy khả năng sẽ xảy ra một vụ vỡ nợ sớm khi quan sát thấy trái phiếu đã được phát hành của Nga bằng đồng USD. Giá của trái phiếu này đã giảm xuống mức chỉ còn 0,2 USD trên mỗi USD mệnh giá.

Nga có vụ vỡ nợ trái phiếu phát hành trong nước gần đây nhất vào năm 1998, khi nước này rơi vào khủng hoảng tài chính vì giá hàng hoá cơ bản hiện đã sụt giảm đáng kể. Lần gần đây nhất khi nền kinh tế Nga bị vỡ nợ trái phiếu phát hành bằng ngoại tệ là vào năm 1918 khi lãnh tụ Vladimir Lenin đã từ chối thanh toán số nợ trái phiếu do Sa hoàng phát hành.