Điều gì đang chờ đợi ECB khi kết thúc thời kỳ nới lỏng định lượng kéo dài hơn 1 thập kỷ?

Theo TTXVN, châu Âu đang đứng trước thời kỳ khó khăn khi ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) tiến hành nâng lãi suất lần đầu tiên kể từ năm 2011 bởi nguy cơ một cuộc khủng hoảng nợ công như năm 2012 sẽ tái diễn. 

“Chúng tôi cho rằng, lạm phát sẽ vẫn sẽ ở mức cao không mong muốn trong một thời gian nữa, do áp lực từ giá năng lượng và giá thực phẩm. Áp lực lạm phát tăng cao hơn, cũng còn do biến động của tỷ giá hối đoái đồng Euro”, bà Christine Lagarde - Chủ tịch Ngân hàng trung ương châu Âu cho biết. 

Bắt đầu chu kỳ tăng lãi suất của ECB

Ngày 9/6, Ngân hàng trung ương châu Âu (ECB) xác nhận sẽ dừng chương trình mua trái phiếu đã áp dụng trong gần một thập kỷ qua, đồng thời đánh tín hiệu sẽ thực hiện nhiều đợt tăng lãi suất trong bối cảnh lạm phát tăng cao và kéo dài. 

ECB cho biết sẽ tăng lãi suất thêm 25 điểm cơ bản trong tháng 7 này và dự kiến tiếp tục tăng lãi suất trong tháng 9 với biên độ rộng hơn. Nếu triển vọng lạm phát vẫn dai dẳng hoặc xấu đi, thì việc tăng lãi suất ở biên độ lớn hơn trong tháng 9 là hợp lý. Những quyết định này sẽ được công bố trong cuộc họp chính sách tháng 7 của Hội đồng thống đốc ECB. 

Ngày 21/7, ECB đã quyết định nâng lãi suất thêm 0,5 điểm phần trăm (50 điểm cơ bản) và bắt đầu một chu kỳ tăng lãi suất mới dự kiến sẽ kéo dài trong năm 2023.

ECB là một trong những ngân hàng trung ương lớn, cuối cùng họ đã quyết định tăng lãi suất. Tình hình hiện tại của châu Âu với lạm phát đang ở mức 8,6% và không có dấu hiệu suy giảm, liên tục vượt qua những dự báo của các quan chức. Nếu tiếp diễn, giá cả có thể vượt khỏi mức có thể kiểm soát dược khiến họ phải chú ý cao hơn. Các dự báo được Ủy ban châu Âu đưa ra vào đầu tháng này chỉ ra rằng, ngay cả trong năm 2023 giá cả vẫn có thể tăng cao lên mức trung bình 4%, cao gấp đôi so với mục tiêu ECB đề ra. 

Cuộc chiến ở Ukraine đã thúc đẩy lạm phát do giá năng lượng, phân bón và thực phẩm cao hơn. Các quan chức đang dự tính tác động của việc đồng euro giảm xuống ngang giá với USD có thể làm tăng chi phí nhập khẩu, cũng như khả năng Nga có thể cắt giảm nguồn cung khí đốt bất kỳ lúc nào. 

Theo kết quả khảo sát các chuyên gia kinh tế mà Bloomberg đã thực hiện trong tháng này, nhiều người nhận định rằng, ECB đã chậm trễ trong việc thắt chặt chính sách tiền tệ. Hơn nữa, ngân hàng ngày vẫn chưa hành động mạnh tay như việc tăng mức lãi suất lớn hơn (0,75 điểm phần trăm) như Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã thực hiện. Dự kiến, trong cuộc họp ngày 27/7 tới đây, Fed sẽ tăng lãi suất với mức tương tự. 

Có một số lý do khiến cho ECB có những phản ứng có phần thận trọng và khá chậm trễ. Nguyên nhân lớn chính là việc có ngày càng nhiều cảnh báo về một cuộc suy thoái sắp diễn ra, ngay cả khi Nga không dừng việc cung cấp khí đốt. Theo các nhà phân tích tham gia cuộc khảo sát của Bloomberg, có khoảng 45% khả năng sẽ xảy ra một cuộc suy thoái kinh tế trong 12 tháng tiếp theo, đã tăng so với mức 30% trong khảo sát vào tháng trước đó. Trong đó, nền kinh tế lớn nhất châu Âu, nước Đức đang phụ thuộc vào khí đốt của Nga có nhiều khả năng xảy ra suy thoái lớn nhất. 

“Bóng ma” nợ công bao trùm khắp châu ÂU

“Bóng ma” của cuộc khủng hoảng nợ công năm 2012 vẫn đang rình rập, đeo bám châu Âu, tập trung vào các thành viên đang có nền kinh tế yếu trong khu vực sử dụng đồng tiền chung euro (Eurozone) như Italy. Thủ tướng Italy, ông Mario Draghi, người từng giữ chức chủ tịch của ECB trong giai đoạn xảy ra cuộc khủng hoảng nợ công năm 2012 đã thông báo từ chức, chỉ vài giờ sau khi ECB công bố tăng lãi suất. 

