Nguyên lý thiết kế nhà hát chuẩn, tối ưu hóa không gian

Khi thiết kế nhà hát cần đảm bảo nhiều tiêu chuẩn như: âm học, kỹ thuật, độ dung hòa về thị giác và độ cảm nghệ thuật. Việc bố trí phòng ốc tương đối phức tạp để đảm bảo mọi sự kiện diễn ra khoa học, suôn sẻ, an toàn. Vậy nguyên lý xây dựng nhà hát được hình thành như thế nào? Mời các bạn hãy cùng tìm hiểu lời đáp thông qua bài viết sau đây.

Tiêu chuẩn thiết kế nhà hát tổng quát

Không giống với những công trình xây dựng khác, tiêu chuẩn thiết kế nhà hát được áp dụng với quy mô tương đối lớn. Chức năng chung nhằm tổ chức các buổi công diễn nghệ thuật đa dạng thể loại như: kịch nói, ca kịch, vũ kịch, cải lương, múa rối, nhà hát chèo và nhà hát tuồng…

Tùy thuộc vào từng loại hình hoạt động phù hợp với mỗi loại nhà hát chuyên dụng hoặc nhà hát đa năng. Song, tiêu chí thiết kế cũng thay đổi trên mỗi hạng mục nhằm đáp ứng nhu cầu sử dụng.

Tiêu chuẩn thiết kế nhà hát – Phòng khán giả

Kiểu khép kín: Mô hình khép kín được áp dụng phổ biến trên nhiều loại nhà hát. Cấu trúc tương đối đơn giản với nhiều dãy ghế được bố trí ngay hàng thẳng lối. Để tối ưu khả năng quan sát, các hàng ghế phân bố từ thấp lên cao. Hàng ghế trước thấp hơn hàng ghế sau để các vị khách thưởng thức nghệ thuật ngồi sau không bị che khuất tầm nhìn.

Kiểu hình cánh quạt: Nguyên lý thiết kế nhà hát theo hình cánh quạt tương đối đặc biệt. So với kiểu khép kín, không gian này dường như đã được mở rộng hơn rất nhiều. Lấy tiêu chuẩn vòng cung để bố trí các dãy ghế kéo đến khoảng không gian 130 độ. Hàng ghế sau sắp xếp cao hơn hàng ghế trước đảm bảo tầm nhìn trọn vẹn. Đặc biệt hơn, lối thiết kế hình cánh quạt biến sân khấu thành trung tâm thu hút sự chú ý của tất cả khán giả.

Kiểu đấu trường ¾ : Với kiểu xây dựng nhà hát này, các dãy ghế trải rộng đến 270 độ bao quanh không gian. Áp dụng nguyên tắc bố trí dãy ghế theo hình vòng cung. Khán giả ngồi sau cao hơn khán giả ngồi trước nhằm tối ưu tầm nhìn. Lợi thế của mô hình bố trí nhà hát kiểu đấu trường ¾ mang đến độ thẩm mỹ hoàn hảo. Ngoài ra, việc rút ngắn khoảng cách giữa khá giả và nghệ sĩ biểu diễn tạo nên khả năng tương tác cao.

Tiêu chuẩn thiết kế ghế ngồi

Bố trí ghế ngồi cho khán giả là một nhiệm vụ vô cùng quan trọng khi thiết kế nhà hát. Cách sắp xếp cần đảm bảo tiêu chí khoa học, tối ưu diện tích, thuận tiện di chuyển. Để thực hiện điều này, đơn vị thiết kế có thể tham khảo một số gợi ý như sau:

• Lựa chọn loại ghế ngồi đệm hoặc không đệm, chất lượng cao, tạo ra cảm giác thoải mái cho khán giả. Nên sử dụng loại ghế có độ êm ái tốt phục vụ khán giả trong các buổi biểu diễn lâu.
• Cố định ghế ngồi trên mặt sàn, loại ghế thích hợp có chân đôi đi liền cùng chân trụ bảo đảm chắc chắn. Hạn chế sử dụng quá nhiều ghế tự do (hơn 8 cái) để không gây mất trật tự của dãy ghế.
• Nếu sử dụng loại ghế lật cần tránh gây ra tiếng động lớn.
• Về khoảng cách giữa cách hàng ghế phải lớn hơn 45cm đối với khán phòng từ 801 ghế đến 1200 ghế. Đối với khán phòng từ 401 ghế đến 800 ghế bố trí khoảng cách lớn hơn 40 cm.
• Độ rộng giữa tâm chân đỡ ghế này đến ghế bên cạnh đạt khoảng 53 cm đến 60 cm. Tùy vào điều kiện không gian để sắp xếp số ghế tối đa của mỗi hàng. Tuy nhiên, tiêu chuẩn hợp lý giúp khán giả dễ dàng di chuyển là khoảng 10 ghế đến 12 ghế.

