Kinh tế Mỹ có thể rơi vào bối cảnh khó khăn hơn sau khi kìm hãm lạm phát

Tiềm ẩn mối đe dọa nghiêm trọng

Điều gì sẽ xảy ra sau khi Mỹ kiềm chế được tỷ lệ lạm phát? Người Mỹ đã quên mất câu hỏi này trong bối cảnh đang bị cuốn vào vòng xoáy giá cả kinh khủng nhất trong vòng vài chục năm qua.

Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) sẽ thực hiện một cuộc hạ cánh mềm hay đẩy nền kinh tế Mỹ rơi vào cuộc suy thoái? Đây là câu hỏi mà nhiều người rất mực quan tâm ở thời điểm này. Tuy nhiên, Mỹ rất có thể sẽ ở trong một môi trường kinh tế khó khăn cho dù kịch bản nào được áp dụng đi chăng nữa và một số vấn đề sẽ rất khó tìm ra cách giải quyết.

Tờ Bloomberg cho biết dường như Mỹ có thể sắp thoát khỏi sự đuổi bám dai dẳng của lạm phát. Đã có dấu hiệu cho thấy nhà đầu tư đang kỳ vọng lạm phát dịu bớt trong vài năm tới từ những tín hiệu trên thị trường trái phiếu.

Chuỗi cung ứng toàn cầu có vẻ như đang hồi phục từ sau cú sốc đại dịch cho dù ở Trung Quốc vẫn đang xảy ra một số vấn đề. Cục Dự trữ Liên bang Fed thực hiện nâng lãi suất mạnh tay và các dấu tích cuối cùng của các gói kích thích tài khóa từ nhu cầu đang mờ nhạt đi và tỉ lệ tiết kiệm theo cá nhân cũng giảm xuống. Tăng trưởng việc làm cũng không có dấu hiệu đi lên.

Một thách thức mới là việc Mỹ có thể sẽ đến một vũng lầy khó thoát ra hơn so với trước đây. Đó là hoạt động đầu tư xuống thấp, lương bổng thì trì trệ, một mớ hỗn độn khi lực lượng lao động bị thu hẹp cũng như bất bình đẳng tràn lan.
Một vấn đề kinh tế quan trọng hơn cả là tăng trưởng của nền kinh tế Mỹ sẽ đến từ yếu tố nào. Nếu giá năng lượng vẫn đắt đỏ và nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới là Trung Quốc ngừng tăng trưởng như một thị trường mới nổi và có dấu hiệu chậm lại thì câu hỏi đó sẽ càng trở nên phức tạp hơn.

Cục Dự trữ liên bang Mỹ và các ngân hàng Trung ương đã học được biện pháp giải quyết lạm phát bằng chính sách lãi suất. Thế nhưng rất khó để chuẩn đoán vấn đề theo kịch bản hậu lạm phát mà chưa nói đến cách giải quyết là như thế nào.

Quy mô lực lượng lao động đang thu hẹp lại do già hóa dân số. Điều đó làm tăng tỷ lệ phụ thuộc tại các nước giàu và Mỹ cũng là một trong số đó. Mỹ sẽ gặp nhiều rắc rối vì xu hướng này và có thể chứng kiến tăng trưởng kinh tế gặp nhiều tổn thương. Động lực chính của “đình trệ trường kỳ” (secular stagnation) là già hóa, từng được xem là mối đe dọa nền kinh tế nghiêm trọng nhất của thời đại ngày nay trước khi xuất hiện đại dịch Covid-19. 

Là sự kết hợp giữa mức tiết kiệm cao và đầu tư yếu kém, đình trệ trường kỳ sẽ khiến tăng trưởng trở nên chậm chạp, lãi suất và lạm phát thấp cho dù các nỗ lực kích thích.

Dường như đình trệ sẽ ở lại với nước Mỹ sau khi lạm phát cao đi qua. Theo ông Olivier Blanchard, cựu nhà kinh tế trưởng tại Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), theo dự kiến, nhóm người lao động có tuổi thọ tăng và thời gian hưu trí dài hơn sẽ chi tiêu ít đi và tiết kiệm nhiều hơn. Chi tiêu cũng sẽ theo chiều hướng tương tự khi tỷ suất sinh thấp.

Cho dù mọi người có đồng ý về nguyên nhân gây ra tăng trưởng trì trệ thì đó vẫn là một câu đố rất khó để có thể tìm lời giải. Cục dự trữ liên bang Mỹ vẫn thất bại, không thể đạt được mục tiêu lạm phát trong suốt nhiều năm qua dù đã vô cùng cố gắng để vỗ béo nền kinh tế bằng cách mua nợ dài hạn. Tăng trưởng của Mỹ vẫn gây thất vọng và lãi suất vẫn duy trì ở mức đáy dù đã trải qua khủng hoảng tài chính 2008 được một thập kỷ.

