Động thái cấm xuất khẩu lúa mì của Ấn Độ khiến toàn cầu ‘đứng ngồi không yên’

Theo Nhịp sống kinh tế, Ấn Độ đã đưa ra lệnh cấm xuất khẩu lúa mì vào ngày 13/5 sau khi tình trạng khí hậu nắng nóng làm ảnh hưởng đến mùa vụ và đẩy giá lúa mì trong nước tăng cao. Ấn Độ không phải là quốc gia xuất khẩu lúa mì lớn, tuy nhiên động thái cấm xuất khẩu lúa mì của Ấn Độ đã gây bất ổn cho thị trường toàn cầu. Chỉ số lúa mì chuẩn Chicago tăng gần 6%.

Sau động thái trên, giá mặt hàng lúa mì trong nước đang leo thang bỗng hạ nhiệt. Theo Bộ trưởng Thương mại Ấn Độ Piyush Goyal, thị trường toàn cầu sẽ không bị tác động bởi lệnh cấm xuất khẩu vì Ấn Độ không phải là quốc gia xuất khẩu lúa mì lớn. Thế nhưng, theo các nhà phân tích, quyết định cấm xuất khẩu của New Delhi vẫn khiến giá lúa mì tiếp tục leo thang và làm bất ổn an ninh lương thực trong bối cảnh thị trường nông sản toàn cầu đang chịu tác động lớn từ mâu thuẫn giữa Nga và Ukraine. Ngoài ra, quyết định này có thể làm dấy lên lo ngại về khả năng hạn chế xuất khẩu gạo. Điều này khiến các nhà kinh doanh tăng cường việc mua và đặt đơn hàng với thời gian giao hàng lâu.

Theo các quan chức của Chính phủ và Bộ Thương mại Ấn Độ, họ không có ý định hạn chế xuất khẩu gạo vào lúc này vì giá gạo trong nước vẫn ở mức thấp và nguồn cung thì rất dồi dào.

Với các quốc gia phụ thuộc vào nhập khẩu vốn đang phải loay hoay với chi phí lương thực tăng cao thì đây có thể được coi là một sự cứu trợ. Thế nhưng, phần lớn mùa vụ trồng lúa tại Ấn Độ vẫn còn ở phía trước và những triển vọng thu hoạch đều có thể thay đổi lập trường của quốc gia này về xuất khẩu mặt hàng chủ lực.

Một trong những yếu tố quyết định đến quy mô vụ lúa tại Ấn Độ chính là thời tiết như mưa gió. Trong năm nay, những trận mưa đã khiến nước này duy trì vị thế ưu việt trong thương mại gạo trên toàn thế giới. Thế nhưng những trận mưa đá thường xuyên có thể làm tình trạng cây trồng và sản lượng giảm đi. Kết quả là lượng hàng dự trữ quốc gia sẽ sụt giảm dẫn đến việc hạn chế xuất khẩu để có thể đảm bảo an ninh lương thực quốc gia cho 1,4 tỷ dân.

Tại sao Ấn Độ giữ vai trò quan trọng về nguồn cung cấp gạo trên thế giới?

Trung tâm Thông tin Công nghiệp và Thương mại - Bộ Công Thương (VITIC) cho biết năm ngoái, xuất khẩu gạo của Ấn Độ tăng lên mức kỷ lục chưa từng có trong vòng 2 năm bởi nguồn cung dồi dào và nguồn cung gạo xuất khẩu của các nước đối thủ bị thắt chặt. Ngoài ra cũng do nhu cầu toàn cầu đạt mức 21,5 triệu tấn, nhiều hơn so với tổng lượng xuất khẩu của 4 nhà xuất khẩu khác gồm Thái Lan, Việt Nam, Pakistan và Mỹ.

Trên thế giới, Ấn Độ Độ là nước tiêu thụ gạo lớn nhất, chỉ sau Trung Quốc, chiếm hơn 40% thị phần trên toàn cầu.

