Các dự án giao thông gặp khó trước “bão giá” xăng dầu, vật liệu xây dựng 

Các nhà thầu bị “bào mòn” thể lực 

Lãnh đạo một nhà thầu đang thi công Dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc Bắc Nam phía Đông giai đoạn 2017 – 2020, đoạn Dầu Giây – Phan Thiết cho biết: “Giá xăng, dầu, thép tăng nhanh quá. Tình trạng giá cả nguyên vật liệu thiết yếu giờ phải dùng đúng từ là bão giá, tương tự như giai đoạn 2008”. 

Xăng, dầu được coi là nguyên liệu đầu vào quan trọng nhất, chiếm phần lớn chi phí ca máy. So với giá bỏ thầu thì hiện nay giá xăng, dầu diesel đã tăng gấp đôi, kéo theo chi phí mà nhà thầu này phải bỏ ra đã tăng từ 5 -10 tỷ đồng so với dự toán ban đầu. 

“Xăng, dầu không chỉ tăng chóng mặt mà do lo ngại giá sẽ biến động rất nhanh nên chủ các cây xăng chỉ bán nhỏ giọt mỗi lần khoảng 1.000 – 2.000 lít trong khi nhu cầu thi công thực tế lên tới 6.000 – 7.000 lít/ngày”, đại diện nhà thầu này cho biết.

Trước đó khi giá thép và xi măng tăng cao, nhà thầu này đã và đang phải chịu thiệt hại rất nặng nề. Tháng 10/2020 là thời điểm gói thầu mà đơn vị này tham gia tổ chức đấu thầu thì giá thép tròn do Sở Xây dựng Bình Thuận công bố là 12.000 đồng/kg, mức giá này chưa bao gồm thuế VAT. Tuy nhiên, chỉ 1 tháng sau giá thép xây dựng đã bắt đầu tăng giá. Theo ghi nhận mức giá tăng cao trong quý I năm 2021, trong các tháng 6, 7, 8, 9 cùng năm ghi nhận mức giá tăng đột biến. Cho đến nay, hai tháng đầu tiên của năm 2022, tốc độ tăng giá thép vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại. 

Cụ thể, mức giá thép mà nhà thầu này đang phải mua là 18.000 đồng/kg (chưa bao gồm thuế VAT). Mức giá này tăng khoảng 60% so với thời điểm ban đầu. “Nếu tính cả các chi phí phải bù đắp cho việc tăng giá cho các loại vật liệu khác, chúng tôi đang phải bù lỗ 200 tỷ đồng, tương ứng 18% giá trị hợp đồng không bao gồm dự phòng”, nhà thầu này cho hay. 

Bên cạnh đó, lãnh đạo nhà thầu này cũng nói thêm nhiều nhà thầu khác đang thi công tại Dự án Đường cao tốc Bắc Nam nói riêng và các dự án hạ tầng giao thông nói chung cũng đang phải gánh chịu những khoản thua lỗ tương tự.

Giá xăng, dầu tăng kéo theo một loạt chi phí tăng 

Trong khi các nhà thầu thi công các dự án công trình cầu lo một phần thì các đơn vị thi công các cấu phần đường thuộc dự án thành phần đường lo mười phần. Chi phí đất đắp, cát sỏi, đá tỷ lệ thuận với mức tăng giá xăng, dầu. Bên cạnh đó, chi phí vận chuyển các loại vật liệu từ các mỏ về công trường xây dựng cũng tăng theo. 

Tại Dự án xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc Bắc Nam phía Đông giai đoạn 2017 – 2020 hiện có khoảng 3 dự án PPP thành phần vẫn đang trong giai đoạn thi công móng và nền đường. Vì vậy, khi nguồn cung vật liệu đất đắp được tháo gỡ giải quyết thì giá thành công trình khiến chủ đầu tư dự án và nhà thầu đau đầu. 

Với tình hình chính trị căng thẳng tại căng thẳng Nga-Ukraine không có dấu hiệu “hạ nhiệt” thì những dự án đang trong giai đoạn hoàn thiện cấp phối đá dăm sẽ gặp khó khăn rất nhiều. Bởi loại vật liệu có gốc dầu mỏ là nhựa đường được dự báo là sẽ tăng rất cao. Các chủ đầu tư, nhà thầu lại một lần nữa “lo thắt ruột”. 

