Đức Phật chỉ dạy "theo đuổi hạnh phúc chỉ là điểm khởi đầu chứ không phải là mục đích": Tại sao lại như vậy?

Theo đuổi hạnh phúc chỉ là điều khỏi đầu chứ không phải là mục đích cuối cùng

Phật Thích Ca Mâu Ni từng dạy chúng ta rằng, có sự sống thì sẽ có khổ, ví dụ như khổ khi sinh ra, khổ khi lớn lên rồi già đi, khổ vì bệnh tật, khổ vì chết đi, khổ vì ân ái không được ở bên nhau và khổ vì oán thù gặp gỡ, chung đụng, khổ vì ước nguyện chưa toại, khổ vì thâm năm ấm nung đốt - chung qua đó là 8 điều khổ trên đời của mỗi con người. Khổ chính là sự thực của cuộc sống này, bởi vì bản chất cuộc đời chính là bể khổ, thế nên suốt đời người đều mong muốn có thể tìm được sự hạnh phúc. Chính vì thế, đức Đạt Lại Lạt Ma từng nói rằng: "Mục đích của sự sống là theo đuổi hạnh phúc". Bởi lẽ Ngài nói thế là vì muốn tiếp lời của Đức Phật Thích Ca nói lìa khổ, ngài nói được hạnh phúc. Cả hai vị thầy này đều nói về chúng ta, về thực tướng của đời người. Dù nói mưu cầu hạnh phúc chính là bản năng của con người nhưng trước hết mỗi người chúng ta phải làm rõ các vấn đề như, cái hạnh phúc mà chúng ta muốn mưu cầu, tìm kiếm kia rốt cuộc như thế nào?

Trên thực tế, con người từ khi mới chào đời cho đến khi trút được hơi thở cuối cùng đã không hẳn mưu cầu hạnh phúc, cái hạnh phúc thông thường kia bất quá chỉ là những biện pháp, những việc làm nhằm thỏa mãn được dục vọng, thỏa mãn được ham muốn bản năng như những sự thỏa mãn về ăn uống, ngủ nghỉ. Vậy nên, một khi những ham muốn kia được thỏa mãn thì họ cảm thấy rất hạnh phúc. 

Tuy nhiên, vấn đề hạnh phúc đích thực nó lại khác hẳn so với sự thỏa mãn về dục vọng. Một khi theo đuổi sự thỏa mãn về vật chất, đáp ứng được dục vọng cá nhân chính là xu hướng chung của những con người hiện đại. Cũng lẽ vì thế mà nền văn minh vật chất hiện nay phát triển như vũ bão. Tuy nhiên thì, song song với việc theo đuổi sự thỏa mãn về vật chất, bất chợt con người lại nghi ngờ rằng cái hạnh phúc mà từ trước đến giờ họ theo đuổi phải chăng chỉ là niềm hạnh phúc đáng tin và trường tồn. 

Vậy nên, mưu cầu hạnh phúc vật chất, thỏa mãn được dục vọng trong tương đối cũng như biết điểm dừng chính là điều tất nhiên và không nên trách cứ một điều gì. Nhưng nếu theo đuổi chúng đến cùng với lòng tham vô độ, không hợp lý và không biết điểm dừng, không biết đủ thì ngay sau phút của những thỏa mãn đó chỉ là nỗi đau khổ vô bờ. Từ điểm này chúng ta có thể thấy được một điều rằng, nếu như không có quan niệm đúng đắn về hạnh phúc thì dù có tìm kiếm chúng cả đời, bất quá cũng chỉ là bạn đang tìm đến sự đau khổ bởi vì tất cả hạnh phúc mà bản thân bạn đang tìm đều phải trả giá bằng sự đau khổ. 

Hơn thế, hạnh phúc kia không phải là hạnh phúc lâu dài thực sự mà nó chỉ biểu hiện tạm thời, nói thẳng thì nó chỉ là sự ảo giác. Không những thế, khi người ta tìm được cái mà họ cho là hạnh phúc thì họ không tận tưởng chúng mà lại hồi tưởng về quá khứ, về chặng đường gian nan, vất vả để tìm kiếm được hạnh phúc thực sự. 

Đừng bao giờ mưu cầu hạnh phúc cho riêng bản thân mình

Con người cũng giống như khúc gỗ trên dòng sông lượn vòng, quanh co hết ghé bờ hạnh phúc lại đâm vào bờ đau khổ và ngược lại. Nó cứ kéo dài mãi như thế, hết khổ lại vui, hết vui lại khổ như vòng tuần hoàn. Chẳng qua con người muốn được tự an ủi, tự huyễn hoặc bản thân rằng những gì đang theo đuổi kia chính là hạnh phúc và kết quả mãi mãi chìm đắm trong bể khổ. 

Trong Phật giáo, Mật Tông đặc biệt chú trọng đến tư tưởng đại lạc nhưng đó là đại lạc trong quá trình tu tập và là niềm hỷ lạc về tinh thần. Những người tu tập theo Tịnh Độ Tông lấy việc vãng sanh cực lạc ở Tây phương là mục tiêu cuối cùng và cũng lấy cực lạc để hình dung về trạng thái cuối cùng của việc tu tập. Có thể thấy được rằng, tu hành quả thực có được kết quả hạnh phúc đích thực. Tuy nhiên thì theo Phật giáo, mục đích của việc tu hành không đơn giản chỉ là mưu cầu hạnh phúc cá nhân mà còn phải giúp cho người khác lìa khổ được vui, được hạnh phúc như chính bản thân mình nữa. Nếu như chúng ta chỉ lấy việc mưu cầu hạnh phúc của cá nhân làm cứu cánh cho bản thân thì e rằng sẽ rơi vào trạng thái cực đoan, lạc đường hướng của những người nghèo theo chủ nghĩa hưởng thụ nhưng cũng rất có thể bạn sẽ bị lạc vào đường sai lệch làm cho bản thân càng thêm đau khổ. 

Bởi lẽ đức Đạt Lai Lạt Ma nói “mục đích của con người là mưu cầu hạnh phúc” là vì Ngài đứng ở lập trường của chúng sinh để đánh vào tâm lý cầu vui tránh khổ của con người hiện đại. Chúng ta tuyệt đối không được hiểu lầm ý nghĩa của những câu nói đó. Chính vì thế, việc theo đuổi, mưu cầu hạnh phúc chính là điểm khởi đầu, là niềm mong cầu và hy vọng chung của loài người chứ không nên để hiểu lầm rằng mưu cầu hạnh phúc là mục đích cuối cùng của đời người. Còn nếu chúng ta chỉ một mực theo đuổi hạnh phúc vật chất thì nhất định sẽ dẫn đến kết cục đau khổ. Hơn thế, nếu xét từ lập trường quan điểm của đạo Phật thì không nên độc thiện kỳ thần, không nên chỉ cầu hạnh phúc cho riêng bản thân mình mà phải biết lấy hạnh phúc của người khác làm hạnh phúc cho mình, xem việc giúp người khác có được hạnh phúc thì đó mới là niềm hạnh phúc đích thực.