Với giá thị trường trong nước thấp và nguồn dự trữ nội địa dồi dào, Ấn Độ có thể mạnh tay giảm giá trong hai năm, giúp các quốc gia như Châu Phi và Châu Á đối phó với tình trạng giá lương thực tăng cao.

Xuất khẩu gạo của Ấn Độ đã sang hơn 150 quốc gia. Do đó, lạm phát lương thực sẽ xuất hiện, nếu có bất kỳ sự giảm sút nào trong các lô hàng của nước này. Lúa gạo là lương thực chính của hơn 3 tỷ người trên thế giới. Bởi vậy, khi Ấn Độ cấm xuất khẩu vào năm 2007, giá trên toàn cầu đã đạt mức đỉnh mới.

Việc hạn chế xuất khẩu của từ Ấn Độ có thể ảnh hưởng đến các quốc gia nhập khẩu gạo. Điều này cũng khiến các nhà cung cấp khác như Thái Lan và Việt Nam tăng giá sản phẩm so với các lô hàng Ấn Độ, vốn đã cao hơn 30%.

Không chỉ phục vụ người mua châu Á như Nepal, Bangladesh, Trung Quốc, Philippines, Ấn Độ còn xuất khẩu gạo cho các quốc gia châu Phi như Benin, Togo, Senegal và Cameroon.

Tính đến tháng 6 năm 2022, lúa gieo sạ của Ấn Độ chiếm hơn 85% sản lượng hàng năm của nước này, tăng lên mức kỷ lục 129,66 triệu tấn trong niên vụ.

Vào tháng 6 hàng năm, hàng triệu nông dân đã bắt đầu trồng lúa. Đó là thời điểm gió mùa bắt đầu đổ bộ vào nước này. Gió mùa (monsoon) rất quan trọng đối với hoạt động trồng trọt vì cung cấp khoảng 70% lượng mưa hàng năm của Ấn Độ.

Người nông dân Ấn Độ phụ thuộc vào mưa gió để tưới nước cho một nửa diện tích đất canh tác vì đất nước này thiếu nước để tưới. Ấn Độ được dự báo sẽ nhận được lượng mưa trung bình vào năm 2022. Tuy nhiên, kể từ ngày mùng 1 tháng 6, lượng mưa thấp hơn 40% so với mức trung bình khi đợt gió mùa kéo dài bốn tháng bắt đầu.

Theo dự kiến, mưa sẽ đến vào giữa tháng 6, giúp đẩy mạnh quá trình gieo sạ lúa. Trong suốt 3 năm qua, lượng mưa trung bình hoặc trên trung bình cùng các phương thức canh tác mới hiện đại đã giúp sản lượng lúa gạo tăng cao.

Ấn Độ hiện có nhiều gạo dự trữ và giá trong nước thấp hơn giá nhà nước ấn định mà chính phủ mua gạo từ người nông dân. Hiện tại giá xuất khẩu gạo cũng đang giao dịch gần mức thấp nhất trong vòng 5 năm qua. Ở một mặt khác, dự trữ gạo và gạo đã xay xát tại các kho chứa của chính phủ đạt 57,82 triệu tấn, con số này đã cao hơn gấp 4 lần so với mục tiêu 13,54 triệu tấn.

Không giống với lúa mì, sau khi xung đột giữa Nga và Ukraine xảy ra, xuất khẩu gạo của Ấn Độ không tăng mạnh. Nguyên nhân là do khu vực biển đen không phải là nhà sản xuất hoặc tiêu thụ gạo lớn.

Ở một mặt khác, dường như Ấn Độ gần đây đã nới lỏng lệnh cấm xuất khẩu lúa mì như đã được công bố trước đó. Và điều này được Quỹ Tiền tệ Quốc tế rất hoan nghênh.

"Về Ấn Độ, chúng tôi hoan nghênh quyết định của họ gần đây trong việc nới lỏng lệnh cấm xuất khẩu lúa mì như đã công bố ban đầu như cho phép tiếp tục các lô hàng đã ký hợp đồng cũng như xuất khẩu sang các nước có nhu cầu an ninh lương thực. Chúng tôi hy vọng sẽ được nới lỏng hơn nữa các lệnh cấm”.