Lãnh đạo Ban quản lý dự án đường cao tốc Mai Sơn – Quốc lộ 45 (Bộ Giao thông vận tải) cho biết, giá nhựa đường đặc nóng phục vụ thi công bê tông nhựa theo dự toán được Bộ GTVT duyệt vào năm 2020 làm cơ sở đấu thầu là 11.000 đồng/kg nhưng hiện các đơn vị thi công đang được nhà cung cấp chào giá khoảng 15.000 đồng/kg. “Tréo ngoe” hơn nữa khi các nhà cung cấp còn thông báo nếu không xuống tiền sớm thì chỉ 1 - 2 tháng nữa giá nhựa đường đặc nóng có thể tăng thêm từ 15% - 20%. 

Nhựa đường tuy có khối lượng ít nhưng lại có tỷ trọng trong cơ cấu gói thầu rất cao. Vì vậy, phải có dòng tiền lớn, liên tục trong giai đoạn cuối để duy trì tiến độ thi công và chất lượng của công trình. Do đó, sự ảnh hưởng của giá vật liệu xây dựng sẽ tác động rất nhiều tới sức khỏe tài chính của các nhà thầu. 

Không những vậy, đại dịch Covid-19 đã trở thành tác động kép đối với các nhà thầu, chủ đầu tư. Bởi giá nhân công tại một số dự án hạ tầng giao thông lớn đã tăng gấp đôi so với trước dịch. Đặc biệt là mức giá nhân công là thợ kỹ thuật cao. Các dự án phía Nam đang phải “chong đèn” tìm kiếm nguồn lao động bổ sung mới. Bởi do ảnh hưởng của dịch, các tốp thợ phía Bắc đã về quê và không quay trở lại công trường làm việc nữa. 

Một số phương pháp điều chỉnh

Hiện nay, Bộ Giao thông vận tải đang triển khai khoảng 40 dự án đầu tư công. Bao gồm các dự án đường bộ, đường sắt, hàng hải, đường thủy, đường hàng không. 

Tại các dự án này, các hợp đồng thi công xây dựng chủ yếu áp dụng loại hợp đồng theo đơn giá điều chỉnh theo phương pháp hệ số giá điều chỉnh. Dùng chỉ số giá của địa phương công bố; các yếu tố chi phí trong công thức điều chỉnh giá gồm nhân công, máy thi công, nhiên liệu, nhựa đường, thép, cát, đá, xi măng,…

Hiện nay thị trường đang có biến động lớn, bất thường. Bởi chỉ số giá xây dựng do địa phương công bố không kịp thời hoặc phản ánh chưa sát với biến động giá của dự án, công trình cụ thể. Do đó việc điều chỉnh giá cho cả hợp đồng cũng khó phản ánh đầy đủ, chính xác mức độ biến động giá đột biến của thị trường.

Ông Trần Quang Tuyến, Phó Tổng giám đốc Công ty Vạn Cường nói: “Phương pháp điều chỉnh hiện tại chỉ bù đắp được khoảng 50 – 60% chi phí thực tế. Mặc dù là công trình đấu thầu lời ăn lỗ chịu nhưng trong bối cảnh biến động giá quá lớn như hiện nay thì nhà thầu sẽ sớm kiệt quệ về tài chính, ảnh hưởng lớn tới tiến độ công trình”.

Trước đó, tháng 6/2021, Bộ Giao thông vận tải đã có công văn gửi Bộ Xây dựng về tác động của dịch bệnh Covid- 19 và biến động giá thép đến hoạt động xây dựng.

Trong nội dung của công văn, Bộ Giao thông vận tải đề nghị Bộ Xây dựng có văn bản hoặc báo cáo Thủ tướng Chính phủ có văn bản chỉ đạo UBND các tỉnh, thành phố chỉ đạo Sở Xây dựng công bố kịp thời giá vật liệu xây dựng, chỉ số giá xây dựng theo tháng, phù hợp giá cả thực tế của thị trường nơi xây dựng công trình làm cơ sở cho chủ đầu tư, nhà thầu thực hiện việc điều chỉnh giá hợp đồng.

Bộ Giao thông vận tải cũng đề nghị cơ quan quản lý Nhà nước về xây dựng cân nhắc giao các đơn vị Tư vấn độc lập khảo sát, xác định chỉ số giá xây dựng để áp dụng riêng cho dự án hạ tầng giao thông lớn, trong đó có các dự án cao tốc. Nhằm phản ánh sát thực biến động giá tại các công trường, qua đó hài hòa lợi ích của nhà thầu xây lắp và của Nhà nước.