Làm thế nào thúc đẩy kế hoạch triển khai nhà ở xã hội tại khu công nghiệp phục vụ người lao động?
Làn sóng dịch Covid đã để lại những ảnh hưởng nặng nề đến nhiều mặt đời sống, kinh tế, xã hội. Trong đó có vấn đề nhà ở xã hội dành cho công nhân ở khu công nghiệp lại tiếp tục trở thành chủ đề nóng thu hút dư luận khi dịch bệnh đã hé lộ cuộc sống khốn khó của người lao động tại những khu nhà trọ chật chội.
Phân khúc nhà ở xã hội đón tín hiệu vui từ thiết chế công đoàn
Thời gian vừa qua, 244 căn hộ thuộc dự án thiết chế công đoàn đã được bàn giao cho công nhân làm việc tại Khu công nghiệp (KCN) Đồng Văn 2 tỉnh Hà Nam. Đây là dự án đầu tiền của cả nước nằm trong đề án “ đầu tư xây dựng thiết chế công đoàn ở các khu công nghiệp, khu chế xuất” được hoàn thành. Đề án này đã được Thủ tướng chính phủ ban hành từ năm 2017.
Giữa bối cảnh dịch bệnh Covid 19 diễn biến phức tạp, việc bàn giao những căn nhà ở xã hội trong dự án thiết chế công đoàn cho công nhân đã tạo động lực rất lớn để các dự án tiếp theo có thể triển khai hiệu quả. Hiện nay trên cả nước có 39 dự án tương tự đang và sẽ được triển khai đi vào sử dụng trong thời gian sớm nhất.
Dự án thiết chế công đoàn có 2 phần bao gồm nhà ở cho người lao động, công nhân thuê nếu có đủ điều kiện pháp lý sẽ tiến hành thuê mua dài hạn hoặc mua đứt. Phần thứ hai sẽ là nơi sinh hoạt chung, giao lưu văn hóa, văn nghệ, thể thao, nhà trẻ, khu vui chơi trẻ em…đáp ứng được nhu cầu giải trí, sinh sống cho người công nhân sau những ngày lao động vất vả.
Các dự án thiết chế công đoàn đều được xây dựng ở vị trí gần với khu công nghiệp, đồng thời dễ dàng kết nối giao thông đến các tiện ích như tuyến đường giao thông lớn, trung tâm thương mại, trường học, trạm ý tế đáp ứng tối đa nhu cầu sinh sống của người dân ở khu công nghiệp.
Những căn nhà ở xã hội thuộc đề án thiết chế công đoàn đã đem lại niềm vui rất lớn cho cán bộ công nhân. Nhà ở sạch sẽ, thoáng mát, gần trợ, trường học, có đầy đủ tiện nghi cơ bản nhưng giá thuê rất phải chăng là lý do nhiều công nhân lựa chọn thuê trọ.
Căn hộ nằm trong dự án thiết chế công đoàn của Khu công nghiệp (KCN) Đồng Văn 2 tỉnh Hà Nam có diện tích trung bình 32.5 m2 giá thuê chỉ 1,45 triệu/đồng. Ngôi nhà rất phù hợp với các gia đình công nhân có 3-4 thành viên, mức chi phí phải chăng so với thu nhập người công nhân.
Dù chỉ là căn hộ cho thuê trọ nhưng nhờ những ưu điểm như tiện lợi, sạch sẽ, an toàn nên nhiều gia đình công nhân rất vui vẻ, thoải mái khi dọn về nơi ở mới. Chị Mạc Thị Thu, một công nhân ở khu CN chia sẻ nếu căn hộ ở dự án được bán gia đình chị sẽ cố gắng tích lũy để mua một căn hộ rộng 45m2 có 2 phòng ngủ để thuận tiện, thoải mái trong sinh hoạt.
Hiện nay trên cả nước có hơn 4,8 triệu công nhân đang làm việc ở các khu công nghiệp, khu chế xuất và hơn 70% số đó vẫn phải thuê nhà ở các khu trọ tự phát do người dân xây dựng. Điều đáng nói là những khu nhà trọ này đều rất tạm bợ, diện tích nhỏ, chật chội, không đảm bảo điều kiện sinh hoạt tối thiểu. Giá thuê cũng quá cao so với giá trị mang lại khiến đời sống công nhân gặp nhiều khó khăn. Các khu nhà trọ người dân tự thành lập có chất lượng kém, nhanh xuống cấp rất mất an toàn.
