Giấc mơ thành công như Tesla hóa viển vông, cơn bão ập vào ngành xe điện khiến loạt tân binh ‘nhăn nhó’

Một nhà máy nằm ở "vị trí tuyến đầu" trong cuộc cách mạng xe điện (EV) tại Anh, ở thị trấn Bicester, cách Oxford khoảng 15 dặm.  Những nhà kho rộng lớn với hàng tá những cánh tay robot màu đen khổng lồ đang chờ sẵn cạnh những dây chuyền lắp ráp trống không. Tất cả đang chờ được bắt đầu sản xuất xe tải điện cho một startup EV của Anh - Arrival.

Sang mùa thu, nhà máy nguyên sơ này đã đi vào sản xuất xe tải điện cho UPS – một công ty vận chuyển hàng hóa của Mỹ. Thế nhưng, tiến độ đã bị chậm đi. Vào thời điểm này, một nhà máy “anh em” khác tại Mỹ cũng không thể sản xuất. Bởi vậy, nhà máy tại Anh buộc phải sản xuất sản lượng cho cả năm nay. Hiện Arrival dự tính chỉ sản xuất được 600 chiếc vào năm nay, đây là con số ít hơn một nửa so với sản lượng dự đoán bởi chuyên gia trong năm ngoái.

Arrival không phải là “tân binh” duy nhất đang đối mặt với khó khăn này. Thách thức lớn nhất đối với hàng loạt nhà sản xuất xe điện là sản xuất xe. Một số trong đó là lần đầu tiên mở nhà máy và nhiều công ty thậm chí đạt mức giá trị thị trường phóng đại.

Nio của Trung hay Rivian đều đang đối mặt với những khó khăn trong giai đoạn này.

Những chuyển biến của ngành công nghiệp sang xe điện làm xuất hiện kỳ vọng về việc có ngày càng nhiều công ty mới tham gia vì có ít rào cản gia nhập thị trường hơn. Thế nhưng, giá trị thổi phồng của Tesla và sự cân nhắc cẩn trọng của các nhà đầu tư đã đẩy các công ty xe điện phải tháo chạy thoát khỏi làn sóng IPO ập đến.

Điều đó đã dẫn đến tình trạng các công ty chưa từng có lợi nhuận hoặc chưa từng có doanh thu đứng giữa thị trường đại chúng rộng lớn và bị choáng ngợp trước vầng hào quang của cộng đồng đầu tư thế giới. Canoo, Lucid, Nikola, Lordstown, Fisker, Arrival và Rivian đều là doanh nghiệp IPO trước khi giao được 1 chiếc xe nào tới người mua.

Bất chấp điều đó, các nhà đầu tư vẫn nhảy vào. Có ít nhất 18 hãng sản xuất xe ô tô điện đã niêm yết trong năm qua thông qua công ty SPAC. Trong 12 tháng tới, là quãng thời gian quan trọng để xem liệu có doanh nghiệp nào đáng để các nhà đầu tư mạo hiểm đổ tiền vào không. 

Theo chuyên gia phân tích Dan Levy, “Toàn bộ đều là những cổ phiếu trên mẫu”. Bên cạnh những áp lực của việc sản xuất cấp tốc, các doanh nghiệp như Lordstown, Canoo, Lucid và Nikola cho biết họ gặp trở ngại với những điều tra về pháp lý".

Sản xuất xe vốn rất khó, đây là sự thật trong ngành công nghiệp ô tô. Minh chứng rõ ràng nhất chính là bài học của Tesla. Họ đã mất tới 20 năm đối mặt với những vấn đề linh kiện để lắp ráp mà không xảy ra sai sót và vật lộn với mục tiêu sản xuất hàng loạt đề ra.

