Bật mí cách thức rèn luyện kỹ năng tư duy sáng tạo hiệu quả nhất

Kỹ năng tư duy sáng tạo là gì?

Tư duy sáng tạo có thể được hiểu là khả năng sáng tạo (hay phát minh) một loại hình có tính mới, không giống hoàn toàn những loại hình đã tồn tại trước đó. Loại hình nói trên có thể là định nghĩa hay khái niệm, sự việc, sự vật, phương pháp trong bất kỳ ngành nghề nào như: chính trị, xã hội, kinh tế, nghệ thuật…  Tư duy sáng tạo chính là hoạt động trí óc cao độ trên nền tảng tìm tòi ra những lập luận tư duy mới và kết tinh được dưới dạng sản phẩm (vô hình hoặc hữu hình). 

Kỹ năng tư duy sáng tạo chính là cách thức vận dụng các phương pháp khác nhau nhằm áp dụng kiến thức, sự hiểu biết, cảm xúc, phán đoán vào một lĩnh vực nào đó để tạo ra cái mới, tức là cái chưa từng bộc lộ công khai dưới hình thức sử dụng, mô tả hoặc bất kỳ hình thức nào khác trước đó.

Tại sao cần có kỹ năng tư duy sáng tạo?

Kỹ năng tư duy sáng tạo sẽ giúp tạo ra những thứ khác biệt, tiên phong luôn được đánh giá cao ở bất cứ lĩnh vực nào trong xã hội. Nó giúp con người không rập khuôn mình trong những “lối đi mòn”, tìm tòi để luôn được trải nghiệm một cuộc sống tân tiến, hiện đại hơn. Nhờ có tư duy sáng tạo mà mọi vấn đề được giải quyết nhanh chóng, dễ dàng hơn những cách thức trước đó đã áp dụng.

Nếu bạn biết rèn luyện tư duy sáng tạo thì chắc chắn công việc, học tập, cuộc sống sinh hoạt sẽ không bao giờ tẻ nhạt, bởi sự sáng tạo giúp cuộc sống của bạn luôn luôn có sự vận động, và bạn luôn sẵn sàng làm chủ nó dựa trên những ý tưởng mới mẻ.

Sự sáng tạo là một đòi hỏi tất yếu mang tính “thay da đổi thịt” đối với toàn bộ lĩnh vực kinh tế, đặc biệt đối với những ngành luôn cần phải tiến lên, đổi mới như khoa học kỹ thuật, sản xuất,...Nhờ có kỹ năng tư duy sáng tạo mà con người tạo ra những máy móc, kỹ thuật,...hỗ trợ cho quá trình lao động, sản xuất, giúp nâng cao chất lượng sản phẩm.

Kỹ năng sáng tạo cũng giúp bạn tạo dựng một vị thế riêng cho bản thân bởi sự vượt trội trong tầm nhìn, tư duy đi đầu, đồng thời góp phần mang lại những mối quan hệ tốt đẹp với những người xung quanh. 

Đặc biệt, trong lĩnh vực quảng cáo, marketing, nghệ thuật, báo chí luôn đòi hỏi những ý tưởng thú vị, mới mẻ thì khả năng tư duy sáng tạo là rất cần thiết cho việc phát triển công việc và thành công.

Những rào cản kỹ năng tư duy sáng tạo cần loại bỏ 

Phải nhìn nhận rằng, sức sáng tạo của con người là vô hạn, hay ít nhất là chưa ai có thể khám phá ra được giới hạn sức sáng tạo trong bản thân. Trong mỗi một tình huống đời sống khác nhau, con người được đặt vào một tình thế khác nhau, chúng ta sẽ linh hoạt có những ý tưởng sáng tạo phù hợp mà trước đó chưa từng biết đến. Tuy nhiên, kỹ năng tư duy sáng tạo không phải lúc nào cũng được phát huy, lý do chính là vì các rào cản về kiến thức và tâm lý. Vậy, những rào cản tư duy sáng tạo thường gặp là gì? 

Một là, quen thuộc với điều đã cũ và sợ phải thay đổi. Con người sống trong xã hội không thể thoát hoàn toàn khỏi những khuôn khổ của truyền thống, văn hóa, định kiến. Bên cạnh tính tích cực thì chính những yếu tố này tạo ra hàng rào ngăn cản sự thay đổi và tiến bộ.

