Thực trạng xuất khẩu ngành gỗ: Đồ gỗ sụt giảm, viên nén “thăng hoa”

Tháng 10/2022, xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ ước tính đạt mức 1,2 tỷ USD

Số liệu của các Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Công Thương cho thấy, xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ trong tháng 10/2022 ước tính đạt mức 1,2 tỷ USD, so với tháng 9 tăng 7,7% và tăng gần 26% so với tháng 10/2021. Trong đó thì trị giá xuất khẩu của sản phẩm gỗ ước đạt mức 747 triệu USD, so với tháng 9 tăng 1,6% và so với tháng 10/2021 tăng 18,5%.
 
Có thể thấy, trong bức tranh xuất khẩu gỗ năm nay cho thấy, xuất khẩu dăm gỗ và viên nén tăng mạnh. Và trong 10 tháng, xuất khẩu viên nén đạt kim ngạch hơn 603 triệu USD, tăng 35% về lượng và 81% về giá trị so với cùng kỳ năm 2021.

Còn đối với dăm gỗ, vào năm 2021, xuất khẩu đem về 1,7 tỷ USD. Trong 10 tháng đầu năm,  giá trị xuất khẩu dăm gỗ đạt mức gần 1,8 tỷ USD  và đang vượt xa kim ngạch của cả năm 2021. Dự báo của cả năm 2022, xuất khẩu dăm gỗ thiết lập kỷ lục hơn 2 tỷ USD. 

Hiện nay, thị trường xuất khẩu dăm gỗ và viên nén chủ yếu là khu vực châu Á bởi các thị trường chính Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc đều có nhu cầu tăng và trong bối cảnh các quốc gia này tiếp tục thực hiện chuyển đổi từ nguồn điện than sang điện sạch, trong đó có bao gồm cả điện sinh khối. Các thương nhân Trung Quốc tăng cường nhập khẩu dăm gỗ từ Việt Nam từ Việt Nam không chỉ phục vụ cho ngành sản xuất của nước này, mà còn làm nguyên liệu cung cấp dành cho các nhà máy sản xuất viên nén tại Trung Quốc. 

Khác với sự tăng trưởng ngoạn mục của dăm gỗ và viên nén, xuất khẩu đồ gỗ trong 10 tháng chỉ tăng nhẹ với kim ngạch là 9,3 tỷ USD, so với năm trước tăng 2,7%. Xuất khẩu đồ gỗ đến các nước châu Á hiện nay vẫn giữ được nhịp độ tăng trưởng ổn định, nhờ thế xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ tới khu vực châu Á trong 9 tháng đầu năm 2022 đạt mức 4,3 tỷ USD, so với cùng kỳ năm 2021 tăng gần 30%. 

Trong nhiều năm qua, xuất khẩu đồ gỗ của Việt Nam chủ yếu đến khu vực châu Mỹ và EU, trong đó Hoa Kỳ chiếm đến 62% trong tổng kim ngạch ngành gỗ trong năm 2021. Vậy nhưng, trong tổng kim ngạch ngành gỗ trong năm 2021. Vậy nhưng trong 10 tháng năm 2022, xuất khẩu đến thị trường Hoa Kỳ giảm mạnh và chỉ còn chiếm 53% trong tổng giá trị xuất khẩu sản phẩm gỗ. 

Đáng chú ý như đồ nội thất bằng gỗ của Việt Nam, trong 10 tháng năm 2022 xuất khẩu sang Hoa Kỳ đạt mức 6,5 tỷ USD, so với cùng kỳ năm 2021 giảm 3,1%. Cũng tương tự, trị giá xuất khẩu đồ gỗ sang thị trường EU sau thời gian 10 tháng năm 2022 cũng chỉ đạt mức 784 triệu USD, so với cùng kỳ năm trước giảm 2%.

Chủ tịch Hội Mỹ nghệ và Chế biến gỗ TP. HCM (HAWA) - ông Nguyễn Quốc Khanh cho biết: “Không chỉ ở Hoa Kỳ, mà thực trạng lạm phát vẫn đang gia tăng ở các thị trường xuất khẩu chính của nhóm hàng đó là các nước EU, song song với đó là tác động từ cuộc xung đột Nga - Ukraine khiến cho người dân tại các quốc gia này có xu hướng duy trì việc thắt chặt chi tiêu và giảm mua sắm đồ gỗ”. 

Bổ sung thêm, Tổng Giám đốc Công ty CP Lâm Việt - ông Nguyễn Liêm cho hay, các doanh nghiệp chuyên sản xuất đồ gỗ xuất khẩu đến các thị trường Hoa Kỳ, EU đang phải đối mặt với rất nhiều yếu tố bất lợi cùng với sản phẩm tồn kho ngày càng nhiều. Chi tiết, đơn hàng quý 3 của các doanh nghiệp chỉ còn khoảng 40 - 50%, sang quý 4 còn sụt giảm hơn và hiện nay vẫn chưa có đơn hàng cho năm mới. 