Những khu nhà trọ tối tăm, ẩm thấp, chật chội còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn trong phòng cháy chữa cháy, vệ sinh, là nơi có thể xảy ra tình trạng mất trật tự an toàn giao thông, xã hội. Đặc biệt là nguy cơ bùng phát dịch Covid - 19 nghiêm trọng như đã từng xảy ra ở một vài KCN trong thời gian vừa qua.
Một cuộc khảo sát mới đây cho hay, các khu công nghiệp hiện chỉ đáp ứng được nơi ở cho khoảng hơn 330.000 lao động. Sự khó khăn về chỗ đã khiến nhiều người không thể tiếp tục duy trì công việc. Vì thế việc việc hoàn thiện dự án nhà ở thiết chế công nhân phục vụ công nhân thuê dài hạn hoặc mua giá rẻ sẽ giúp người lao động an tâm tiếp tục cống hiến trong công việc.
Bổ sung gói tín dụng hỗ trợ phát triển nhà ở xã hội
Cục quản lý nhà ở và thị trường bất động sản cho hay, nhu cầu về nhà ở xã hội cho người lao động thu nhập thấp tại các khu công nghiệp, khu đô thị giai đoạn 2021-205 là 294.600 căn. Số vốn đầu tư cần có là 220.000 tỷ đồng. Tính đến cuối năm 2021, cả nước đã hoàn thiện 266 dự án nhà ở xã hội với 142.000 căn đạt tổng diện tích 7,1 triệu m2. Con số này đạt được 56,8% so với kế hoạch đặt ra trong chiến lược phát triển nhà ở quốc gia năm 2020. Hiện nay Bộ xây dựng đang tiếp tục cùng các đơn vị phát triển nhà thúc đẩy triển khai 278 dự án với quy mô 274.000 căn hộ, diện tích 13,8 triệu m2.
Riêng nhà ở xã hội (NƠXH) nằm trong các khu công nghiệp hiện đã hoàn thành 121 dự án với quy mô là 54.000 căn hộ chiếm tổng diện tích 2,7 triệu m2. Ngoài ra sẽ có 100 dự án nhà ở xã hội nữa sẽ được triển khai trong thời gian tới với mức đầu tư gần 67.000 tỷ đồng.
Tuy nhiên nếu so sánh với nhu cầu thực tế, nguồn cung này vẫn còn rất hạn chế, chưa đáp ứng được nhu cầu của công nhân tại các khu công nghiệp. Một trong nguyên nhân khiến các doanh nghiệp thờ ơ với nhiệm vụ phát triển NƠXH là các chính sách, cơ chế còn tồn tại quá nhiều bất cập. Việc tiếp cận gói tín dụng xây dựng loại hình nhà ở này còn gặp nhiều khó khăn.
Những vấn đề vướng mắc kể trên đang được Bộ Xây dựng phối hợp với tổng liên đoàn lao động Việt Nam cùng các bộ, ban ngành, chính quyền địa phương phối hợp tìm phương án giải quyết.
Mới đây Quốc hội cũng đã thông qua gói hỗ trợ phục hồi kinh tế, hứa hẹn mang lại biến chuyển cho thị trường bất động sản. Theo đề xuất của bộ Xây dựng, sẽ có 2 gói hỗ trợ, một là hỗ trợ trực tiếp ngân hàng chính sách xã hội giải ngân cho đối tượng khách hàng vay mua nhà dự kiến 15.000 tỷ đồng. Gói thứ 2 sẽ hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư triển khai các dự án nhà ở xã hội, nhà cho người thu nhập thấp, cải tạo xây mới chung cư cũ dự kiến 40.000 tỷ đồng diễn ra trong 2 năm 2022-2023.
Bộ Xây dựng sẽ yêu cầu các địa phương liên tục thanh tra, kiểm tra, rà soát đảm bảo nguồn tiền thực hiện đúng nhiệm vụ dành cho dự án nhà ở xã hội, có nguồn tín dụng phục vụ người mua, thuê NƠXH. Các doanh nghiệp tiếp cận được vốn tín dụng để phát triển nhà ở dành cho người thu nhập thấp.
Nhà nước cam kết hỗ trợ 2% lãi suất cho các doanh nghiệp phát triển nhà ở xã hội. Các địa phương sẽ phải tiến hành rà soát, kiểm tra đảm bảo nguồn vốn được đưa vào sử dụng đúng mục đích. Các ngân hàng phải kịp thời hỗ trợ các đối tượng khách hàng vay thuê mua nhà.