Hai là, quá tự tin và không tiếp tục học hỏi. Một hiện tượng thường gặp phải đối với những người đã đi làm lâu năm chính là tin vào kinh nghiệm của bản thân và lười tiếp cận những cái mới, không năng tìm ra góc độ xử lý khác cho vấn đề.

Ba là, không dám đối đầu với thất bại. Tâm lý sợ sai khi phải là người tiên phong, tạo ra cá tính khác biệt là điều đa số chúng ta gặp phải. Song chính tâm lý này trở thành nguyên nhân cản trở ý thức thiết lập một tư duy sáng tạo phát triển. Và có thể nhận định rằng, trong nhiều trường hợp, phương án lựa chọn an toàn không hẳn đã là giải pháp tối ưu. 

Làm sao để thúc đẩy kỹ năng tư duy sáng tạo phát triển

Sử dụng thang cấp độ tư duy Bloom để hệ thống các cấp độ tư duy sáng tạo cũng là một giải pháp rất hiệu quả, mang tính khoa học nên được nhiều chuyên gia công nhận và sử dụng khá phổ biến hiện nay. 

Thang cấp độ tư duy Bloom bao gồm các cấp độ sau:

1. Ghi nhớ: Đây là kỹ năng một người có thể nhớ lại những điều đã xảy ra, hình tượng hóa lại những chi tiết cho rằng đáng lưu ý một cách bao quát. Cấp độ nhận thức này bao gồm trình bày, hệ thống hóa, mô tả.

2. Thấu hiểu: Việc có thể nhớ lại những sự kiện, nội dung quan trọng không chỉ đơn thuần là có thể mô tả lại được, mà còn tăng lên cấp độ nhận thức là hiểu được những gì đang trình bày, mô tả lại.

3. Áp dụng: Vận dụng sự hiểu biết, kiến thức thu nhập được để đưa vào giải quyết những tình huống phát sinh mới.

4. Phân tích: Trên cơ sở tổng quan nội dung, bạn đi đến việc làm sáng tỏ từng nội dung chi tiết trong đó.

5. Kết luận: Từ cơ sở các phân tích, bạn tiến hành tổng hợp, so sánh để đưa ra bình luận, ý kiến, quan điểm của cá nhân trước những sự vật, sự việc mới.
6. Sáng tạo: Khi đã hoàn thành các cấp độ kể trên, mức cao nhất mà bạn có thể đạt được chính là phát minh, sáng tạo ra cái mới trên cơ sở những thông tin đã có. 

Các phương pháp rèn luyện kỹ năng tư duy sáng tạo

Luôn luyện tập khả năng nhạy bén trước hoàn cảnh

Kỹ năng tư duy sáng tạo thực chất luôn tiềm ẩn trong mỗi chúng ta. Song, không phải trong mọi lúc nó đều bộc lộ, thể hiện ra được. Việc năng luyện tập sự nhạy bén trước các sự việc diễn ra trong công việc, cuộc sống sẽ giúp bạn dần có những phản xạ với hoàn cảnh đó. Trên cơ sở những phản xạ này sẽ giúp kỹ năng tư duy sáng tạo phát triển mạnh hơn, không bị hao mòn bởi việc bạn chỉ ngồi yên và không chịu suy nghĩ, tìm tòi cái mới.

Sáng tạo không hoàn toàn xa rời nền tảng thực tế

Sáng tạo nhưng không xa rời thực tế là một yêu cầu quan trọng giúp sự sáng tạo có tính ứng dụng cao trong đời sống, mang lại cho xã hội những phát minh đem lại hiệu quả. Những phải làm thế nào để những suy nghĩ đang “bay bổng”, tràn đầy sáng tạo của bạn không rời xa thực tế? Hãy thử vận dụng cách đặt ra những cơ sở thực tế tác động suy nghĩ, nhận thức của bạn một cách chi tiết nhất, luôn nghĩ ra cách thức tháo gỡ nó một cách khả thi nhất.

Cho phép bản thân được “thử” và được “sai”.