Tiêu chuẩn về âm thanh và ánh sáng

Âm thanh: Yếu tố âm học có tác động rất lớn đến cảm quan thưởng thức nghệ thuật của khán giả. Muốn thiết kế nhà hát chất lượng cao nên đảm bảo những đặc điểm như sau:

• Hạn chế tối đa hiện tượng khuyết tật âm thanh: hội tụ âm, dội âm
• Đảm bảo âm vang tương thích với thời gian thực tế
• Độ chênh lệch khoảng âm giữa hai lượt âm thanh đạt tầm 0,05 giây
• Áp dụng âm thanh tự nhiên, không qua điện thanh, nền ồn không quá 30dbA
• Bố trí một số vật liệu tiêu âm như: bông thủy tinh, thạch cao, mút xốp, cao su non…
• Lắp đặt các tấm tiêu âm bằng gỗ có khoảng rảnh đảm bảo khả năng hấp thu âm trung tần và cao tầng

Ánh sáng: Bên cạnh cách bố trí âm thanh chuẩn xác, ánh sáng cũng là yếu tố thiết yếu tạo nên độ thành công cho buổi biểu diễn. Tiêu chí lắp đặt ánh sáng phù hợp bao gồm:

• Về độ rọi: không vượt quá 50 lux khi xây dựng không gian bên ngoài khán phòng; không thấp hơn 100 lux khi lắp đặt ánh sáng bên trong khán phòng ( cân nhắc trên khoảng thời gian không mở màn, rèm, cửa…)
• Áp dụng phương thức thiết kế ánh sáng phân tán đồng đều. Đảm bảo độ rọi trên lối đi hoặc sàn nhà hát không thấp hơn chỉ số 1 lux hoặc 2 lux.
• Lên kế hoạch thay đổi thời gian chiếu sáng và làm tối phòng khán giả phù hợp. Không thay đổi bất ngờ gây chớp ngộp, khó nhìn, ảnh hưởng đến thị giác khán giả.
• Chú trọng khâu lắp đặt ánh sáng trên sân khấu. Tập trung thiết bị hiện đại nhằm đảm bảo phần trình diễn thuận lợi, thành công.

Tiêu chuẩn về an toàn và lối thoát hiểm

Nhà hát, hội trường là không gian hội tụ đông đảo khán giả và nghệ sĩ biểu diễn. Do đó, nhiệm vụ chuẩn bị lối thoát hiểm phòng trường hợp cháy nổ, động đất rất quan trọng. Khi thiết kế nhà hát cần phân bố nhiều cửa thông hội trường với bên ngoài. Đảm bảo độ di tản đồng loạt với tỷ lệ lớn hơn 30m2/10 người.

Bên cạnh đó, hạn chế trang trí vật dụng không cần thiết ngay lối thoát hiểm. Một hội trường nên có trên ba cửa thoát hiểm đáp ứng kịp thời sự cố không may xảy đến. Bố trí thêm biển báo chỉ dẫn đường thoát hiểm tại nơi dễ nhìn thấy nhất. Tùy thuộc vào quy mô hội trường để bố trí không gian đủ rộng dẫn ra từ cửa thoát hiểm.

Phân hạng quy mô hội trường trong nguyên lý thiết kế nhà hát

Trong quá trình thiết kế nhà hát, không gian được phân hạng theo quy mô sân khấu và quy mô phòng khán giả như sau:

Quy mô sân khấu bao gồm ba hạng:

• Hạng I: Diện tích sàn diễn lớn hơn 100m2 và đạt cấp I công trình
• Hạng II: Diện tích sàn diễn dao động từ 61m2 – 100m2 và đạt cấp II công trình
• Hạng III: Diện tích sàn diễn nhỏ hơn 61m 2 và đạt cấp III công trình

Quy mô phòng khán giả bao gồm 5 hạng:

