Cuộc đua gay cấn giữa Grab và Shopee Foods tại thị trường Việt Nam chưa phân thắng bại

Tại Việt Nam FoodTech - F&B và nông nghiệp ứng dụng công nghệ vẫn còn là một ngành còn khá mới mẻ, mới chỉ phổ biến ở một số thành phố lớn. FoodTech không chỉ có công việc giao đồ ăn công nghệ mà còn bao gồm hoạt động trong lĩnh vực trồng trọt, hoạt động bán thực phẩm tươi sống có ứng dụng công nghệ. Nếu như trước đây muốn mua bán bất cứ một sản phẩm nào khách hàng đều phải tự mình đến cửa hàng thì với sự ra đời của các công ty FoodTech đã giúp cho các cửa hàng, quán ăn đẩy mạnh doanh thu còn khách hàng thì tiết kiệm được thời gian cũng như công sức khi không cần phải đến tận nơi để mua bán thủ công, truyền thống giống trước đây. Cũng thông qua các công ty FoodTech mà khách hàng và các cửa hàng dễ dàng kết nối với nhau trong giao dịch mua bán. 

Thống kê của Nextrans ghi nhận vòng trong 5 năm trở lại đây, số lượng thương vụ đầu tư vào lĩnh vực FoodTech đã tăng trưởng mạnh nhưng giá trị đầu tư lại giảm. Trong năm 2022, số thương vụ đầu tư năm là 5 thương vụ không thay đổi nhiều so với 2021 là 4 thương vụ. Tuy nhiên, tổng giá trị đầu tư trong năm 2022 lại giảm 6% chỉ đạt 16,5 triệu USD so với năm trước.

Báo cáo của Nextrans nhận định: “Tuy nhiên, tất cả mô hình của các startup FoodTech gọi vốn thành công không hề mới. Các doanh nghiệp có xu hướng nhắm đến một thị trường mục tiêu phù hợp hơn bằng việc chuyển sang phân khúc khách hàng B2B hoặc tập trung vào một phân khúc mảng nông nghiệp thay vì cố gắng chiếm lĩnh toàn bộ thị trường tiêu dùng lớn.

Yếu tố then chốt tác động đến quyết định của các nhà đầu tư là sự thay đổi chiến lược tăng trưởng của các startup FoodTech. Các công ty khởi nghiệp và FoodTech với mô hình chung làm trung gian, đơn vị tổng hợp kết nối nhà cung cấp và người tiêu dùng đang theo đuổi mục tiêu lợi nhuận thay vì tăng trưởng. Các chương trình giảm giá ít hơn, trong khi phí giao hàng cao hơn và tỷ lệ hoa hồng từ các nhà bán hàng có thể cản trở tăng trưởng lượng đơn hàng”.

Một số thương vụ nổi tiếng đầu tư vào lĩnh vực giao hàng ăn, thực phẩm có thể kể đến như Cooky nhận 4,5 triệu USD, thương vụ đầu tư 3 triệu USD vào Foodmap.asia hay Mio nhận 8 triệu USD.

Tại thị trường Việt Nam ngành FoodTech giao đồ ăn vẫn là tiểu ngành nhưng đã chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ trong vài năm trở lại đây khi nhu cầu tiêu dùng tăng cao, việc ăn uống không bao giờ có thể dừng lại. Năm 2021, thị trường giao đồ ăn công nghệ ghi nhận GMV đạt 1,16 tỷ USD, tăng trưởng 31,9% so với năm 2020 và ước tính trong năm 2022 đạt 1,2 tỷ USD. Tuy nhiên, so với các nước khác trong khu vực Đông Nam Á thì mức tiêu thụ đơn hàng trung bình của Việt Nam thấp hơn (dưới 3 USD) và sẽ còn tăng trưởng mạnh mẽ trong tương lai. 

Song, có một thực tế đang diễn ra tại thị trường Việt Nam chính là hoạt động giao đồ ăn đang tập trung chủ yếu vào tay của hai ông lớn là Grab và Shopee Foods. Đây là hai cái tên nổi bật nhất và tranh giành thị phần một cách mạnh mẽ khi hiện nay Shopee Foods đang nắm trong tay 39,1% thị trường, còn GrabFood nhỉnh hơn với 39,6%. Bên cạnh đó, Baemin cũng đang trở thành đối thủ đáng gờm với tốc độ tăng trưởng nhanh nhất thị trường trong năm 2021. 

Khi các nền tảng ra đời và cạnh tranh công bằng đã mang đến tính đồng nhất lớn trên các nền tảng khi cùng một người có thể đặt gian hàng của mình trên nhiều nền tảng khác nhau. Do đó, lòng trung thành của người tiêu dùng cũng giảm bớt khi họ có nhiều sự lựa chọn khác nhau, nền tảng nào có giá hấp dẫn hơn chắc chắn sẽ được khách hàng lựa chọn nhiều hơn. Ngoài hoạt động giao đồ ăn truyền thống thì ngành F&B còn đang phát triển theo hướng tìm đến con đường cách mạng kĩ thuật số với ứng dụng công nghệ như cảm biến môi trường, công nghệ vệ tinh và hình ảnh, máy bay không người lái,... Bên cạnh đó, khi tầng lớp trung lưu ngày càng tăng nhu cầu tiêu dùng của họ cũng tăng theo với những nguồn thực phẩm có nguồn gốc minh bạch, rõ ràng hướng đến thị trường tiêu dùng mới văn minh hơn trong tương lai.

Thông qua khảo sát Nextrans chỉ ra bốn mô hình kinh doanh được dự đoán sẽ trở thành xu hướng mới của ngành trong tương lai như sau: 

- Cloud Kitchen (bếp trên mây): Đây là mô hình mà các nhà bếp sẽ sử dụng một không gian để chuẩn bị cho các món ăn chuyên phục vụ các đơn đặt giao hàng như Grab Kitchen.

- Đổi mới trong sản xuất thực phẩm: Hiện nay, ngoài chất lượng món ăn thì khách hàng còn quan tâm đến cách chế biến vì thế nên đổi mới các phương thức sản xuất thực phẩm để đáp ứng được nhu cầu của người tiêu dùng. 

- Nông nghiệp thông minh: Ngày nay, khi việc lưu trữ dữ liệu ngày càng lớn, công nghệ AI vô cùng thông minh sẽ hỗ trợ tăng sản lượng, cải thiện khả năng phục hồi cây trồng, giảm thiểu tiêu thụ tài nguyên thông qua việc sản xuất cây trồng trong phòng thí nghiệm hay công nghệ nông nghiệp cao. 

- Hệ thống công nghệ vệ tinh: Thông qua hệ thống công nghệ vệ tinh có thể canh tác chính xác mà chỉ cần thông qua công nghệ để theo dõi, quan sát… giúp cho nông dân tăng năng suất và giảm được sức lao động.

Khi nhu cầu ăn uống của khách hàng càng tăng cao thì các nền tảng giao đồ ăn như Grab hay Shopee Foods sẽ có thêm nhiều cơ hội để phát triển. Tuy nhiên, họ cần phải có những chiến lược kinh doanh hợp lý với từng quốc gia để có thể giữ vững được thị phần của mình.