Xin chữ đầu năm, nét đẹp không thể thiếu trong văn hóa người Việt

1. Ý nghĩa tục xin chữ đầu năm

Từ thuở xưa, người Việt ta đã luôn coi trọng cái chữ, có tinh thần hiếu học. Những người biết chữ, không chỉ có cơ hội đỗ đạt làm quan, làm rạng danh quê hương, dòng họ. Không những thế người biết chữ thường được coi là hình mẫu, là những người sống có đạo đức, có nghĩa, có tình, có tôn ti trật tự và là tấm gương cho mọi người noi theo. Chính vì thế, chữ được gọi là “chữ thánh hiền” còn người biết chữ được là “người có học”

Không biết từ bao giờ, thói quen xin chữ vào những ngày đầu năm mới của người dân Việt Nam đã trở thành một thông lệ. Đây được xem là một việc quan trọng đối với nhiều gia đình Việt. 

Khi đi xin chữ đầu năm, mọi người sẽ xin thầy đồ vẽ chữ mà mình mong muốn lên một tấm giấy. Theo nhà thư pháp Cung Khắc Lược, xin chữ đầu năm là mong muốn một năm mới may mắn, bình an và phúc lộc thọ tới cho bản thân cũng như gia đình. Ngoài ra, người xin chữ còn muốn xin sự đức độ, tài năng của các thầy đồ. Đây là minh chứng cho truyền thống hiếu học, tôn trọng chữ nghĩa của nhân dân ta. 

2. Xin chữ đầu năm như thế nào cho đúng?

Thời xưa, khi đi xin chữ đầu năm thì người đi xin chữ phải chuẩn bị một lễ nhỏ thường có trầu cau, chè thuốc… để đến nhà thầy đồ xin chữ. Thầy đồ chính là những người chữ đẹp trong vùng, các nho sĩ hoặc đỗ tú tái do vua ban. 

Ngày nay, người ta không cần phải cầu kỳ chuẩn bị lễ lạt để đến tận nhà các thầy đồ để xin chữ nữa mà chỉ cần đi đến các khu phố ông đồ và chọn một trong những ông đồ ở đó để xin chữ. Ở những khu phố này, không chỉ có những ông đồ dày dặn kinh nghiệm mà còn có nhiều ông đồ trẻ với những nét chữ hiện đại hơn. 

3. Ý nghĩa những chữ thường được xin trong ngày Tết

Theo ông Phạm Hải - Câu lạc bộ Thư Pháp UNESCO Hà Nội cho biết thì từ nhiều năm trở lại đây người dân thường xin 4 chữ: Tâm, Phúc, Đức, Nhẫn.

• Chữ "Tâm" mang ý nghĩa Phật giáo sâu sắc trong đời sống tâm linh của người Việt, có với hàm ý chỉ sự yên bình. Những người xin chữ “Tâm” về với mong muốn tu dưỡng đạo đức để cho tâm được thanh tịnh, xóa hết dục vọng, ích kỷ, hận thù, để có một cuộc sống yên bình.
• Chữ "Phúc" để cầu hạnh phúc, thể hiện mong muốn một cuộc sống ấm no, sung túc trong năm mới. Từ lâu, chữ “Phúc” đã được rất nhiều nhà dùng để trang trí. 
• Chữ "Đức" là biểu trưng cho đạo đức, nét đẹp của con người. Người xin chữ "Đức" là để răn đe chính bản thân mình, sống sao cho lương tâm luôn thanh thản, không thẹn với chính lòng mình. 
• Chữ “Nhẫn” được người ta xin về với mong muốn có một bản tính vững vàng, rộng lượng, có khả năng nhẫn nhịn và khoan dung. Chữ “Nhẫn” thường được xin về để treo trong nhà vì lẽ đó.

Không chỉ riêng 4 chữ trên, tùy vào mong muốn của mình trong năm mới mà người xin chữ sẽ xin một con chữ khác nhau, cùng xem ý nghĩa của những chữ này nhé. 

• Chữ "Thọ" là để kính chúc ông bà. Treo chữ “Thọ” trong nhà với mong muốn người lớn trong nhà sống lâu trăm tuổi, thể hiện lòng thành kính với bậc bề trên. Người xin chữ còn có mong muốn có được một cuộc sống, ấm lo, mạnh khỏe.  
• Chữ "Tài" biểu trưng cho khả năng, thể hiện mong muốn thành đạt trong cuộc sống. Chữ “Tài” cũng là lời chúc thành đạt mà nhiều người muốn xin về để tặng cho nhau. 
• Chữ "An" tượng trưng cho bình an, với mong muốn cả gia đình có muột cuộc sống an lành, hạnh phúc. Từ xưa, chữ “An” đã được thêu thành chữ, thêu lên tranh để làm vật trang trí trong nhà. 
• Chữ "Lộc" ở đây chính là tài lộc. Những người xin chữ “Lộc” về với mong muốn năm mới làm ăn phát lộc, phát tài. Đối với người Việt ta, chữ Lộc là biểu tượng của sự thịnh vượng và hạnh phúc. Mọi người tặng nhau chữ “Lộc” với mong muốn cùng nhau thêm lộc thêm tài. Vì vậy, rất nhiều người đã xin chữ “Lộc” vào đầu năm mới. 
• Chữ “Hiếu” thường được con cháu xin về treo trong nhà hoặc tặng cho ông bà, bố mẹ như một lời biết ơn về công sinh thành, dưỡng dục của ông bà và bố mẹ.
• Chữ “Tín” biểu tượng cho sự trung thực, luôn thực hiện đúng cam kết của mình.

4. Xin chữ đầu năm: Nét văn hóa đẹp cần được giữ gìn

Mỗi độ tết đến xuân về, khu Văn Miếu, Quốc Tử Giám sẽ xuất hiện những ông đồ. Mỗi người thường có một xếp giấy, vài chiếc bút lông và nghiên mài mực. Các ông đồ thường khoanh chân lên những chiếc chiếu hoa, sẵn sàng cho những người có nhu cầu muốn xin chữ. 

Từ đó, hình tượng ông Đồ đã xuất hiện trong bài thơ của nhà thơ Vũ Đình Liên:

"Mỗi năm hoa đào nở

Lại thấy ông đồ già

Bày mực Tàu, giấy đỏ

Bên phố đông người qua

Bao nhiêu người thuê viết

Tấm tắc ngợi khen tài:

“Hoa tay thảo những nét

Như phượng múa, rồng bay...”

Nói đến xin chữ đầu năm, từ trước đến nay người ta đều xin chữ thư pháp bằng từ Hán nhưng ngày nay có nhiều người đã thay thế bằng chữ Quốc ngữ được viết theo dạng thư pháp. Ông đồ già thì viết chữ Hán, còn những ông đồ trẻ viết thư pháp Việt. Họ đã quy tụ lại trên mảnh đất tôn vinh truyền thống hiếu học của người Việt Nam, cùng nhau khôi phục và gìn giữ một nét đẹp trong văn hoá người Việt – xin chữ đầu xuân. Song song với việc cho chữ thì ông đồ sẽ giải thích những ý nghĩa của các chữ đó cho người xin, để người xin chữ có thể hiểu hơn về nét đẹp văn hóa của dân tộc.

Xin chữ đầu năm là một nét đẹp trong văn hóa của dân tộc Việt Nam ta. Trên dọc đường du xuân đầu xuân năm Nhâm Dần 2022, bạn hãy với bạn bè, người thân trong gia đình hãy ghé qua phố ông Đồ để xin đôi câu đối hay một chữ đẹp đẽ mang về để treo trang trọng nơi phòng khách nhé.