Cán cân xuất nhập khẩu là gì? Những yếu tố ảnh hưởng đến cán cân xuất nhập khẩu

Tổng quan về cán cân xuất nhập khẩu

Khái niệm cán cân xuất nhập khẩu là gì? 

Cán cân xuất nhập khẩu được hiểu một cách đơn giản là mức chênh lệch của giá trị xuất khẩu và nhập khẩu. Cán cân xuất nhập khẩu thể hiện sự thay đổi của các ngành này trong một giai đoạn kinh tế nhất định theo tháng, theo quý và theo năm.

Khi ta so sánh mối quan hệ giá trị giữa các ngành này trong một thời gian nhất định, nếu giá trị của hàng hóa xuất khẩu lớn hơn hàng hóa nhập khẩu sẽ được gọi là xuất siêu. Ngược lại, nếu giá trị nhập khẩu lớn hơn xuất khẩu sẽ được gọi là nhập siêu.

Đặc biệt, cán cân xuất nhập khẩu còn cho biết kết của của một nền kinh tế trong thời kỳ đó. Nếu cán cân xuất nhập khẩu lớn hơn 0 (xuất khẩu lớn hơn nhập khẩu) sẽ được gọi là cán cân thương mại thặng dư. Nếu cán cân nhỏ hơn 0 (nhập khẩu nhiều hơn xuất khẩu) thì sẽ được gọi là cán cân thương mại thâm hụt. Khi chỉ số nhập khẩu bằng chỉ số xuất khẩu thì cán cân bằng 0 và nền kinh tế ở trạng thái hiệu cân bằng. 

Các yếu tố tác động đến cán cân xuất nhập khẩu

Sau khi đã tìm hiểu về cán cân xuất nhập khẩu là gì, ta sẽ đi tìm hiểu các yếu tố tác động đến nó. Có rất nhiều yếu tố có thể tác động đến cán cân xuất nhập khẩu, trong đó có 3 yếu tố cơ bản nhất là:

Xuất khẩu 

Đây là một trong ba yếu tố làm thay đổi cán cân xuất nhập khẩu vì khối lượng hàng hóa, số lượng mặt hàng và đối tượng xuất khẩu có thể thay đổi hàng ngày. 

Nhập khẩu 

Nhập khẩu là nhân tố có xu hướng tăng khi GDP tăng lên, thậm chí tốc độ tăng trưởng nhập khẩu của các mặt hàng còn có lúc tăng mạnh hơn cả GDP. 

Bên cạnh đó, mặt hàng nhập khẩu cũng thay đổi tăng lên khi giá cả của mặt hàng sản xuất trong nước cũng như thế giới có sự thay đổi. Giả sử giá cả của sản xuất hàng hóa trong nước tăng lên trong khi giá cả trên thế giới không thay đổi hay biến động nhẹ thì kim ngạch nhập khẩu hàng hóa vẫn sẽ tăng lên.

Tỷ giá hối đoái 

Sự biến động tỷ giá hối đoái có tác động khá mạnh mẽ đến cán cân xuất nhập khẩu. Bởi vì sự biến động của tỷ giá của đồng nội tệ so với ngoại tệ sẽ dẫn đến sự thay đổi của các hoạt động xuất nhập khẩu hàng hóa của đất nước đó.

Cách tính cán cân xuất nhập khẩu

Theo khái niệm cán cân xuất nhập khẩu là gì đã chỉ rõ công thức tính cán cân xuất nhập khẩu là theo sự chênh lệch của giá trị xuất khẩu so với nhập khẩu. Ta có công thức sau: 

Cán cân xuất nhập khẩu = giá trị xuất khẩu – giá trị nhập khẩu.

Trong đó:

• Giá trị xuất khẩu được hiểu là tổng giá trị hàng hóa, dịch vụ đã xuất ra nước ngoài. 
• Giá trị nhập khẩu là giá trị hàng hóa, dịch vụ được nhập vào trong nước để kinh doanh, buôn bán và đem lại lợi nhuận. 

Như vậy, ở phần một, chúng ta đã tìm hiểu qua khái niệm cán cân xuất nhập khẩu là gì, các yếu tố tác động và công thức tính cán cân xuất nhập khẩu. Trong phần tiếp theo, chúng ta sẽ đi tìm hiểu tình hình cơ cấu xuất nhập khẩu tại Việt Nam. 

Tình hình cơ cấu xuất nhập khẩu tại Việt Nam

Sau khi tìm hiểu về cán cân xuất nhập khẩu là gì, chúng ta sẽ dễ dàng đi tìm hiểu về tình hình cơ cấu xuất nhập khẩu tại Việt Nam hiện nay. Trước hết, ta phải hiểu khái niệm cơ cấu xuất nhập khẩu. 

Vậy cơ cấu xuất nhập khẩu được hiểu là gì?

Cơ cấu xuất nhập khẩu được hiểu là tổng giá trị hàng hóa, dịch vụ xuất nhập khẩu của một vùng, quốc gia và hợp thành tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của các vùng, các quốc gia đó những mối quan hệ ổn định, phát triển mạnh mẽ giữa các bộ phận này theo điều kiện về kinh tế - xã hội nhất định trong một thời kỳ nhất định. 

