Giá phân bón có thể tiếp tục tăng nữa trong thời gian dài dù đã cao nhất mọi thời đại

Theo Pháp luật & Bạn đọc, kể từ đầu năm 2022, giá phân bón đã tăng gần 30% sau khi tăng 80% vào năm ngoái. Nguyên nhân khiến giá tăng cao là do sự kết hợp của nhiều yếu tố như gián đoạn nguồn cung, lệnh trừng phạt (Nga và Belarus), chi phí đầu vào tăng cao và các hạn chế xuất khẩu tại Trung Quốc. Giá phân lân (phosphates) và kali (potash) đang nhích gần mức như năm 2008, trong khi giá ure đã vượt mức đỉnh của năm này. 

Gần đây, giá MAP đã đạt mức cao mới trong lịch sử với giá trung bình 1.081 USD/tấn vào đầu tháng 5 vừa qua. Các loại phân bón khác cũng tăng giá vượt bậc, DAP có giá trung bình là 1.057 USD/tấn, kali 881 USD/tấn, 10-34-0 906 USD/tấn, anhydrous 1.534 USD/tấn (cao nhất mọi thời đại), UAN28 631 USD/tấn và UAN32 730 USD/tấn…

Đa số các loại phân bón đều tăng giá lên đáng kể so với cùng giai đoạn năm ngoái, trong đó có 10-34-0 đắt hơn 47%, MAP cao hơn 53%, DAP đắt hơn 67%, UAN28 cao hơn 76%, UAN32 đắt hơn 83%, urê cao hơn 95%, kali cao hơn 102% và anhydrous đắt hơn 115%.

Việc giá phân bón thế giới tăng cao có thể đẩy thị trường phân bón đến với những hệ lụy. Theo đó, giá các loại phân bón tại Đồng bằng sông Cửu Long trong tháng qua đều có mức tăng từ 1000 đến 1900 đồng/ kg so với tháng liền trước, đạt mức cao nhất trong 50 năm. Hiện tại, giá bán lẻ kali 19.500 đồng/kg, DAP nội địa dao động quanh mức 22.400 đồng/kg và urê 18.200 đồng/kg. Hàng năm, Việt Nam sử dụng trung bình 10 triệu tấn phân bón cho sản xuất công nghiệp.

Mức chi phí đầu vào cao kỷ lục

Sản lượng trên diện rộng đối với Amoniac đã bị cắt giảm do giá khí đốt tự nhiên tăng, nhất là châu Âu. Amoniac là một nguyên liệu đầu vào quan trọng cho các loại phân bón gốc nitơ. Giá than cũng tăng vọt ở Trung Quốc. Đây là nguyên liệu chính để sản xuất nông nghiệp. Điều này buộc các nhà máy sản xuất phân bón tại đại lục phải cắt giảm sản lượng. Do đó giá Urê đã tăng lên và phân lân cũng bị đẩy lên do giá Amoniac và lưu huỳnh tăng.

Các lệnh trừng phạt và hạn chế xuất khẩu

Khi cuộc chiến tranh giữa Nga và Ukraine xảy ra, giá phân bón tăng như bị tiếp thêm dầu vào lửa. Từ ngày mùng 10 tháng 3 vừa qua, Nga đã ngừng hẳn việc xuất khẩu phân bón ra các thị trường khác trên thế giới. Hậu quả là nguồn cung phân bón toàn cầu bị ảnh hưởng.

Nga chiếm khoảng 12% xuất khẩu DAP và MAP, 16% xuất khẩu urê toàn cầu. Nga và Belarus chiếm khoảng 2% xuất khẩu MOP toàn cầu.

Thị trường gia tăng lo ngại về chuỗi cung ứng cũng do vấn đề liên quan đến việc tạm ngừng xuất khẩu phân bón của Trung Quốc cho đến ít nhất là tháng 6 năm nay để đảm bảo nguồn cung trong nước.

Chuỗi cung ứng gián đoạn

Trong khi giá DAP và urê đã giảm vào đầu quý 2/ 2022 vì giá chào thầu tại Ấn Độ giảm đi do người mua đang chờ sự rõ ràng về hỗ trợ phân bón của Ấn Độ, nhưng giá Kali không có dấu hiệu hạ nhiệt. 

Các lệnh trừng phạt mới đối với Belarus và Nga đã làm gia tăng sự không chắc chắn về tương lai của thị trường Kali và phần nào gây nên tình trạng thiếu nguồn cung. Bên cạnh đó, Lithuania đã dừng sử dụng mạng lưới đường sắt của mình nhằm vận chuyển kali của Belarus đến cảng Klaipeda. Đây là nơi thường kiểm soát và xử lý tới 90% lượng phân bón xuất đi của Belarus.

Nhu cầu tăng lên mạnh mẽ

Trong suốt giai đoạn đại dịch Covid-19, sức tiêu thụ phân bón trên thế giới vẫn rất mạnh. Do đậu tương toàn cầu trong thời gian qua tăng mạnh, Brazil và Mỹ đã phân bổ diện tích trồng đậu tương cao kỷ lục. Đây là một loại cây trồng cần rất nhiều phân bón.

Tại Trung Quốc, do việc sử dụng thức ăn chăn nuôi gia tăng nên nhu cầu cũng tăng lên mạnh mẽ. Nước này đang khôi phục lại đàn lợn sau khi dịch tả lợn Châu Phi bùng phát trong vài năm qua. Hiện giá phân bón đang ở mức cao nhất từ cuộc khủng hoảng lương thực toàn cầu năm 2008. Điều này có thể khiến việc sử dụng phân bón trong trồng trọt bị hạn chế, bất chấp giá sản phẩm cây trồng cũng tăng vọt.

Triển vọng thị trường và các yếu tố rủi ro

Theo dự kiến, giá urê sẽ tiếp tục ở mức cao kỷ lục trong lịch sử nếu giá than và giá khí đốt tự nhiên vẫn tăng không ngừng. Tương tự với urê, giá DAP được cho là vẫn ở mức cao cho đến khi giá lưu huỳnh và amoniac giảm xuống. Rủi ro đối với triển vọng thị trường không chỉ phụ thuộc vào chi phí đầu vào mà còn bị tác động bởi việc xuất khẩu urê và DAP của Trung Quốc có tiếp tục trở lại sau tháng 6 tới đây hay không. Giá của Kali dự kiến vẫn ở mức rất cao trong lịch sử vào năm tới. Tuy nhiên, kịch bản có thể đi ngược lại nếu nguồn cung từ Nga và Belarus trở lại với thị trường toàn cầu.

Hiện các nhà phân tích đang cân nhắc kỹ lưỡng về các yếu tố ảnh hưởng đến triển vọng thị trường, nhất là cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine. Khủng hoảng giữa hai nước này đã gây nên sự biến động cho thị trường nguyên liệu đầu vào và thúc đẩy những yếu tố không chắc chắn cho tương lai của thị trường phân bón. Vì nguồn cung phân bón toàn cầu khó tăng lên cũng như nguyên liệu đầu vào tăng mạnh nên giá phân bón vẫn được dự báo sẽ tiếp tục tăng trong thời gian tới, nhất là phân bón kali và DAP.

Giới phân tích cho biết, trong tương lai gần sẽ có hai sự kiện lớn cần quan tâm. Đó là cách Trung Quốc gia nhập trở lại thị trường xuất khẩu Nitơ và phân lân trên toàn cầu và nhu cầu tiêu thụ tiềm tàng của các nước sản xuất nông nghiệp.