Gói hỗ trợ kích thích kinh tế không nhằm mục đích phát triển thị trường bất động mà nhằm phát triển đẩy mạnh nguồn cung nhà ở xã hội, nhà ở công nhân. Thị trường bất động sản cần được kiểm soát để đảm bảo phát triển ổn định, lành mạnh
Để phát triển nhà ở xã hội, nhà ở công nhân bền vững cần phải có những biện pháp quản lý tài chính tín dụng chặt chẽ, đồng thời kiểm soát việc phát hành trái phiếu của các doanh nghiệp bất động sản. Nhà nước nên có giải pháp điều chỉnh cơ cấu nhà ở khi cấp phép xây dựng dự án, tránh tập trung vào dự án nhà ở cao cấp. Nên hoàn thiện về thể chế pháp lý trong đó có luật nhà ở và luật kinh doanh bất động sản.
Cần tập trung tháo gỡ những tắc nghẽn còn tồn tại
Chủ tịch tổng liên đoàn lao động Việt Nam Nguyễn Đình Khang nhận định trong thời gian qua, chính phủ đã ban hành nhiều cơ chế chính sách để thu hút doanh nghiệp tham gia phát triển nhà ở xã hội. Tuy nhiên các chính sách này chưa đủ sức hấp dẫn lôi kéo doanh nghiệp. Vì thế nhà ở công nhân luôn rơi vào tình trạng khan hiếm về nguồn cung.
Theo báo cáo của bộ Xây Dựng từ đâu năm 2021 tới nay chưa có dự án nhà ở xã hội nào cho công nhân hoàn thành, đi vào sử dụng do những ảnh hưởng của đại dịch Covid-19. Phần lớn các dự án nhà ở xã hội nằm trong kế hoạch đều rơi vào tình trạng chậm tiến độ. Nguyên nhân là chưa có sự thống nhất về các quy định pháp luật trong việc quy hoạch quỹ đất xây dựng cho nhà ở công nhân. Trên thực tế hiện chỉ có khoảng 41% diện tích đất dành cho việc quy hoạch nhà ở xây dựng xã hội được đưa vào sử dụng đúng mục đích. Thêm vào đó nguồn vốn tín dụng để cấp bù lãi suất dành cho các đơn vị doanh nghiệp, chủ đầu tư phát triển nhà và các đối tượng vay ưu đãi thuê, mua nhà ở giá rẻ còn thiếu trầm trọng.
Hiện nay còn rất nhiều nội dung vướng mắc trong Luật nhà ở và một số chính sách pháp luật liên quan cần nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung. Trong đó cần có những chính sách, cơ chế trong khuyến khích đầu tư xây dựng nhà ở dành cho đối tượng người lao động thu nhập thấp, công nhân khu CN trong thời gian dài. Đồng thời các đơn vị có thẩm quyền phải có chính sách ưu đãi phù hợp trong quy hoạch quỹ đất, lựa chọn các chủ đầu tư uy tín, lựa chọn các đối tượng được hưởng điều kiện thuê nhà ở công nhân.
Các khu công nghiệp cũng cần phải dành chỗ để xây dựng nhà lưu trú dành cho đối tượng công nhân. Cụ thể khu đất xây dựng nhà ở phải đáp ứng ít nhất 50% số lượng công nhân trong khu công nghiệp. Theo ông Nguyễn Xuân Quang, chủ tịch tập đoàn Nam Long bên cạnh tháo gỡ chính sách nhà ở xã hội cũng cần phải xây dựng bộ tiêu chuẩn thiết kế quy hoạch công trình đảm bảo chất lượng. Nhà nước nên xem xét giảm thuế VAT cho công nhân dự định vay mua nhà ở giá rẻ ở khu công nghiệp nhằm khuyến khích các đối tượng khách hàng này dễ dàng tiếp cận với các sản phẩm thuộc dự án nhà ở xã hội.
Cũng theo ông Quang, cần có người đứng ra chịu trách nhiệm điều phối các chương trình nhà ở xã hội cho công nhân ở khu công nghiệp nhằm đảm bảo thực hiện 70% công nhân tại các khu công nghiệp, khu chế xuất hiện nay có được nhà ở đảm bảo sinh hoạt. Nhu cầu, cũng như mong ước của người lao động cần phải được cơ quan chính quyền, địa phương lắng nghe thấu hiểu từ đó có những giải pháp nhanh chóng, kịp thời.
Với những biện pháp, chính sách chặt chẽ từ phía cơ quan lãnh đạo, cũng như sự khẩn trương trong tháo gỡ khó khăn, những điểm tắc nghẽn trong quá trình phát triển nhà ở xã hội sẽ nhanh chóng được tháo gỡ. Điều này sẽ giúp cho giấc mơ an cư của những người công nhân tại các khu công nghiệp trên cả nước không còn quá xa vời như trước đây.