Theo gợi ý của một số ngành kinh tế, việc chính phủ chi tiêu lớn có thể giúp củng cố nhu cầu thế nhưng lập luận này khó có thể được đồng thuận sau khi các gói kích thích tài khóa lớn năm 2020 và 2021 bị chỉ trích nặng nề là gây ra những cơn bão lạm phát kinh khủng nhất trong vòng 40 năm.

Tuy nhiên, các chuyên gia và các nhà kinh tế thậm chí cũng không đồng tình về nguyên nhân gây ra sự đình trệ. Bên cạnh xu hướng già hóa dân số, những yếu tố như bất bình đẳng thu nhập và thế độc quyền của doanh nghiệp cũng có thể ảnh hưởng, làm suy giảm chi tiêu và gia tăng con số tiết kiệm.

Do nhận thức rủi ro của công chúng đã được nâng cao nhờ hàng loạt sự kiện trong thời gian qua như đại dịch, rắc rối chuỗi cung ứng hay căng thẳng địa chính trị nên có lẽ các khoản đầu tư cũng sẽ chịu sức ép lớn. Và rất có thể xu hướng này sẽ khiến giá cả bị đẩy lên cao hơn nữa và kéo tăng trưởng kinh tế xuống mức thấp khi phi toàn cầu hóa tiếp tục tồn tại.

Thậm chí, các chuyên gia cũng không thể thống nhất với nhau về việc già hóa dân số sẽ ảnh hưởng đến tương lai.

Theo lập luận của một số nhà kinh tế tại Quỹ Tiền tệ quốc tế IMF, thế hệ Boomer (những người được sinh ra trong giai đoạn từ năm 1946 đến 1964) đã tạo ra bong bóng nhân khẩu học. Điều đó sẽ khiến lạm phát giữ ở mức tương đối thấp trong vòng bốn thập kỷ qua khi họ làm việc và tiết kiệm để nghỉ hưu.

Bởi vậy, thế hệ Boomer ra khỏi lực lượng lao động và tiêu tiền một cách tiết kiệm, kết quả là họ gây ra ảnh hưởng ngược lại, nghĩa là khiến mức lạm phát tăng lên.

Biện pháp khả thi

Các nhà hoạch định chính sách sẽ thực hiện giải pháp nào để có thể giải quyết những mớ hỗn độn này? Một trong những giải pháp được đề cập tới là tăng tuổi nghỉ hưu. Tuy nhiên, đây rõ ràng là giải pháp mà không nhận được sự thiện cảm từ các cử tri. Một giải pháp khác là thúc đẩy tốc độ tăng trưởng năng suất.

Tuy nhiên, theo ông John Fernald, nhà nghiên cứu cấp cao thuộc Fed chi nhánh San Francisco, thời gian qua chứng kiến tăng trưởng năng suất khá ảm đạm.

Mặc dù, ở giai đoạn đại dịch covid, tăng trưởng năng suất có sự cải thiện, thế nhưng hiện tượng này khó có thể diễn ra dài ngày. Ngày nay, dường như tiến bộ công nghệ đã chững lại so với quá khứ, mặc dù vẫn có những sự đổi mới gây nên tiếng vang lớn trên toàn cầu như xe điện của Tesla.

Một sự thay đổi trong quan điểm đã được đề xuất bởi ông Raghuram Rajan, giáo sư Đại học Chicago và cựu Thống đốc ngân hàng trung ương Ấn Độ. Giải pháp có lẽ là sự thay đổi trong mục tiêu của chính sách tài khóa trong trường hợp chính sách tiền tệ thất bại trong việc khôi phục đà tăng trưởng và kích thích tài khóa khiến lạm phát bùng nổ.

Chi tiêu của Chính phủ sẽ nhắm đến mục đích xây dựng cơ sở hạ tầng vật chất và xã hội mà không phải nhắm đến thúc đẩy nhu cầu. Qua đó đưa nền kinh tế Mỹ thoát khỏi tình trạng u ám và tiến gần hơn đến sự gia tăng năng suất. 

Cơ hội trong một chương trình chi tiêu ngày nay có vẻ không còn nhiều, tuy nhiên vẫn chưa mất đi hoàn toàn. Theo quan điểm của ông Rajan: “Có lẽ khi Mỹ trở lại với giai đoạn lạm phát thấp cũng là lúc giải pháp này sẽ được nhắc đến. Và dường như ngày đó cũng không còn quá xa so với bây giờ”.