• Phòng khán giả ngoại cỡ: lớn hơn 1500 ghế và đạt cấp công trình đặc biệt
• Phòng khán giả cỡ A: dao động từ 1201 ghế đến 1500 ghế và đạt cấp công trình đặc biệt
• Phòng khán giả cỡ B: dao động từ 801 ghế đến 1200 ghế và đạt cấp I công trình
• Phòng khán giả cỡ C: dao động từ 401 ghế đến 800 ghế và đạt cấp I công trình
• Phòng khán giả cỡ D: dao động từ 251 ghế đến 400 ghế và đạt cấp II công trình
• Phòng khán giả cỡ E: nhỏ hơn 250 ghế và đạt cấp III công trình

Bên cạnh đó, tiêu chuẩn thiết kế nhà hát, phòng khán giả còn có các hạng mục quan trọng như: bố trí sân khấu biểu diễn chính, bố trí hậu trường phục vụ công tác chuẩn bị buổi biểu diễn. Trong một số nhà hát quy mô lớn có thiết kế đến hai sân khấu. Phân bổ thành sân khấu phụ và sân khấu chính đảm bảo độ cân xứng phù hợp. Lưu ý, chiều cao của sân khấu phụ thường trên 2,4m so với chiều cao sân khấu chính.

Những điều cần lưu ý khi thiết kế nhà hát

Một là, lựa chọn vị trí xây dựng gần trung tâm đô thị hoặc khu dân cư đông người. Chức năng nhà hát nhằm phục vụ nhu cầu giải trí người dân nên cần tối ưu thời gian di chuyển đến nhà hát thuận lợi nhất.

Hai là, xây dựng hình ảnh thẩm mỹ, thu hút cho nhà hát bằng cách tận dụng không gian cây xanh thiên nhiên, khu công viên, khu du lịch sinh thái.

Ba là, quan tâm đến nhu cầu di chuyển cho khán giả. Đặc biệt lựa chọn những nơi có hệ thống giao thông công cộng tốt, tuyến đường thông suốt và hạn chế tình trạng tắc nghẽn giao thông.

Bốn là, áp dụng mật độ xây dựng dao động từ 35% - 40% là thích hợp nhất. Tiêu chuẩn khu đất đạt 6m2 – 10m2/người.

Năm là, thiết kế nhà hát tránh xa những nơi ồn ào, náo nhiệt. Vì không gian khán phòng đông người nên tuyệt đối không được tiếp xúc cùng nguồn khí độc hại gây ngột ngạt.

Sáu là, đầu tư cơ sở hạ tầng khu vực giữ xe rộng rãi, có lối vào cho xe ô tô và đảm bảo khoảng cách an toàn giữa các phương tiện di chuyển của khán giả. Đa dạng vị trí giữ xe cho nhiều loại như: xe ô tô, xe máy, xe đạp, xe lăn, phương tiện di chuyển của người khuyết tật. Đặc biệt ưu tiên vị trí giữ xe cho người khuyết tật gần với lối vào nhà hát.

Bảy ra, bố trí nhiều cửa ra vào đạt tiêu chuẩn thoát hiểm là 30m2 đối với 100 khán giả. Lối hành lang hoặc sảnh nghỉ ngơi tiếp nối với phòng khán giả và đảm bảo độ thông thoáng cao.

Tám là, xây dựng nhiều hệ thống vệ sinh nhằm đáp ứng nhu cầu sử dụng lớn. Tránh việc xây dựng nhà vệ sinh ngay tiền sảnh, phòng khán giả.

Chín là, phục vụ nhu cầu ăn uống, nghỉ ngơi bằng căn tin quy mô vừa. Thiết kế căn tin tại vị trí hành lang, khu vực nghỉ ngơi hoặc phòng chờ của khán giả. Nếu nhà hát có tổng kho hoặc các xưởng lớn để phục vụ biểu diễn cần bố trí thành công trình riêng, tách biệt với không gian biểu diễn và thưởng thức nghệ thuật.

Mười là, không xây dựng nhà hát gần cơ sở dân dụng khác, khu vực lưu trữ xăng dầu, kho cung cấp chất cháy nổ…

Một số hình ảnh về thiết kế nhà hát ấn tượng trên thế giới

Khi thiết kế nhà hát cần đảm bảo những nguyên lý gì? Tất cả đáp án đã được trình bày ngay trong bài viết trên. Mong rằng những chia sẻ từ bài viết đã giúp các bạn nắm bắt tiêu chuẩn bố trí sân khấu, hội trường, phòng khán giả thật đầy đủ. Và các bạn hãy tham khảo thêm các bài viết khác tại mục xây dựng - kiến trúc của website meeyland nhé.

Mã ID: nh423