Trong giai đoạn xảy ra cuộc khủng hoảng nợ công 2011-2012, Hy Lạp là một quốc gia nhỏ hơn nhiều so với Italy nên việc Hy Lạp rút khỏi Eurozone không gây ảnh hưởng quá nhiều đến tính vẹn toàn của cả khối. Tuy nhiên, nếu Italy rơi vào trường hợp của Hy Lạp thì bài toán mà Eurozone cần giải quyết sẽ khó khăn hơn, bởi đây là nền kinh tế lớn thứ ba của khối này. 

Hơn nữa, Italy còn là thành viên sáng lập của Cộng đồng Than và Thép châu Âu, là tiền thân của Liên minh châu Âu. Chính vì thế, thật khó tưởng tượng được việc khu vực đồng tiền chung châu Âu sẽ như thế nào nếu thiếu nước này. Nếu Italy bất ổn, có thể gây ra nguy hiểm cho toàn bộ khu vực này.

Cũng vào thời điểm này của năm trước, Chủ tịch ECB Christine Lagarde cho rằng, ECB đã rút kinh nghiệm sau những sai sót của cuộc khủng hoảng trong quá khứ và khối này sẽ không làm chệch hướng sự hồi phục của nền kinh tế bằng cách rút các hỗ trợ khẩn cấp quá sớm.

Những sai sót mà bà Lagarde nói ở đây chính là khi ECB nâng lãi suất hai lần vào tháng tư và tháng bảy trong năm 2011. Vào thời điểm đó, hành động này được cho là quá sớm để chống lạm phát, hệ quả đã dẫn đến cuộc khủng hoảng nợ công ở các nước châu Âu cùng thêm căng thẳng. Điều đó đã buộc ông Draghi khi lên nắm quyền Chủ tịch ECB phải đưa ra các biện pháp đảo ngược chính sách, nhằm đối phó với cuộc khủng hoảng đang ngày càng nguy hiểm, đe dọa khu vực đồng tiền chung châu Âu.

Thời điểm đó, tình trạng hỗn loạn bắt đầu xảy ra ở Hy Lạp rồi nhanh chóng lan sang các nước thành viên có nền kinh tế yếu hơn trong khối. Lúc đó, ông Draghi tuyên bố sẽ làm “bất cứ điều gì cần thiết” để có thể bảo vệ đồng euro.

Lúc bấy giờ, ECB đã bị buộc tội vì việc chống lạm phát quá sớm thông qua tăng lãi suất. Còn trong thời điểm hiện tại, dưới sự lãnh đạo của bà Christine Lagarde đã bị chỉ trích hành động quá chậm vì để lạm phát leo thang lên mức cao nhất để từ khi đồng euro xuất hiện vào năm 1999.

ECB ra mắt “công cụ mới” nhằm ngăn chặn đầu cơ

Vào tháng 6 năm nay, Chủ tịch ECB đã xác nhận kế hoạch sẽ tăng lãi suất, các nhà đầu tư nghĩ ngay đến viễn cảnh tốt đẹp hơn và có thể quá sức để có thể giải quyết nợ công cho Italy, với mức vay đã lên đến 150 GDP. 

Để có thể giải quyết được những lo rằng chi phí đi vay cao hơn có thể khiến cho nền tài chính công của một số nước như Italy không bền vững. Họ đã cố gắng tìm ra biện pháp để ngăn chặn một cuộc khủng hoảng có thể xảy ra. Lợi tức trái phiếu 10 năm qua của Italy đã tăng trên 4%, lần đầu tiên từ sau năm 2014 trong bối cảnh hành động bán tháo của các nhà đầu tư đang diễn ra.

Chủ tịch ECB đã buộc phải triệu tập một cuộc họp khẩn nhằm thảo luận để đưa ra ý tưởng tạo ra một công cụ mới có thể ngăn chặn được đầu cơ. Kết quả, hôm 21/7, ECB đã công bố “Công cụ bảo vệ đường truyền” (TPI), đây được xem như cách để chống lại các động lực thị trường không chính đáng, gây ảnh hưởng đến trật tự, đe dọa nghiêm trọng đến việc truyền tải chính sách tiền tệ trong Eurozone.

Tham vọng của các nhà hoạch định chính sách EU chính là TPI sẽ thành công được như phương pháp mà ông Draghi đã làm từ 10 năm trước. Khi đó, ông Draghi đã sử dụng công công cụ với tên gọi “Giao dịch tiền tệ toàn diện”, cho phép ECB mua trái phiếu các thành viên Eurozone yếu kém, đổi lại là các chính phủ đó sẽ đáp ứng các điều kiện nghiêm ngặt về thực hiện chính sách kinh tế. Tuy nhiên, chính sự kỳ thị chính trị trong khói về công cụ này có thể khiến cho nó không được ưa chuộng. 

Hiện nay với TPI, Hệ thống châu Âu (Eurosystem), bao gồm cả ECB và các ngân hàng trung ương thành viên thuộc Eurozone, có thể mua chứng khoán trên thị trường thứ cấp được pháp hành tại các khu vực pháp lý gặp phải tình trạng xấu đi, cả trong điều kiện tài chính không được đảm bảo bởi các nguyên tắc cơ bản của từng quốc gia. Quy mô của TPI sẽ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các rủi ro đối với việc truyền tải chính sách tiền tệ chung của Eurozone. 

Việc TPI có thể thành công hay không cần một thời gian nữa mới có thể trả lời được, theo Bloomberg.