Nền kinh tế Thổ Nhĩ Kỳ vẫn bị “mây đen” bao trùm khi lạm phát lại lập đỉnh

Theo Doanh Nghiệp Niêm Yết, Thổ Nhĩ Kỳ đang đối mặt với tình trạng lạm phát, bão giá.

Tình trạng lạm phát, bão giá

So với cùng kỳ năm ngoái, CPI - lạm phát giá tiêu dùng của quốc gia Trung Đông tháng 4/2022 đã tăng gần 70 %, theo dữ liệu vừa được công bố bởi Viện Thống kê Thổ Nhĩ kỳ. 

Đáng chú ý, so với tháng trước, CPi đã nhích lên 7,25% trong khi dự báo thăm dò của Reuters là 6%. Bước nhảy vọt 105,9% trong lĩnh vực giao thông vận tải (chủ yếu là giá năng lượng) và 89,1% trong giá thực phẩm - đồ uống không cồn đã thúc đẩy đà tăng của CPI.

So với tháng 3, giá đồ uống không cồn và thực phẩm tăng mạnh nhất, gần 13,4%, trong khi giá nhà tăng 7,43%. Sau báo cáo mới của Viện thống kê quốc gia, đồng lira có thời điểm giảm 0,9% xuống còn 14,8 TRY/USD.

Bên cạnh đó, chỉ số giá sản xuất PPI tăng gần 7,7% trong tháng 4 so với tháng 3 trước đó, và phi mã gần 122% so với cùng giai đoạn năm 2021.

Trong một diễn biến khác, lạm phát ở Mỹ đã đạt mức cao nhất trong 40 năm là 8,5% vào tháng trước , và ở 19 quốc gia sử dụng đồng tiền chung euro, nó đã đạt mức cao kỷ lục 7,5% .

Ngoài ra, tỷ lệ lạm phát của Anh đã tăng lên mức cao nhất trong 30 năm là 7% vào tháng 3 , cao hơn gấp ba lần so với mục tiêu 2% của ngân hàng trung ương. Ngân hàng Trung ương Anh (BoE) đã điều chỉnh dự báo tăng trưởng giá, cho thấy nó đạt đỉnh trên 10% trong ba tháng cuối năm nay.

Việc Nga xâm lược Ukraine, dẫn đến giá khí đốt, dầu mỏ và giá ngũ cốc tăng cao, đã làm gia tăng tình hình ở Thổ Nhĩ Kỳ phụ thuộc vào nhập khẩu.

Theo nhận xét của chiến lược gia Timothy Ash của hãng quản lý tài sản Bluebay Asset Management, “Giá năng lượng và thực phẩm đã đẩy lạm phát tái lập đỉnh. Tuy nhiên, đó cũng có thể do phần nào từ sự thất bại của chính sách tệ ngược ngạo của Thổ Nhĩ Kỳ”.

Tình hình tài chính của người dân địa phương rơi vào biến động khi giá cả leo thang. Vấn đề này bắt đầu nổi lên chỉ hơn một năm trước các cuộc bầu cử tổng thống và quốc hội Thổ Nhĩ Kỳ. Và nhiều khả năng, nó có thể khiến quá trình cầm quyền kéo dài của vị Tổng thống Tayyip Erdogan đi đến hồi kết, theo nhận định của tờ Reuters.

Lần đầu tiên ông Erdogan lên nắm quyền thủ tướng là vào năm 2003, sau đó, đất nước chuyển sang chế độ tổng thống. Lạm phát được cho là do việc cắt giảm lãi suất nhiều lần dưới áp lực từ ông Erdogan bởi ngân hàng trung ương (NHTW) Thổ Nhĩ Kỳ vào năm ngoái.

Theo vị tổng thống, lãi suất cao đang khiến lạm phát bùng lên. Đây là quan điểm trái ngược với tư duy kinh tế thông thường. Chẳng hạn như Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đã phải chuyển sang tăng lãi suất và triển khai giảm quy mô bảng cân đối kế toán từ tháng 6 tới để chế ngực lạm phát đang lập đỉnh hơn 40 năm.

