Điều tra hình sự là gì? Điều tra hình sự có giống khởi tố hình sự không?

Hoạt động điều tra hình sự là gì? 

Điều tra hình sự là hoạt động nhằm mục đích tìm chứng cứ, nguyên nhân, khám phá sự thất nhằm phục vụ cho nhu cầu của con người. Đặc biệt trong hình sự thì điều tra mang ý nghĩa tìm kiếm hung thủ, chủ mưu gây ra tội ác, quy phục hắn trước pháp luật. 

Định nghĩa về điều tra vụ án hình sự là gì cũng khác nhau ở từng khu vực, từng quốc gia riêng biệt với thể chế chính trị khác nhau, các quy định pháp luật khác nhau về việc điều tra và phòng chống tội phạm.

Nhiệm vụ của điều tra hình sự là gì?

Xác định tội phạm, người thực hiện hành vi phạm tội

Là nhiệm vụ tiên quyết cũng như quan trọng nhất trong điều tra hình sự. Cơ quan điều tra phải tiến hành tìm hiểu, phân tích vụ án, tìm kiếm bằng chứng, chứng minh vụ án có phải là một tội ác hình sự hay không, chúng minh nghi phạm có liên quan đến vụ án hay không.

Sau khi đã xác định có hành vi phạm tội diễn ra, cơ quan điều tra phải làm rõ trách nhiệm của cá nhân hoặc tổ chức gây ra tội ác là gì. Có nghĩa là xác định nguyên nhân phạm tội, các thức thực hiện tội ác, ai mới là chủ mưu, vai trò của từng cá nhân trong vụ án là gì.

Từ đó cơ quan có thể xác định khung hình phạt đối với từng cá nhân, tổ chức phạm tội.

Lập hồ sơ vụ án, đề nghị truy tố bị can ra toà án để xét xử hoặc ra quyết định khác để giải quyết vụ án

Để ra quyết định khởi tố đối với bất kì các nhân nào, xét xử đúng người đúng tội, trách việc nhầm lẫn “râu ông này cắm cằm bà kia” thì hồ sơ vụ án là một trong những công cụ đắc lực của thẩm phán.

Hồ sơ vụ án được hoàn thiện nhờ vào hoạt động điều tra hình sự. Vậy hồ sơ điều tra vụ án hình sự là gì?

Hồ sơ điều tra hình sự là văn bản ghi lại hoạt động điều tra hình sự. Nó tập  hợp các  hệ thống văn bản, tài liệu thu thập được trong quá trình điều tra phục vụ cho việc truy tốt, khởi kiện chủ thể phạm tội. 

Ngoài ra hồ sơ điều tra hình sự còn là một văn bản nghiên cứu, phục vụ cho các nghiên cứu về tâm lý tội phạm, hoặc để lưu trữ làm bằng chứng tránh các trường hợp khiếu nại về quyết định khởi tố sau này.

Vì vậy, hồ sơ điều tra hình sự cần được ghi lại, sắp xếp tỉ mỉ, nếu không viện kiểm soát hoặc toà án sẽ gặp khó khăn trong việc khởi tố bị can 

Xác định nguyên nhân và điều kiện phạm tội

Điều tra hình sự ngoài nhiệm vụ truy tìm thủ phạm, động cơ gây án, vai trò của bị can, văn bản này còn có nhiệm vụ ngăn chặn phòng ngừa trước khi một tội ác tương tự diễn ra.

Bằng việc ghi lại tỉ mỉ quá trình gây án, cách thức gây án tinh vi của tội phạm, các cơ quan có thẩm quyền có thể đề ra phương hướng phòng ngừa, cảnh báo đến người dân. 

Một ví dụ dễ thấy nhất là các vụ án lừa đảo, chiếm đoạt tài sản. Nhờ hoạt động điều tra hình sự làm rõ cách thức tội phạm thực hiện hành vi lừa đảo mà chính quyền kịp thời thông tin đến người dân để nâng cao cảnh giác, giảm thiểu thiệt hại tài sản.

Ngoài ra, điều tra hình sự cũng giúp các cơ quan điều tra nhìn nhận lại các khuyết điểm sai sót, cải thiện hoạt động điều tra.

Ý nghĩa vai trò của điều tra hình sự là gì?

Là công cụ để bình ổn xã hội

Đầu tiên, điều tra hình sự là chức năng quan trọng của hoạt động tố tụng hình sự. Người tiến hành điều tra hình sự có vai trò tìm ra thủ phạm gây ra tội ác, điều tra các thức gây án, chứng minh  ai là người có tội thực sự phạm tội, vai trò của từng bị can là gì.

Đồng thời hoạt động điều tra cũng là phương thức để các cơ quan có thẩm quyền thực hiện trách nhiệm và nghĩa vụ của mình đối với nhân dân là bình ổn xã hội, không để lọt tội phạm.

Là công cụ để kiểm tra, tránh nhầm lẫn trong việc khởi tố

Điều tra hình sự là công cụ để loại trừ những sai sót, ngăn chặn việc khởi tố oan cho một bị can, ngăn chặn việc thiếu tính chính xác, thiểu thông tin trong tiến hành khởi tố.

Việc để những sai lầm đó diễn ra sẽ kéo theo rất nhiều hậu quả nghiêm trọng như thủ phạm bỏ trốn, bắt oan người vô tội, mất thời gian tố tụng,... Vì vậy việc điều tra tỉ mỉ và chính xác góp phần rất lớn vào việc giữ gìn uy tín trách nhiệm của cơ quan tố tụng ở bất kỳ cấp bậc nào.

Là biện pháp để tăng cường pháp chế, bảo vệ người dân

Như đã biết, điều tra hình sự là một giai đoạn quan trọng trong công tác tố tụng hình sự. Ngoài hai nhiệm vụ quan trọng đã nêu trên, điều tra hình sự góp phần tăng cười pháp chế, bảo vệ quyền lợi chính đáng của công dân trong các giai đoạn trước khi tiến hành khởi tố.

Điều này góp phần quan trọng vào công cuộc đấu tranh phòng chống tội phạm của các cơ quan có thẩm quyền.

Cơ quan điều tra hình sự?

Theo quy định của Bộ luật Tố tụng Hình sự và Luật tổ chức, các cơ quan có thẩm quyền điều tra hình sự bao gồm:

• Cơ quan điều tra của Công an nhân dân.
• Cơ quan điều tra trong Quân đội nhân dân.
• Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát nhân dân tối cao.

Ngoài các cơ quan đã nêu ở trên còn có một số cơ quan khác được giao nhiệm vụ điều tra các hoạt động đặc biệt như cơ quan điều tra của bộ đội biên phòng, kiểm lâm, hải quan, cảnh sát biển, kiểm ngư.

Các cơ quan này bình thường không có thẩm quyền điều tra hình sự, nhưng nếu xuất hiện hoạt động phạm pháp có quy mô lớn, hoặc các hoạt động tội ác có cách thức thực hiện đặc biệt cần tiến hành điều tra nhanh gọn, ngăn chặn hậu quả thì các cơ quan này được phép điều tra hình sự.

Lời kết

Bài viết đã cung cấp các thông tin cơ bản về “điều tra hình sự là gì?”, nhiệm vụ của điều tra hình sự trong tố tụng hình sự ý nghĩa của điều tra hình sự và các cơ quan nào có quyền thực hiện điều tra hình sự. Hi vọng qua bài viết bạn đã có được những thông tin cơ bản về Điều tra hình sự.