Vào những lúc đen tối nhất, ông chủ Tesla đã gọi đó là “địa ngục sản xuất”. Ví dụ như Chuỗi cung ứng trễ hẹn hoặc không kịp đáp ứng, hay xe muốn ra khỏi dây chuyền sản xuất yêu cầu công nhân phải làm việc thêm ngoài giờ. Ở một vài thời điểm, Tesla còn gửi xe đi mà không có ghế và buộc các đại lý phải thực hiện lắp ráp ngay tại showroom.

Tesla nổi bật giữa ngành công nghiệp xe điện với thành công nghìn tỷ USD. Các nhà đầu tư hiện mong muốn tìm một công ty tương tự như vậy.

Henrik Fissker – một nhà sản xuất xe điện nói: “Mọi người ở phố Wall đều đồng ý rằng họ sẽ đầu tư vào xe điện. Họ đang tìm 1, 2, hoặc 3 công ty có thể lặp lại thành công tương tự. Niềm tin đã được củng cố rằng ai đó hoặc một vài doanh nghiệp có thể nắm giữ một thị phần lớn trong thị trường xe điện”.

“Hiện vẫn chưa rõ ai có thể làm được điều đó, bởi vậy các nhà đầu tư đặt cược vào nhiều mối mới và chờ đợi ai sẽ nổi bật lên trên tất cả”.

Tuy nhiên, dấu hiệu hăng hái đang giảm nhiệt. Cổ phiếu của Rivian - công ty từng được định giá cao hơn cả Volkswagen đã mất hơn một nửa giá trị chỉ sau nửa năm.

Sự ảm đạm đã bủa vây dù công ty này cùng những đối thủ như Lucid vẫn đạt giá trị hàng tỷ đô la và giá cổ phiếu cao hơn một vài nhà sản xuất lâu đời như Mazda và Renault.

“Nhìn thấy những gì Tesla đã làm là rất đơn giản và đây là công thức: Chỉ cần DNA của Tesla, sức mạnh của họ rồi bạn sẽ gặt hái được thành công. Thế nhưng, Tesla là một trường hợp đặc biệt. Không thể chắc chắn rằng người khác cũng có thể làm được nhờ chiến lược đó nếu mới chỉ Tesla đã làm được”.

Để đi đến vầng hào quang, Tesla cũng đã trải qua bao lần trễ hẹn với những cổ đông đầy kiên nhẫn. Ở làn sóng mới, công ty sẽ không còn được hưởng sự kiên nhẫn đó nữa, nhất là khi thị trường xe điện không còn rộng mở để Tesla thống trị sau khi những hãng sản xuất ô tô thành công cũng đặt cược vào EV.

Theo chuyên gia phân tích Philippe Houchois tại London, “các doanh nghiệp xe điện mới sẽ không được đi trên đường băng 10 năm như Tesla”.

Rivian lúc đầu được cho là một mối đe dọa các nhà sản xuất xe tải của Mỹ. Song, gần đây họ đã phải hứng chịu phản ứng gay gắt sau khi tăng giá các mẫu xe và buộc phải giảm mục tiêu sản xuất còn 25.000 xe trong năm 2022. Công ty đưa ra nguyên do là các vấn đề về nguồn cung toàn cầu.

Được điều hành bởi cựu kỹ sư Tesla Peter Rawlinson, Lucid đã lùi lại việc bắt đầu sản xuất vào năm ngoái và cho biết họ muốn có được chiếc xe đầu tiên “hoàn toàn đúng”. Chịu ảnh hưởng bởi tình trạng thiếu chip toàn cầu và những gián đoạn nguồn cung do xung đột Nga Ukraine, các nhà sản xuất ô tô như Volvo đến Volkswagen cũng đã hạ dự báo sản lượng năm nay.

Karl-Thomas Neumann, cựu giám đốc điều hành của VW và GM cho hay: “Tất cả chúng ta đều hình dung được  địa ngục sản xuất của Elon Musk như thế nào và không muốn trải qua điều đó. Các startup đều muốn khai phá được công nghệ sản xuất nhưng một câu hỏi vẫn còn đó - là làm bằng cách nào”.