“Không dễ” để quay về thị trường nội địa

Giám đốc Công ty TNHH Bảo Hưng tại TP. HCM - ông Phùng Quốc Cường chia sẻ rằng thời gian gần đây, công ty cũng đang tìm cách đẩy mạnh việc xuất khẩu đồ gỗ nội thất sang các thị trường Nhật Bản và Hàn Quốc - đây chính là hai thị trường này ít bị ảnh hưởng bởi biến động lạm phát kinh tế từ các quốc gia như EU và Hoa Kỳ. Và dù đây là giải pháp tình thế nhưng cũng giúp cho doanh nghiệp có thể duy trì sản xuất, nhà máy và giữ chân của người lao động trong ngành chế biến gỗ. 

Ngoài việc chuyển dịch sang Nhật Bản, Hàn Quốc thì Trung Quốc cũng là thị trường đang được các doanh nghiệp trong nước cố gắng trong việc khai thác dư địa tăng trưởng bởi đây là một trong năm thị trường xuất khẩu gỗ cùng sản phẩm gỗ lớn nhất của Việt Nam cũng như các năm gần đây luôn đứng ở vị trí thứ hai hoặc thứ bà về kim ngạch. 

Phó Chủ tịch HAWA - ông Nguyễn Chánh Phương nói rằng: “Lâu nay, doanh nghiệp xuất khẩu vẫn tập trung vào một số thị trường chủ lực nên mỗi khi các thị trường này có biến động, hoạt động sản xuất, kinh doanh ngay lập tức bị ảnh hưởng”. 

Chính vì thế, doanh nghiệp cũng cần đa dạng hóa thị trường xuất khẩu, đồng thời cũng cần đẩy mạnh đổi mới công nghệ và nâng cao hiệu quả quản trị,... để có thể tăng sức cạnh tranh hàng hóa. 

Không những thế, các doanh nghiệp cũng đang có xu hướng sẽ quay về thị trường nội địa bởi nhu cầu tiêu dùng của thị trường này vẫn còn bỏ trống. Hiện tại, người tiêu dùng nội địa đang ngày càng có nhu cầu lớn trong việc trang trí nhà cửa và văn phòng. 

Tuy nhiên theo ông Liêm thì việc quay trở về với thị trường nội địa là giải pháp trong ngắn hạn và không phải doanh nghiệp nào cũng có thể thực hiện được bởi thị hiếu tiêu dùng nội địa khác với thị trường xuất khẩu, dây chuyền sản xuất cho hàng xuất khẩu cũng đang có sự khác biệt với các đơn hàng nội địa. 

Ông Liêm nhận định rằng: “Nhu cầu thị trường nội địa lớn nhưng sản phẩm lại nhỏ lẻ và thị hiếu của mỗi người khác nhau nên khi chuyển về thị trường nội địa không thể nào một sớm một chiều là có thể làm ngay được”. 

Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam - ông Đỗ Xuân Lập nhận định, trong bối cảnh xuất khẩu các mặt hàng gỗ của Việt Nam vào các thị trường lớn như Hoa Kỳ, EU cùng vương quốc Anh đang có suy giảm 40 - 50% thì ách tắc trong khâu hoàn thuế giá trị gia tăng cũng làm cho các doanh nghiệp khó khăn hơn. Ước tính rằng số tiền VAT mà hàng trăm doanh nghiệp sử dụng gỗ rừng trồng chưa được hoàn đến nay đã lên đến khoảng 1.000 tỷ đồng.

Và theo quy định hiện nay, thời gian  hoàn VAT cho doanh nghiệp là không quá 40 ngày tính từ thời điểm cơ quan thuế tiếp nhận hồ sơ từ doanh nghiệp. Mặc dù vậy thì thực tế cho thấy, hầu hết các doanh nghiệp gửi hồ sơ đã 5 tháng mà chưa được hoàn thuế, một số doanh nghiệp chưa được hoàn thuế từ thời điểm tháng 1/2022. 

Khó khăn ở trong khâu hoàn thuế hiện nay đã dẫn đến thực trạng một số doanh nghiệp phải dừng xuất khẩu mà một số doanh nghiệp hoạt động cầm chừng. Và nếu như tình trạng khó khăn trong việc hoàn VAT tiếp tục kéo dài ở trong tương lai thì nhiều doanh nghiệp sẽ phải đóng cửa. Và hệ lụy của điều hành chính là chuỗi cung ứng gỗ rừng trồng, bao gồm hàng triệu hộ gia đình trồng rừng sẽ bị ảnh hưởng tiêu cực. Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam cũng đã có Công văn 107/HHG-VP gửi đến Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn; Bộ Tài Chính đề nghị tháo gỡ tình trạng khó khăn đối với việc xác nhận nguồn gốc gỗ rừng trồng trong việc hoàn VAT.