Năm ngoái, đồng lira, bắt đầu trượt giá sau khi Ngân hàng trung ương Thổ Nhĩ Kỳ giảm lãi suất tổng cộng 500 điểm cơ bản từ tháng 9. Giá tiêu dùng tăng liên tục sau đó, và được phóng đại hơn do ảnh hưởng từ cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine.

Thông tin từ Reuters cho biết, vào tháng 6/2023, các cuộc bầu cử tại Thổ Nhĩ Kỳ sẽ diễn ra. Kết quả thăm dò cho thấy số lượng người dân ủng hộ Tổng thống Erdogan dường như đang giảm dần.

Ông Ash nhận định.: “Điều đáng nói ở đây là các cuộc thăm dò dư luận vẫn cho thấy cuộc bầu cử đang ở thế cân bằng. Kết quả cũng nói lên nhiều vấn đề về phe đối lập, tương tự về phía ông Erdogan”.

Tình hình vẫn trở nên vô vọng

Lạm phát sẽ giảm theo chương trình kinh tế mới đang áp dụng. Đó là nhận định của chính phủ ông Erdogan. Trong đó, lãi suất về mức thấp được ưu tiên nhằm mục đích thúc đẩy sản xuất và xuất khẩu, hướng đến mục tiêu đạt thặng dư tài khoản vãng lai.

Thế nhưng, lạm phát vẫn sẽ ở mức cao trong nửa cuối năm nay vì tình hình chiến sự giữa Nga và Ukraine, theo ý kiến của các nhà kinh tế. Theo ước tính trung vị, cuối năm nay, lạm phát tại Thổ Nhĩ Kỳ sẽ là 52%. Vào đầu năm, thâm hụt tài khoản vãng lai của nước này cũng đã nới rộng.

Hồi tuần trước, Reuters đã thực hiện cuộc thăm dò và cho thấy lạm phát hàng năm của Thổ Nhĩ Kỳ dự kiến là 52% vào cuối năm. Lần cuối lạm phát ở mức hiện tại là vào năm 2022, đạt 73,1% vào tháng 2 năm đó.

Về cơ bản, bất chấp việc cắt giảm thuế của chính phủ đối với hàng hóa cơ bản cũng như trợ cấp một số hóa đơn tiền điện để giảm bớt gánh nặng cho các hộ gia đình thì lạm phát vẫn tiếp tục tăng.

Ngân hàng Trung ương Thổ Nhĩ Kỳ đã dự báo về lạm phát thường niên sẽ đạt mức đỉnh khoảng 70% vào tháng 6. Sau đó, nó sẽ giảm xuống gần 43% vào cuối năm nay rồi trở về mức một con số nào đó vào cuối năm 2024.

Theo Reuters, trong 4 cuộc họp năm nay, Ngân hàng Trung ương này đã giữ lãi suất điều hành ổn định ở mức 14%. Ngân hàng cho biết các biện pháp tiếp theo sẽ ưu tiên vào việc lira hoá (liraization) trên thị trường. 

Trong bối cảnh bài toán lạm phát chưa được giải thì Tổng thống Erdogan liên tục sa thải hàng loạt các quan chức cấp cao. Ông Erdogan đã thay thế vị trí của Giám đốc Viện Thống kê Sait Erdal Dincer hồi tháng 1 năm nay.

Hãng tin DW của Đức cho biết vị tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ từng chỉ trích cơ quan này một cách kịch liệt. Ông cáo buộc dữ liệu của Viện Thống kê khiến quy mô các vấn đề kinh tế của đất nước bị phóng đại lên.

Trước đó, công chúng đã chê trách ông Erdogan vì sa thải 3 thống đốc NHTW trong 2,5 năm qua và thay thế vị trí của Bộ trưởng Bộ Tài chính.