Cơ cấu xuất nhập khẩu là kết quả của quá trình lao động sáng tạo ra các giá trị vật chất, dịch vụ của nền kinh tế với mức độ cũng như trình độ nhất định. Cơ cấu xuất nhập khẩu sẽ thay đổi tương ứng theo tốc độ phát triển kinh tế của một quốc gia. Do đó, cơ cấu xuất nhập khẩu luôn mang đầy đủ những đặc trưng cơ bản sau:

• Cơ cấu xuất nhập khẩu luôn có tính khách quan
• Cơ cấu xuất nhập khẩu thể hiện rõ nét qua số lượng và chất lượng
• Cơ cấu xuất nhập khẩu mang tính lịch sử và thường bắt đầu từ một cơ sở cơ cấu nào đó có tính kế thừa và phát triển
• Cơ cấu xuất nhập khẩu này luôn phải đảm bảo được tính hiệu quả cho nền kinh tế của một quốc gia
• Cơ cấu xuất nhập khẩu này luôn có những mục tiêu định trước, có tính hướng dịch
• Cơ cấu xuất nhập khẩu luôn phải ở trạng thái phát triển từ thấp đến cao, từ chưa hoàn thiện đến hoàn thiện 

Sự cần thiết phải thay đổi cơ cấu xuất nhập khẩu tại Việt Nam

Tại sao cần phải thay đổi cơ cấu xuất nhập khẩu tại Việt Nam? 

Hiện nay, cùng với sự phát triển ngày càng mạnh mẽ của nền kinh tế - xã hội thì yêu cầu về việc đổi mới cơ cấu xuất nhập khẩu tại nhiều quốc gia là tất yếu và cần thiết để đẩy mạnh đất nước trong số đó có Việt Nam. 

Việc thay đổi cơ cấu xuất nhập khẩu trong nước có tác động khá lớn đến quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước cũng như hội nhập kinh tế khu vực và trên thế giới. Chúng ta cần phải dựa vào những quan điểm cụ thể của phương án phát triển công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước để có thể đánh giá tổng quát và chính xác nhất thực trạng cơ cấu xuất nhập khẩu tại Việt Nam trong giai đoạn vừa qua cũng như đưa ra được những định hướng, giải pháp cho giai đoạn sắp tới. 

Các mục tiêu và quan điểm chỉ đạo này thường được thể hiện một cách rõ nét nhất thông qua sự chuyển khẩu, chuyển dịch về cơ cấu nền kinh tế theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đặc biệt hướng về vấn đề xuất nhập khẩu và hội nhập.

Cơ cấu xuất nhập khẩu tại Việt Nam đang đứng trước những vấn đề gì? 

Hiện nay, cơ cấu xuất nhập khẩu tại Việt Nam đang đứng trước nhiều vấn đề, thách thức. Cơ cấu xuất nhập khẩu phải thay đổi để có thể tạo ra được nhiều xu hướng mới hơn. Một số vấn đề đang gặp phải trong cơ cấu xuất nhập khẩu tại Việt Nam. 

Tốc độ tăng trưởng các loại hàng dịch vụ vô hình tăng rất nhanh so với các mặt hàng hữu hình

Các mặt hàng lương thực, thực phẩm và sản phẩm nông nghiệp đang giảm tỷ trọng đáng kể. Các mặt hàng về nguyên liệu giảm mạnh, trong khi tỷ trọng của ngành công nghiệp – khoáng sản, công nghiệp – chế biến lại tăng nhanh gây mất cân đối cơ cấu. 

Chính vì những lý do nêu trên mà việc thay đổi cơ cấu xuất nhập khẩu cần phải được làm một cách nhanh chóng và kịp thời. Chỉ khi thay đổi được cơ cấu xuất nhập khẩu hợp lý thì Việt Nam mới có thể phát huy được những thế mạnh của mình về nguồn nhân lực, tài nguyên thiên nhiên cũng như vị trí địa lý đắc địa cũng như khắc phục được một số vấn đề yếu kém còn tồn đọng khác.

Thay đổi cơ cấu xuất nhập khẩu cũng giúp tăng cường sức cạnh tranh về hàng hóa của Việt Nam trên trường quốc tế. Thực tế chỉ ra, hiện nay, ngành thương mại quốc tế đang có sự phát triển ngày càng mạnh mẽ với mức cạnh tranh lớn. Do đó, không chỉ ở Việt Nam mà ở tất cả các nước khác trên thế giới đều cần phải thay đổi cơ cấu của mình để có thể bắt kịp với thời đại. 

Tổng kết 

Như vậy, chúng ta đã đi hiểu qua về cán cân xuất nhập khẩu là gì và cách tính cán cân xuất nhập khẩu. Tình hình cán cân xuất nhập khẩu của Việt Nam trong những năm vừa qua phần đa là có kết quả khả quan. Chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng vào triển vọng của kinh tế Việt Nam trong thời gian tới.