Dù là thiên tài cũng khó có thể thành công chỉ sau một lần phát minh. Do đó, bạn không nên lo lắng, ngần ngại trước việc mình có thể mắc phải lỗi sai khi ứng dụng sự sáng tạo vào thực tiễn. Bởi chỉ khi sai, bạn mới có thể tiếp tục nỗ lực hoàn thiện hơn nữa những ý tưởng của mình một cách tốt nhất. Dám “thử” và dám “sai” có thể xem là đòn bẩy mạnh nhất tạo ra những phát minh có tính mới cao.

Sử dụng phương pháp bản đồ tư duy

Bản đồ tư duy được đánh giá là phương pháp được đưa ra để tận dụng khả năng ghi nhận hình ảnh của bộ não con người, giúp con người ghi nhớ chi tiết để tổng hợp hay phân tích một vấn đề ra thành một dạng của lược đồ có sự phân nhánh. Nhờ đó, bạn có thể dễ dàng phân tích, làm sáng tỏ các vấn đề theo hướng chia nhỏ, phân luồng kiến thức. Sự diễn đạt bằng sơ đồ tư duy sẽ giúp bạn tìm ra được những điểm còn thiếu sót và nảy sinh ý tưởng mới mẻ khắc phục nó. 

Tin tưởng vào khả năng sáng tạo của bản thân

Không chỉ đối với tư duy sáng tạo, mà trong mọi lĩnh vực, mọi kỹ năng rèn luyện trước hết phải xuất phát từ niềm tin của bạn vào bản thân mình. Nhờ sự tự tin, quyết đoán mà ý chí sáng tạo tồn tại trong suy nghĩ, tư duy của bạn. Do vậy, sự tự tin chính là yếu tố chủ quan vô cùng quan trọng.

Luôn kịp thời ghi lại ý tưởng mới

Chúng ta không thể ghi nhớ cùng cùng quá nhiều sự việc, hay nói cách khác không thể lưu giữ lại mọi thông tin chúng ta tiếp nhận được mà không cần các biện pháp hỗ trợ. Khi học tập, làm việc, giao tiếp với mọi người, bạn nên sử dụng các công cụ hỗ trợ ghi nhớ như giấy, bút, điện thoại, bảng ghi nhớ… để kịp thời lưu lại những thông tin, ý tưởng mới xuất hiện trong bạn.

Luôn đặt câu hỏi phản biện

Có một sự thật không thể phủ nhận là việc đặt câu hỏi phản biện trước một hiện tượng, tình huống hay sự việc chính là yếu tố đóng vai trò “kích thích” tư duy sáng tạo trong bạn hoạt động. Hãy luôn tự đặt cho mình câu hỏi: “Đây có phải phương án tốt nhất hay chưa?” để tạo động lực cho bản thân tiếp tục tìm kiếm những điều mới mẻ hơn, tối ưu hơn khi giải quyết vấn đề. Càng đặt ra nhiều câu hỏi phản biện đúng trọng tâm, tư duy sáng tạo của bạn sẽ càng hoạt động mạnh mẽ để giải thích, chứng minh, trả lời cho những băn khoăn mà bạn đang vướng phải.

Luôn thoải mái, tích cực trong mọi tình huống

Thật khó để chúng ta làm việc trong một môi trường gò bó, tiêu cực. Và cùng như thế, tư duy sáng tạo không thể thỏa sức phát triển khi bản thân bạn không cảm thấy thoải mái, tích cực. Do đó, hãy luôn tạo cho bản thân một không gian vui vẻ, tràn đầy năng lượng, tháo bỏ những căng thẳng để giúp tăng cường tối đa sự ảnh hưởng tốt từ môi trường bên ngoài đến sức sáng tạo của bản thân bạn.

Kỹ năng tư duy sáng tạo là nguồn tri thức giúp chúng ta phát triển tối đa khả năng tìm tòi, tạo ra những cái mới thay thế cho những sự vật, sự việc đã lỗi thời, không còn phù hợp với hoàn cảnh làm việc, sinh sống. Nâng cao được kỹ năng tư duy sáng tạo không chỉ là nâng cao chất lượng sống của bản thân, mà còn của xã hội, đất nước. Do vậy, hãy luôn trau dồi sự hiểu biết của bản thân để thỏa sức sáng tạo, và bạn sẽ không lạc hậu, không bị cuộc sống hiện đại bỏ rơi lại phía sau.